Η συνάντηση που θέτει το κλίμα στο επίκεντρο.
Από τις 11 έως τις 22 Νοεμβρίου διεξάγεται η 29η διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα (COP29), στο Μπακού, μια διοργάνωση-σταθμός στον αγώνα κατά της κλιματικής κρίσης. Εν μέσω των εμφανών πια επιπτώσεων της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε παγκόσμιο επίπεδο, η φετινή σύνοδος πραγματοποιείται σε μία κρίσιμη περίοδο. Στην COP29, έχουν διαπιστευτεί περίπου 51.000 συμμετέχοντες, αριθμός ελαφρώς μικρότερος από πέρυσι. Συγχρόνως, η διοργάνωση, σε μια χώρα γνωστή για την πετρελαϊκή της βιομηχανία, έχει πυροδοτήσει αντιδράσεις, με πολλές ΜΚΟ να επικρίνουν το γεγονός ότι το Αζερμπαϊτζάν φιλοξενεί μια τόσο σημαντική διάσκεψη για το κλίμα.
Η COP29, υπενθυμίζεται, πως αποτελεί την 29η συνδιάσκεψη των κρατών που έχουν υπογράψει τη Συμφωνία του Παρισιού, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2015 και καθορίζει τον στόχο της περιορισμένης αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1,5°C, σε σχέση με τα προ-βιομηχανικά επίπεδα. Οι συμμετέχουσες χώρες καλούνται να ενισχύσουν τις δεσμεύσεις τους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την προώθηση στρατηγικών για την προσαρμογή στις –ήδη καταστροφικές– συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Αν και έχει καταγραφεί αξιέπαινη πρόοδος στις πράσινες στρατηγικές τα τελευταία χρόνια, οι κλιματικές καταστροφές έχουν ενταθεί, ενώ συρρικνώνονται ραγδαία οι προοπτικές αποφυγής χειρότερων συνεπειών του φαινομένου. Η COP29, επομένως, δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για να τεθούν επί τάπητος νέες δεσμεύσεις και να ενισχυθεί η παγκόσμια συνεργασία για την κλιματική δράση.
Σημεία-κλειδιά της φετινής διάσκεψης
Η χρηματοδότηση για το κλίμα αποτελεί κρίσιμο κεφάλαιο της COP29, με προτάσεις που στοχεύουν στην κινητοποίηση κεφαλαίων για άμεσες κλιματικές κινητοποιήσεις. Ανάμεσα στις προτεινόμενες λύσεις, είναι η ενίσχυση του ταμείου «Απώλειας και Ζημίας», το οποίο καλύπτει τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, καθώς και η αύξηση της δημόσιας και ιδιωτικής κλιματικής χρηματοδότησης, προσελκύοντας επενδύσεις από επιχειρήσεις και χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Επιπλέον, μεταρρυθμίσεις όπως η φορολογία άνθρακα και εταιρειών με ορυκτά καύσιμα, προσφέρουν στα κράτη ταμειακή στήριξη για να επενδύσουν σε πράσινες υποδομές, ενώ παράλληλα περιορίζουν τις ρυπογόνες πρακτικές.
Επί παραδείγματι, η διεθνής ναυτιλία προκαλεί περίπου το 2% των παγκόσμιων ρυπογόνων εκπομπών. Υπό αυτό το πρίσμα, θα μπορούσε να οριστεί μια μικρή χρέωση, βάσει των εκάστοτε εκπομπών άνθρακα από τα πλοία. Στο ίδιο πλαίσιο, εταιρείες ορυκτών καυσίμων που απολαμβάνουν τεράστια κέρδη, θα ήταν ωφέλιμο να περάσουν σε ένα διαφορετικό καθεστώς φορολόγησης, με περιβαλλοντικό συντελεστή.
O Keir Starmer, Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, δεσμεύτηκε, στο πλαίσιο της COP29, πως θα επιδιώξει τη μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 81%, έως το 2035, στα αγγλικά εδάφη. Επίσης, πρόσθεσε ότι η βρετανική κυβέρνηση θα θέσει σε εφαρμογή το CIF Capital Markets Mechanism, ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης για το κλίμα, προκειμένου να συμβάλλει στην ανάπτυξη άλλων χωρών.
Ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κυριάκος Μητσοτάκης, παρευρέθηκε στην COP29 και δήλωσε, μεταξύ άλλων: «Η Ελλάδα είναι πρωτοπόρος όσον αφορά στην ενεργειακή μετάβαση. Οι εκπομπές μας έχουν μειωθεί κατά 45% σε σχέση με το 2005, ενώ η η συμμετοχή του λιγνίτη, που κάλυπτε σαφώς περισσότερο από το 50% της ηλεκτροπαραγωγής μας, πλέον έχει περιοριστεί μόλις στο 6%».
«Χρειαζόμαστε μια έξυπνη πράσινη συμφωνία. Βλέπω τέσσερις επείγουσες αναπροσαρμογές για να φτάσουμε εκεί. Πρώτον, η Ευρώπη και ο κόσμος πρέπει να είναι πιο ειλικρινείς όσον αφορά τα αντισταθμίσματα που συνεπάγεται η ενεργειακή μετάβαση. Ναι, η ενεργειακή μετάβαση θα μειώσει μακροπρόθεσμα το κόστος, αλλά αυτή η μετάβαση δεν θα είναι ανώδυνη. Χρειαζόμαστε περισσότερους πόρους για να προετοιμαστούμε, για να ανταποκριθούμε εγκαίρως στο να διασώζουμε ζωές και περιουσίες και να βοηθούμε τους ανθρώπους και τις κοινότητες να οικοδομηθούν και πάλι μετά από μια καταστροφή. […] Είμαι προσηλωμένος περισσότερο από ποτέ στην Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ. Η Ευρώπη πρέπει και θα παραμείνει παγκόσμιος ηγέτης στη μετάβαση. Αλλά πρέπει να είμαστε έξυπνοι και πραγματιστές, να επικεντρωνόμαστε στα δεδομένα και στην επιστήμη, με αυξημένη ευελιξία και με μια ανανεωμένη αίσθηση των πραγμάτων που η Ευρώπη, ενωμένη, μπορεί να επιτύχει».
Στη φετινή διάσκεψη, αξιοσημείωτη υπήρξε η απουσία ηγετών από χώρες, όπως η Ρωσία και η Κίνα, γεγονός που περιορίζει αισθητά το περιθώριο για ισχυρές συμφωνίες και προώθηση της πολιτικής βούλησης. Παράλληλα, η απουσία αυτών των ηγετών αποδυναμώνει τη δυνατότητα της διάσκεψης να παράγει θετικά αποτελέσματα, παρά τη μεγάλη πίεση για άμεση δράση.
Οι φυσικές καταστροφές του πρόσφατου παρελθόντος
Στο πρόσφατο παρελθόν, η κλιματική κρίση έδειξε το πιο σκληρό της πρόσωπο στην Ισπανία και την Αμερική. Συγκεκριμένα, τον Οκτώβριο του 2024, η Ισπανία υπέστη ακραία πλημμυρικά φαινόμενα, με κύριο επίκεντρο την περιοχή της Βαλένθια. Έντονες βροχοπτώσεις προκάλεσαν πλημμύρες σε πόλεις και χωριά, με αποτέλεσμα να χαθούν ανθρώπινες ζωές και να σημειωθούν εκτεταμένες ζημιές σε υποδομές και καλλιέργειες. Οι βροχοπτώσεις αυξήθηκαν κατά 12%, μια τάση που συνδέεται άρρηκτα με την κλιματική αλλαγή, καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη διογκώνει την ένταση και τη διάρκεια των ακραίων καιρικών φαινομένων.
Αντίστοιχα, στην Καλιφόρνια, στις 4 Ιουλίου του 2024, ξέσπασε η πυρκαγιά «Cedar Fire», καταστρέφοντας μεγάλες δασικές εκτάσεις κα αναγκάζοντας πάνω από 30.000 ανθρώπους να εκκενώσουν τις περιοχές τους. Ο συνδυασμός των υψηλών θερμοκρασιών και των ξηρών συνθηκών, δημιούργησε τις ιδανικές συνθήκες για την εξάπλωση των πυρκαγιών.
Στην Ελλάδα, στο Βόλο και στη Λάρισα, οι άνθρωποι ακόμα προσπαθούν να επουλώσουν τις πληγές τους μετά τις ολέθριες πλυμμήρες που «έπνιξαν» την περιοχή, προκαλώντας ανεπανόρθωτες καταστροφές. Ταυτόχρονα, κάθε καλοκαίρι είναι πια συνυφασμένο με τη βίαιη επίθεση της φωτιάς, με ανυπολόγιστες επιπτώσεις συνολικά.
Αυτά τα περιστατικά αναδεικνύουν την αυξανόμενη ένταση της κλιματικής κρίσης και υπογραμμίζουν την επιτακτική ανάγκη για μια παγκόσμια συνεργασία, ιδιαίτερα ενόψει της συνόδου COP29.
Η εκλογή Τραμπ «ταφόπλακα» για το κλίμα
Η διάσκεψη επισκιάστηκε από την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει δεσμευτεί να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα και να καταργήσει τις δεσμεύσεις για μείωση των εκπομπών άνθρακα. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τα όσα έχουν διατυπωθεί από την επιστημονική κοινότητα, αυτό θα σηματοδοτήσει υπέρβαση των βασικών ορίων θερμοκρασίας. Χωρίς τη συμμετοχή των ΗΠΑ, τα άλλα κράτη ίσως έρθουν αντιμέτωπα με δυσκολότερους στόχους ως προς τη χρηματοδότηση για το κλίμα. Ως εκ τούτου, δύνανται να επιδιώξουν τη μείωση των χρημάτων που προέρχονται από δημόσιες πηγές εσόδων –π.χ. μέσω ιδρυμάτων, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα– αναδιαμορφώνοντας την οικονομική συμμετοχή στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Τέλος, ο Simon Stiell, ο επικεφαλής του ΟΗΕ για το κλίμα, προέβη σε μια αιχμηρή αναφορά απέναντι στον πρόεδρο των ΗΠΑ, επισημαίνοντας: «Ας απορρίψουμε κάθε ιδέα ότι η χρηματοδότηση για το κλίμα είναι φιλανθρωπία. Ένας φιλόδοξος νέος στόχος χρηματοδότησης για το κλίμα είναι αποκλειστικά προς το συμφέρον κάθε κράτους, συμπεριλαμβανομένων των μεγαλύτερων και πλουσιότερων».