Σύμφωνα με την πρόσφατη μελέτη με θέμα «Χαρακτηριστικά της ελληνικής εξωνοσοκομειακής συνταγογράφησης 2015-2021», η κατανάλωση σε ψυχοτρόπα και αντικαταθλιπτικά χάπια έχει αυξηθεί κατακόρυφα την τελευταία εξαετία, με τα σκευάσματα αυτά να καταλαμβάνουν από τις πρώτες θέσεις στην εγχώρια συνταγογράφηση.
Στην ηλικιακή ομάδα 15-29 χρόνων η συνταγογράφηση ψυχοτρόπων φαρμάκων τα έξι τελευταία χρόνια έχει υπερδιπλασιαστεί, ενώ των αντικαταθλιπτικών έχει υπερτετραπλασιαστεί. Επιπλέον, ένα στα έξι φάρμακα που λαμβάνουν άτομα ηλικίας 45- 59 χρόνων ανήκει στην ομάδα των ψυχοτρόπων (δηλαδή ηρεμιστικά, αγχολυτικά, υπνωτικά κα.). Αλλά και για τα άτομα ηλικίας 30-44 χρόνων, οι συσκευασίες φαρμάκων για ψυχικές ασθένειες και διαταραχές που συνταγογραφήθηκαν το 2021 ήταν πάνω από το διπλάσιο αυτών που είχαν δοθεί το 2015.
Αντικαταθλιπτικά χάπια: Οι λόγοι πίσω από την απότομη αύξηση
Σύμφωνα με στοιχεία ερευνών από τον ΟΟΣΑ, η ψυχική υγεία των πολιτών του κόσμου έχει επιδεινωθεί σημαντικά από την έναρξη της πανδημίας. Από το Μάρτιο του 2020, το άγχος και η κατάθλιψη αυξήθηκαν σημαντικά στην Ευρώπη, το Ηνωμένο Βασίλειο και περιοχές των ΗΠΑ.
Ακόμη, υπάρχουν πολλές έρευνες που έχουν προσπαθήσει να εξηγήσουν τους αυξημένους αριθμούς στη συνταγογράφηση ψυχοτρόπων και αντικαταθλιπτικών σκευασμάτων τις τελευταίες δεκαετίες και ερευνητές έχουν καταλήξει σε μερικές αιτίες περισσότερο από άλλες.
Στην κεντρική σκηνή βρίσκονται η βελτιωμένη αναγνώριση της κατάθλιψης, οι αλλαγές στην στάση ιατρών και ασθενών όσον αφορά θέματα ψυχικής υγείας. Επίσης η διαθεσιμότητα νέων φαρμάκων και θεραπειών, καθώς και η διεύρυνση του εύρους ενδείξεων ψυχικών ασθενειών που αντιμετωπίζονται με αντικαταθλιπτικά χάπια.
Στα δεσμά της πραγματικότητας
Στην Ελλάδα και την Ευρώπη του σήμερα βρισκόμαστε διαρκώς αντιμέτωποι με αδιέξοδα και δυσεπίλυτους γρίφους. Οι δείκτες της ανεργίας βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα και η συντριπτική πλειοψηφία των νέων καλείται να εργαστεί σε διαφορετικό αντικείμενο από εκείνο που σπούδασε για να βιοποριστεί. Κι αν κάποιος προσπαθήσει να στραφεί σε κάτι πιο συναφές με τις σπουδές του, είναι πολύ πιθανό να βρει τις πόρτες κλειστές.
Το ίδιο ισχύει και στο ζήτημα της διαβίωσης τους τελευταίους μήνες. Ζούμε σε μία χώρα με πενιχρούς μισθούς, την ίδια στιγμή που οι τιμές των ενοικίων, της βενζίνης και των τροφίμων αυξάνονται. Έτσι, όλη αυτή η δυσαναλογία που επικρατεί έντονα, μας εγκλωβίζει σε μία παγιωμένη πραγματικότητα, χωρίς ελπίδες διαφυγής για μερικούς ανθρώπους. Ενδεχομένως, λοιπόν, να οφείλεται (και) εκεί η απότομη αύξηση που σημειώνεται στα αντικαταθλιπτικά χάπια.
Πίσω από τα νούμερα
Κρίνοντας από τις έρευνες αλλά και εξ οικείων, η κατάσταση της ψυχικής υγείας στη χώρα μας σίγουρα έχει επιδεινωθεί λόγω της πανδημίας και του εγκλεισμού που υπέστη ο πληθυσμός. Τα αποτελέσματα αυτή της “άλλης πανδημίας”, δηλαδή της ψυχικής που ακολούθησε την ιική, αποτυπώνονται στα ημερολόγια της κοινωνίας. Γυναικοκτονίες, οικογενειακές συγκρούσεις, κακοποιήσεις σωματικές και ψυχικές σε παιδιά και εφήβους, μητροκτονίες και κλονισμοί των θεσμών, είναι μόνο μερικά από τα παραδείγματα. Σχεδόν κάθε μέρα μια δυσάρεστη επιβεβαίωση βλέπει το φως της δημοσιότητας.
Υπάρχει θετική πλευρά;
Στα θετικά της νέας κοινωνικής πραγματικότητας είναι ότι μαζί με τα περιστατικά βίας και κακοποίησης, στο φως της αλήθειας ήρθε μια βαθιά συνειδητοποίηση: Η βαθιά απουσία γνώσης για τον “Άλλο”. Η ιστορία μας συνηθίζει τα τονίζει τα λάθη της ανθρωπότητας, που εδώ και καιρό, όμως, έχουμε αφορίσει κάτω από αιώνες πολιτισμού, γνώσης, ιστορικής μελέτης και κατανόησης της ανθρώπινης φύσης. Μα να, που φτάνουμε κοντά σε απάνθρωπες εποχές, γεγονός που υποδεικνύει πως κάτι μας διαφεύγει.
Η ψυχική υγεία ήταν ανέκαθεν κόκκινο πανί, στίγμα και ταμπού. Η κατανόηση της συσχέτισής της με την ανθρώπινη συμπεριφορά και την κοινωνική πραγματικότητα μπορεί να φωτίσει το δρόμο για πολλά προβλήματα που μέχρι σήμερα κρύβαμε κοινωνικά, οικογενειακά και προσωπικά κάτω από το χαλάκι.
Προς έναν νέο κόσμο
Τα αποτελέσματα της αναγνώρισης των ψυχικών ασθενειών ως εφάμιλλων των σωματικών και των δυο τους ως στενά συνδεδεμένων, είναι η πρώτη πράξη για την δημιουργία ενός νέου κόσμου. Η τεχνολογία και η επιστήμη έχουν αποδείξει πλέον ότι ο ψυχικός και ο σωματικός κόσμος έχουν πολλές συνδέσεις και πως θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε πλέον τον άνθρωπο ως μια οντότητα με δύο (ή και περισσότερες) πτυχές, στενά συνδεδεμένες.
Βαθιά ελπίδα και ευχή των επαγγελματιών ψυχικής υγείας και των νοσούντων από ψυχικές ασθενείς είναι ο αποστιγματισμός των όρων και η βαθύτερη κατανόησή τους. Ανήκοντας στους παραπάνω, το εύχομαι πραγματικά.
“Following the light of the sun, we left the Old World.” ― Christopher Columbus