Τι κοινό έχει ο συγγραφέας Σκοτ Φιτζέραλντ με τον εργοστασιάρχη και ανθρωπιστή Όσκαρ Σίντλερ που έσωσε εκατοντάδες εβραίους από τους Ναζί και η ζωή του έγινε ταινία;
Δυστυχώς, στο ότι πήραν όλη τη δόξα ενώ οι γυναίκες τους, και το έργο τους, έμεινε για χρόνια στην αφάνεια, χωρίς να πάρουν τα εύσημα για την συνεισφορά τους. Τι κοινό έχει η βιοφυσικός Ρόζαλιντ Φράνκλιν και η φυσικός Λίζε Μάιτνερ; Δυστυχώς, αυτό που ενώνει τις δύο γυναίκες είναι ότι το έργο τους οδήγησε σε τρομερές ανακαλύψεις και δύο βραβεία Νόμπελ, χωρίς όμως η Ακαδημία να αναγνωρίσει την προσφορά τους και να τις τιμήσει για το έργο τους.
1. Ζέλντα Φιτζέραλντ
Πολλοί τη γνωρίζουν απλώς ως «η σύζυγος του διάσημου μυθιστοριογράφου, Σκοτ Φιτζέραλντ», αλλά η Ζέλντα Φιτζέραλντ ήταν ξεχωριστή από μόνη της. Ανήκε σε μια γενιά από νεαρές γυναίκες που αψηφούσαν τους κανόνες και αδιαφορούσαν εξόφθαλμα γι’ αυτό που θεωρούσαν «αποδεκτή συμπεριφορά» εκείνη την εποχή. Ήταν απο τις γυναίκες που δεν φορούσαν κορσέδες, έκοβαν τα μαλλιά τους κοντά, άκουγαν τζαζ και έπιναν αλκοόλ δημόσια.
Αυτό που πολλοί δεν γνωρίζουν είναι ότι ο Σκοτ Φιτζέραλντ οφείλει μεγάλο μέρος της επιτυχίας του ως συγγραφέας στη Ζέλντα. Πιο συγκεκριμένα, όχι μόνο υπήρξε μούσα του, αλλά ο Σκοτ πήρε ολόκληρα αποσπάσματα από το ημερολόγιο της γυναίκας του και τα έβαλε στο μυθιστόρημα του «The Beautiful and Damned» (Όμορφοι και Καταραμένοι).
Όταν η Ζέλντα διάβασε το μυθιστόρημα και αναγνώρισε τη δική της γραφή, έγραψε μια κριτική για το μυθιστόρημα στη New York Tribune στην οποία έλεγε, «Ο κ. Φιτζέραλντ – πιστεύω ότι έτσι γράφει το όνομά του – φαίνεται να πιστεύει ότι η λογοκλοπή ξεκινά από το σπίτι».
Όταν η Ζέλντα άρχισε να δέχεται αιτήματα για να γράψει βιβλία και άρθρα, ο Σκοτ άρχισε να της βάζει εμπόδια. Το 1932, ενώ βρισκόταν στο νοσοκομείο, όπου νοσηλευόταν λόγω της εύθραυστης ψυχικής της υγείας, έγραψε ένα σχεδόν αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα με τίτλο «Save Me the Waltz» και το έστειλε στον εκδότη του Σκοτ.
Όταν ο Σκοτ το διάβασε, έγινε έξαλλος και της έστειλε πολλαπλές επιστολές επιπλήττοντάς την για όσα είχε γράψει και ζητώντας της να αφαιρέσει μεγάλα κομμάτια τα οποία είχε σκοπό να συμπεριλάβει στο δικό του μυθιστόρημα «Tender is the Night», πράγμα το οποίο έκανε.
Όταν τελικά το κουτσουρεμένο μυθιστόρημα της Ζέλντα εκδόθηκε και έλαβε κακές κριτικές, ο σύζυγος της συμμετείχε γράφοντας για την ίδια του τη γυναίκα, ότι είναι συγγραφέας τρίτης διαλογής οδηγώντας σε επιδείνωση της υγείας της.
Πολλοί πιστεύουν ότι ο Φιτζέραλντ πυροδότησε σκόπιμα τις φήμες ότι η Ζέλντα ήταν «τρελή» κι ήθελε παρακολούθηση και νοσηλεία προκειμένου να καλύψει την κατάφωρη κλοπή του λογοτεχνικού της έργου. Μάλιστα σε ημερολόγιό του, ο Φιτζέραλντ δήλωνε ρητά τα σχέδιά του να οδηγήσει τη γυναίκα του σε νευρικό κλονισμό προκειμένου να μην τον αφήσει.
2. Ρόζαλιντ Φράνκλιν
Η Ρόζαλιντ Φράνκλιν ήταν Αγγλίδα βιοφυσικός και χημικός-κρυσταλλογράφος (ακτίνες Χ), με πάρα πολύ σημαντική συμβολή στην κατανόηση των μοριακών δομών του DNA, του RNA, των ιών, του άνθρακα και του γραφίτη.
Οι Γουάτσον και Κρικ βραβεύθηκαν το 1962 με το Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής επειδή ανακάλυψαν ότι το DNA είχε σχήμα σπειροειδούς σκάλας – αλλά οι ίδιοι δεν θα μπορούσαν να είχαν σπάσει τον κώδικα χωρίς την δουλειά που είχε κάνει η Φράνκλιν.
Στην πραγματικότητα η Φράνκλιν έκανε δύο σημαντικές συνεισφορές. Η πρώτη είναι ότι απαθανάτισε στο φακό το DNA πιο καθαρά από όσο είχε κάνει οποιοσδήποτε επιστήμονας μέχρι τότε και μάλιστα, η περιβόητη «Photo 51» επιβεβαίωνε την ελικοειδή δομή του DNA. Οι φωτογραφίες αυτές μάλιστα, παρουσιάστηκαν στον Γουάτσον χωρίς την έγκριση ή τη γνώση της.
Η δεύτερη είναι ότι κατέγραψε τη θέση των φωσφορικών ομάδων στο εξωτερικό της δομής. Οι Γουάτσον και Κρικ χρησιμοποίησαν τα δεδομένα της χωρίς να την συγκατάθεσή της και τελικά, βραβεύτηκαν με το βραβείο Νόμπελ. Η Φράνκλιν πέθανε τραγικά από καρκίνο στα 38 της και το έργο της δεν αναγνωρίστηκε παρά αρκετά χρόνια αργότερα.
3. Μάργκαρετ Κιν
Για χρόνια, η ζωγράφος Μάργκαρετ Κιν ζωγράφιζε πορτρέτα ανθρώπων με τεράστια λυπημένα μάτια και ο σύζυγός της, Γουόλτερ, τα πουλούσε. Τα πορτρέτα της ήταν εξαιρετικά δημοφιλή στις δεκαετίες του 1950 και του 1960 και η τιμή τους στην αγορά ήταν πολύ καλή. Αυτό που δεν ήξερε η Μάργκαρετ όμως είναι ότι ο Γουόλτερ, παρουσιαζόταν ως ο δημιουργός των πινάκων και έπαιρνε αυτός τα εύσημα.
Όταν η Μάργκαρετ συνειδητοποίησε ότι ο σύζυγός της, «έκλεβε» τη δουλειά της, συμφώνησε στην απάτη. Αργότερα, θα έλεγε στους New York Times ότι: «Πάντα θα μετανιώνω που δεν ήμουν αρκετά δυνατή για να υπερασπιστώ τα δικαιώματά μου».
Σύμφωνα με μαρτυρίες της, ο σύζυγος της την φόβιζε ενώ μια φορά προσπάθησε να τη χτυπήσει. «Όταν δεν ήταν σπίτι, συνήθως τηλεφωνούσε κάθε ώρα για να βεβαιωθεί ότι δεν είχα βγει έξω», είχε πει στον Guardian το 2014.
Τελικά το 1970, η Μάργκαρετ αποφάσισε να διεκδικήσει την ιδιοκτησία των πινάκων της και όταν ο σύζυγός της απάντησε ότι έλεγε ψέματα, τον μήνυσε για συκοφαντική δυσφήμιση.
Η Μάργκαρετ τελικά κέρδισε τη δίκη, όταν το δικαστήριο ζήτησε και από τους δύο να δημιουργήσουν έναν πίνακα μπροστά στα μάτια των ενόρκων. Εκείνη τα κατάφερε, ενώ εκείνος επικαλέστηκε έναν τραυματισμό στον ώμο.
Κέρδισε αποζημίωση 4 εκατομμυρίων δολαρίων, αλλά δεν πήρε ποτέ τα χρήματα, επειδή ο Γουόλτερ είχε σπαταλήσει όλη την περιουσία που έκανε πουλώντας το έργο της.
Η ίδια πάντως είχε δηλώσει ότι: «Δεν ήθελα χρήματα, ήθελα απλώς νομική νίκη». Η ιστορία αυτή έχει γίνει και ταινία από τον Τιμ Μπάρτον, με την Έιμι Άνταμς να ενσαρκώνει τον ρόλο της Μαργκαρετ Κιν, και τον Κρίστοφερ Γουόλτζ στον ρόλο του Γουόλτερ Κιν.
4. Λίζε Μάιτνερ
Η Λίζε Μάιτνερ ήταν Αυστριακή φυσικός, η οποία εργάστηκε στον τομέα της Πυρηνικής Φυσικής και της πυρηνικής ακτινοβολίας. Μαζί με τους Όττο Χαν και Φριτς Στράσμαν υπήρξαν οι πρώτοι που αντιλήφθηκαν ότι ο πυρήνας του ουρανίου είναι δυνατόν να διασπαστεί όταν «βομβαρδιστεί με νετρόνια».
Η Μάιτνερ ήταν η Γερμανίδα γυναίκα που ανέλαβε την έδρα Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου το 1939. Ωστόσο, λόγω του Ναζισμού, έφυγε από τη Γερμανία και βρήκε καταφύγιο στην Σουηδία μιας και είχε Εβραϊκή καταγωγή.
Η Μάιτνερ συνεργάστηκε για περισσότερα από 30 χρόνια στενά με τον Χαν, ο οποίος μαζί με τον Στράσμαν είχαν επιφορτιστεί με την εκτέλεση των πειραμάτων που παρήγαγαν στοιχεία που υποστηρίζουν την έννοια της πυρηνικής σχάσης, ενώ η Μάιτνερ με τον Φριτς είχαν αναλάβει να γράψουν τη θεωρία που εξηγούσε τα πειραματικά αποτελέσματα.
Λόγω της πολιτικής που ακολουθούσε η Ναζιστική Γερμανία, ήταν αδιανόητη η συνδημοσίευση των πειραμάτων των Χαν – Στράσμαν και της ερμηνείας τους από τους Μάιτνερ – Φριτς.
Ο Όττο Χαν τιμήθηκε, το 1944, με το Βραβείο Νόμπελ Χημείας, ενώ η ίδια η Μάιτνερ αναφέρθηκε ως “βοηθός του Χαν”, με τον οποίο όμως υπήρξαν ισότιμοι συνεργάτες. Τελικά, η Μάιτνερ, τιμήθηκε μετά θάνατον, όταν το 1994 το υπερουράνιο στοιχείο με ατομικό αριθμό 109 ονομάστηκε “Μαϊτνέριο”, προς αναγνώριση του έργου της.
5. Έμιλι Σίντλερ
Φαντάζομαι έχεις δει την πολυβραβευμένη ταινία Schindler’s List (Η Λίστα του Σίντλερ) και έχεις ανατριχιάσει με τις προσπάθειες του Όσκαρ Σίντλερ να σώσει την ζωή 1.300 Εβραίων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στην ταινία η Έμιλι, παρουσιάζεται ως μια υποστηρικτική σύζυγος αλλά ήταν, τελικά, μόνο αυτό;
Αρκετά χρόνια μετά την κυκλοφορία της ταινίας, μια δημοσιογράφος, ονόματι Erika Rosenberg, δημοσίευσε μια βιογραφία για την Έμιλι Σίντλερ για να τονίσει τη θαρραλέα δουλειά της. Όπως φαίνεται από τα στοιχεία που σύλλεξε η δημοσιογράφος, στην πραγματικότητα η Έμιλι συμμετείχε εξίσου στη σωτήρια αποστολή με τον σύζυγό της.
Ο Όσκαρ Σίντλερ, ένας Γερμανός επιχειρηματίας από τη Μοραβία, έφτασε το 1939 στην Κρακοβία με την ελπίδα να κάνει περιουσία από τον πόλεμο. Ο Σίντλερ προσλάμβανε μόνο Εβραίους στο εργοστάσιό του, καθώς κοστίζουν λιγότερο αλλά παρακολουθώντας την τροπή που παίρνει ο πόλεμος αποφασίζει να σώσει όσους περισσότερους μπορεί.
Πείθει τους Ναζί να μη στείλουν κανέναν από τους Εβραίους εργάτες τους γιατί ήταν απαραίτητοι στο εργοστάσιο του και προσπαθεί να τους φυγαδεύσει πριν οδηγηθούν σε κάποιο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Παράλληλα, η Έμιλι σε μια περίπτωση, φαίνεται να αναχαίτισε ένα καραβάνι με τέσσερα βαγόνια που μετέφεραν 250 Εβραίους σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, πείθοντας τους Ναζί να την αφήσουν να πάει τους Εβραίους στο εργοστάσιο του συζύγου της και να τους βάλει να δουλέψουν.
Μόλις η Έμιλι πήρε όλους τους κρατούμενους πίσω στο εργοστάσιο, τους περιέθαλψε και τους πρόσφερε φαγητό. Ο ηρωισμός της Έμιλι έμεινε σε μεγάλο βαθμό εκτός της βραβευμένης με Όσκαρ ταινίας, αλλά πλέον μπορούμε να γνωρίζουμε όλοι πόσο θαρραλέα υπήρξε.
Αυτές είναι μόλις πέντε γυναίκες που το έργο ή συνεισφορά τους άργησε να αναγνωριστεί. Πολλά από όσα γνωρίζουμε γι’ αυτές προέρχονται επειδή μεταγενέστεροι δημοσιογράφοι και ερευνητές θέλησαν να ψάξουν την αλήθεια και να αποκαταστήσουν τα ονόματα τους, γράφοντάς τα με κεφαλαία γράμματα στην ιστορία.
Είμαι σίγουρη, όμως, ότι υπάρχουν πολλές γυναίκες που το έργο τους δεν αναγνωρίστηκε ποτέ και τα ονόματα τους χάθηκαν στη λήθη. Σε αυτές τις γυναίκες οφείλουμε να μην κάνουμε ξανά το ίδιο λάθος είτε πρόκειται για την τέχνη, είτε για την επιστήμη, είτε οποιοδήποτε κλάδο οι γυναίκες παθιάζονται και διαπρέπουν.