Μιλήσαμε με τη βοκαλίστρια, διδακτόρισσα, εμπνεύστρια του “For Women: Artism Project” και μαέστρο της Ανοιχτής Ορχήστρας για την καλλιτεχνική δημιουργία που έχει κοινωνικό αποτύπωμα και το πώς μπορείς να ξεπερνάς σύνορα και νόρμες.
Αν την έχεις δει, δεν την ξεχνάς. Η Αγγελική Τουμπανάκη έχει έναν τρόπο να μαγνητίζει με τη βαθιά φωνή της, τη γεμάτη αυτοσχεδιασμό κίνησή της, το εκφραστικό της βλέμμα. Με ολιστική, πειραματική και βιωματική προσέγγιση, αλλά και διεπιστημονικό νου, δημιουργήσει το δικό της πολυθεματικό καλλιτεχνικό σύμπαν –στο φάσμα του οποίου χωράει από χορός, θέατρο και video art μέχρι διδακτορικό της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών στη Μοριακή Ογκολογία.
Την Αγγελική Τουμπανάκη μπορεί να την ακούσεις σε ένα –από τα πολλά– μουσικά projects της σειράς World και Electronic Jazz ή να την πετύχεις κάποιο μεσημέρι Κυριακής στου Φιλοπάππου, όπου ως μαέστρος κάνει πρόβες με την κινηματική Ανοιχτή Ορχήστρα. Οι ευαισθησίες της δεν σταματούν (ούτε) εκεί. Είναι βοκαλίστρια και, επίσης, μέλος της καινοτόμας Διεπιστημονικής Ομάδας Φωνής “Voice Mentoring”, της Πρωτοβουλίας κατά των Γυναικοκτονιών, καθώς και Πρέσβειρα της Women’s Health First Ελλάδος.
Η συζήτησή μας ξεκίνησε με αφορμή το “For Women: Artism Project” το οποίο η ίδια χαρακτηρίζει ως ένα όνειρο. «Είναι ένα όραμα κάποιων ανθρώπων που ξεκίνησαν εδώ και δυόμιση χρόνια να συνεργάζονται και να δημιουργούν μεθοδολογίες, να φτιάχνουν κοινούς κώδικες –άτομα από διαφορετικούς τομείς, ο καθένας από το δικό του μετερίζι, τη δική του γνώση κι εμπειρία, άνθρωποι εξειδικευμένοι πάνω σε έμφυλα ζητήματα, από τον χώρο της επιστήμης, της έρευνας, της εκπαίδευσης, της τέχνης, να ονειρεύονται μαζί».
«Ο αρτιβισμός ουσιαστικά υποδηλώνει την ικανότητα της τέχνης να λειτουργεί ως πηγή ενός νέου ουμανισμού που γεννά υπεύθυνες κοινωνικές συμπεριφορές, λειτουργώντας ταυτόχρονα ως πεδίο έρευνας και καταγραφής. Έχει στόχο την κινητοποίηση και δέσμευση ατόμων, πολιτισμικών οργανώσεων και θεσμών που θα καταστήσουν δυνατή την έκφραση όλων των αναγκών της κοινωνίας».
Το “For Women: Artivism Project” είναι ένα οδοιπορικό φεστιβάλ, που όπως τονίζει η Αγγελική Τουμπανάκη θα ταξιδέψει, θα δημιουργήσει γέφυρες. «Γιατί μας ενδιαφέρουν πολύ οι συμπράξεις, το μαζί. Να πάμε από το εγώ στο εμείς, στο ισχυρό μαζί, την ανταλλαγή ιδεών, στην ευαισθητοποίηση σε θέματα που αφορούν την ανθρώπινη ύπαρξη, τον σεβασμό, τη νίκη σε θέματα ισότητας. Τις ανατροπές των στερεοτύπων.
»Ξέρεις, αυτό έχει πολύ κόπο και χρειάζεται χρόνο για να ανιχνεύσεις κάποια πράγματα, βαθιά ριζωμένα στην ψυχή και το μυαλό σου και που αν δεν τα μελετήσεις, δεν θα αντιληφθείς ότι καμιά φορά και αυτά μπορεί να σου έχουν εγκλωβίσει την ψυχή, το είναι και τις πράξεις σου» μου αφηγείται, ενώ έχει κλείσει τα μάτια και ήδη οραματίζεται και χτίζει ένα τέτοιο μέλλον.
Τη ρωτάω αν τελικά αλλάζει ο κόσμος μέσω της τέχνης ή όλα τριγύρω αλλάζουν κι όλο τα ίδια μένουν. «Επανάσταση σημαίνει αλλάζω στάση. Να κάνεις ανάγνωση της καθημερινότητας, του κοινωνικού και πολιτικού γίγνεσθαι και να μπορείς να στέκεις, να έχεις υψηλό ανάστημα. Πρέπει να μελετήσουμε, να ενημερωθούμε, να ευαισθητοποιηθούμε και στη συνέχεια, να πράξουμε. Πρέπει να σταματήσουμε να υπνωτιζόμαστε, να σπάσουμε λιγάκι τα μοτίβα και τους μικρόκοσμούς μας. Είναι δύσκολο όμως γιατί η καθημερινότητα είναι σκληρή. Μας ρουφάει η προσωπική μας ροή και ταχύτητα καμιά φορά και χάνουμε την επαφή μας και την δύναμη να ανατρέψουμε τα πράγματα. Γιατί δεν έχουμε χρόνο», σχολιάζει.
«Υπάρχουν ευτυχώς αρκετές ομάδες, κοινότητες, συλλογικότητες που κάνουν δουλειά εδώ και χρόνια, δίνουν μάχη στο πεδίο και πασχίζουν καθημερινά να υποστηρίξουν τα γυναικεία δικαιώματα, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη συμπερίληψη. Με όλες αυτές τις ανατροπές που έφεραν τα κινήματα που βγήκαν στους δρόμους, ευτυχώς ταρακουνήθηκε λιγάκι το σύμπαν και μπορούν επιτέλους να αναβλύσουν όλα αυτά τα τοξικά συναισθήματα και οι τοξικές συμπεριφορές» συνεχίζει η Τουμπανάκη.
Η τέχνη για την πολυπράγμονα καλλιτέχνιδα «μπορεί να αφήσει κοινωνικό αποτύπωμα, γιατί μέσα από την τέχνη βιώνεις. Είναι αυτό το οποίο ο καθένας μας μπορεί να το νιώσει άμεσα στο δέρμα του, στο σώμα του, στη ψυχή του και σε όλες τις δονήσεις της ολότητάς του».
Η Αγγελική Τουμπανάκη μου αναφέρει την Jane Goodall και αυτό που έχει πει στο παρελθόν πως μόνο αν καταλάβουμε, μπορούμε να νοιαστούμε, μόνο αν νοιαστούμε, θα βοηθήσουμε, μόνο αν βοηθήσουμε θα σωθούμε.
«Μας αφορά αυτό που γίνεται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά μας, γιατί δεν είναι τόσο μακριά τελικά. Το είδαμε πολύ καλά και με τον απίθανο κορονοϊό και πόσο γρήγορα η διάχυση αυτού του μικροοργανισμού ξεπέρασε σύνορα, φύλα, ηλικίες, ταξικές κοινότητες, ξεπέρασε δηλαδή τα πάντα και εισχώρησε στο σώμα και την ψυχή μας. Δεν μας προστατεύουν οι τέσσερις τοίχοι που ζούμε. Δεν μας προστατεύει η υπέροχη Ελλάδα με τις παραλίες της και τα βουνά της. Δεν μας προστατεύουν τα σύνορα, δεν είμαστε προστατευμένοι στη μικρή μας φωλίτσα. Όλο αυτό που συμβαίνει ταρακουνάει τους πάντες. Υπάρχει ένας παγκόσμιος κοινός παλμός και φοβάμαι ότι αν δεν σηκωθούμε να δράσουμε, θα αναγκαστούμε να αρχίσουμε να τρέχουμε».
«Ας μπούμε σε ομάδες» προτείνει η Αγγελική. «Μέσα από μια ομάδα που προσφέρει, ημερεύει η ψυχή σου. Δεν θέλουμε να ημερέψει η ψυχή μας στο τέλος της ημέρας; Δεν θέλουμε να αγαπηθούμε και να αγαπήσουμε;»
Ασχολείται με τη μουσική ουσιαστικά από το 2006, πιάνοντας αρκετά project διαφορετικής μουσικής θεματολογίας μεταξύ τους. «Προσπαθώ να περνάω από τον έναν τομέα στον άλλον, από τη μία μουσική στην άλλη, σεβόμενη το ήθος και την αισθητική του κάθε είδους, όσο μπορώ. Μακάρι να είχα χίλιες ζωές να μπορούσα να μελετήσω όλες αυτές τις μουσικές, αλλά προσπαθώ τουλάχιστον να σεβαστώ τους ηθικούς και αισθητικούς άξονες του κάθε είδους μουσικής, μεταφέροντας την δική μου προσωπικότητα. Γιατί έτσι αισθάνομαι ελεύθερη, γιατί η μουσική ανοίγει πεδία ελευθερίας».
Όπως λέει η Αγγελική Τουμπανάκη, «καμιά φορά, η τέχνη θεωρείται πράξη πολυτέλειας, όμως στην ουσία είναι πράξη επιβίωσης. Αφορά την υγεία μας, ψυχική και σωματική. Είναι πράξη που συμφέρει ακόμα και το επιχειρείν. Μεγάλες εταιρείες καταλαβαίνουν ότι έχουν ανάγκη την αποσυμφόρηση μέσω της τέχνης. Όλοι μας έχουμε ανάγκη την τέχνη στην καθημερινότητά μας. Κάποιοι μεγάλοι φορείς δεν το έχουν καταλάβει ακόμη και νομίζω ότι δεν συμφέρει κανέναν αυτό. Στο τέλος της ημέρας, η τέχνη είναι ένας βασικός άξονας ισορροπίας και αρμονίας για το κοινωνικό σύνολο που θα έπρεπε να μπαίνει στην πρώτη γραμμή του πεδίου».
Η Αγγελική Τουμπανάκη θα κυκλοφορήσει σύντομα νέο δίσκο, όπου η ίδια είναι συνθέτρια και στιχουργός για πρώτη φορά. Συνεχίζουν οι συναυλίες του “For Women”, όπως και η έρευνα, η θεραπεία και η διδασκαλία σε δομές, μαθητές και μαθήτριες και ηθοποιούς.