Πήγαμε στην Ταινιοθήκη για την πρώτη προβολή του ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων και περιμένουμε να έρθει το “riverlution” και στη χώρα μας.
Αν η Tracy Chapman ήταν τις προάλλες στην προβολή του “Dambusters”, θα έγραφε ίσως άλλο ένα επαναστατικό άσμα σαν το “Talkin’ Bout a Revolution”. Αυτή είναι η επίγευση που έχει όποιος δει το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ, “cause finally the tables are starting to turn”.
Όταν έλαβα την πρόσκληση από το MedINA, το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο, δεν είχα ιδέα για το κίνημα της απελευθέρωσης των ποταμών. Η Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων όμως, με την πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ “DamBusters – the start of the riverlution” στην Ελλάδα έμελλε να το αλλάξει αυτό.
«Οι φλέβες της Ευρώπης, εντελώς αποσυνδεδεμένες και κατακερματισμένες», αφηγείται η Pao Fernández Garrido, η οποία μας παίρνει μαζί της σε ένα πολύ εμπνευστικό ταξίδι στην Ευρώπη.
Μια έκρηξη ακούγεται. Από τις λίγες φορές που ένας τέτοιος εκκωφαντικός θόρυβος μπορεί να προκαλέσει χαρά και ανακούφιση. «Αυτή είναι η απελευθέρωση», σχολιάζει ο Roberto, ένας από τους απελευθερωτές των ποταμών στη Γαλλία «και ο ποταμός είναι ελεύθερος».
Ξεκινώντας με ένα απολαυστικό animation, η ταινία ακολουθεί το ταξίδι της Ισπανίδας μηχανικού Pao σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες, από τα ποτάμια της Ισπανίας μέχρι τα φράγματα της Φινλανδίας, η οποία προσπαθεί να μας δείξει γιατί απομακρύνονται τα φράγματα από τα ποτάμια και ποιοι είναι οι άνθρωποι που απελευθερώνουν τα ποτάμια καθώς και γιατί είναι σημαντικές αυτές οι πρωτοβουλίες κατεδάφισης εμποδίων.
Ο Jasper Pääkkönen, γνωστός Φινλανδός ηθοποιός και παθιασμένος υπερασπιστής της απομάκρυνσης φραγμάτων, τονίζει στο Dambusters ότι «έχει ξεκινήσει ένα ντόμινο, το οποίο κανένας δεν μπορεί να σταματήσει πια».
«Ένα χρόνο πριν ήταν σαν έρημος», λέει ο Roberto για τον ποταμό Selune, συνεχίζοντας: «Τώρα, μπορείς να δεις ότι η φύση επανέρχεται και ο ποταμός ρέει ελεύθερα».
«Το να επαναφέρουμε τη φύση είναι το χρέος της γενιάς μας», σχολιάζει η Pao και μας ταξιδεύει σε μέρη της ηπείρου μας, όπου έχει ήδη ξεκινήσει η επανάσταση των ποταμών.
«Επιτέλους, μια ελπίδα».
«Τα ποτάμια είναι σαν τις φλέβες στο σώμα μας, πρέπει να ρέουν ανεμπόδιστα»
Ήδη, διαβάζω ότι μέσα στο 2022 έχουν απομακρυνθεί 325 φράγματα.
Η περιβαλλοντική οργάνωση MedINA στηρίζει τοπικές κοινότητες με στόχο την ενίσχυσή τους, μέσω της προστασίας και διατήρησης των φυσικών τους πόρων και είναι ο λόγος που έφτασε η ταινία στη χώρα μας, μετά από προβολές σε 17 χώρες, σε Ευρώπη και Αμερική, με ενθουσιώδη αποδοχή από το κοινό.
Μετά την πρεμιέρα της ταινίας στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, ακολούθησε συζήτηση. Ο Βιολόγος του ΑΠΘ και συνεργάτης του World Fish Migration Foundation, Δρ. Φοίβος Μουχλιανίτης τόνισε μεταξύ άλλων: «Τα ποτάμια είναι σαν τις φλέβες στο σώμα μας, πρέπει να ρέουν ανεμπόδιστα. Τώρα είναι και επισήμως η ώρα να αποκαταστήσουμε την οικολογική ροή και να επωφεληθούμε, εκ νέου, από τις πολυάριθμες και ζωτικής σημασίας οικοσυστημικές υπηρεσίες των ποταμών».
Η Ειρήνη Λυρατζάκη, Συντονίστρια του έργου «Απομάκρυνση φραγμών από ποταμούς: σχέδιο εφαρμογής για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη» του MedINA, ενημέρωσε για το νέο έργο, συμπληρώνοντας ότι: «Εμποδίζοντας την ελεύθερη ροή των ποταμών στερούμε από τη γη μας όλα τα πολύτιμα συστατικά που τη θρέφουν και την κρατούν ζωντανή. Είναι η κατάλληλη στιγμή και για την Ελλάδα να ξεκινήσει το ταξίδι της αποκατάστασης της ελεύθερης ροής των ποταμών».
Οι πολύτιμες πληροφορίες που μοιράστηκαν αφορούσαν την κατάσταση των ευρωπαϊκών ποταμών, τα οικοσυστήματα γλυκού νερού της Ελλάδας και το τριετές έργο απομάκρυνσης τεχνητών εμποδίων από ποταμούς, που φέρνει το MedINA επίσημα για πρώτη φορά στην Ελλάδα, με στόχο πολίτες και φορείς να δουλέψουν μαζί προς αυτή την κατεύθυνση.
Το κίνημα Dam Removal Europe
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει το MedINA, εκτιμάται ότι στα 1,2 εκατομμύρια χιλιόμετρα ευρωπαϊκών ποταμών υπάρχουν πάνω από 1 εκατομμύριο εμπόδια. Αυτό σημαίνει ότι κάθε 1 με 2 χιλιόμετρα συναντά κανείς ένα τεχνητό εμπόδιο, όπως φράγμα, εκτροπή, κανάλι, ιρλανδική διάβαση κλπ.
Η κατάσταση αυτή έχει πολλαπλές αρνητικές επιπτώσεις, όπως τη συρρίκνωση των πληθυσμών των μεταναστευτικών ψαριών γλυκού νερού κατά 93%, ενώ η έλλειψη φυσικού χώρου για την εκτόνωση των όλο και πιο έντονων πλημμυρικών φαινομένων των τελευταίων ετών έχει οδηγήσει σε ανυπολόγιστες καταστροφές, δυστυχώς ακόμα και στην απώλεια συνανθρώπων μας.
Το Dam Removal Europe ξεκίνησε επίσημα τον Απρίλιο του 2016, όταν μερικοί οργανισμοί συνεργάστηκαν και ξεκίνησαν το πρώτο κίνημα αφαίρεσης φραγμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μετά από 5 χρόνια έρευνας, τα ευρήματα είναι εκπληκτικά: εθνικές καταγραφές απομάκρυνσης φραγμάτων ποταμών, εθνικές πολιτικές και συνολικά σημαντικές επιτυχίες απομάκρυνσης φραγμάτων που δεν ήταν μόνο θετικές για τη φύση, αλλά και για τους ανθρώπους.
Αναγνωρίζοντας αυτό το πρόβλημα, η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 και ο Ευρωπαϊκός Νόμος για την Αποκατάσταση της Φύσης θέτουν ως στόχο την απελευθέρωση 25.000 χλμ ποταμών στην Ευρώπη μέσα στην επόμενη δεκαετία, μέσω της απομάκρυνσης φραγμών από τους ποταμούς.
«Αν και στη Βόρεια και Βορειοδυτική Ευρώπη έχουν καταγραφεί χιλιάδες περιπτώσεις απομάκρυνσης φραγμών με σημαντικά περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά οφέλη, σε πολλές περιοχές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, η αφαίρεση φραγμάτων δεν έχει ακόμα εφαρμοστεί», σημειώνει το MedINA.
Έτσι, το κίνημα Dam Removal Europe, με επικεφαλής τον οργανισμό World Fish Migration Foundation και συνεργάτες το MedINA, το Fauna & Flora, το Wetlands International, το European Rivers Network, και τα WWF Ολλανδίας, Σλοβακίας και Αδριατικής, έλαβαν την πρωτοβουλία να ξεκινήσουν το έργο “Scaling up dam removal: implementation plan for Southeastern Europe” με στόχο την ανάπτυξη ενός σχεδίου εφαρμογής απομάκρυνσης φραγμών από τους ποταμούς της Νοτιοανατολικής Ευρώπης με μεγαλύτερη έμφαση στην Ελλάδα, την Κροατία, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία.
«Πολλά φράγματα στους ευρωπαϊκούς ποταμούς είναι παλιά, εγκαταλελειμμένα και εκτός λειτουργίας. Μαζί μπορούμε να τα εντοπίσουμε και να τα απομακρύνουμε. Ας ανοίξουμε τα ποτάμια για την άγρια ζωή και τους ανθρώπους», σημειώνει το Dam Removal Europe.
Περισσότερα για το κίνημα Dam Removal Europe και τον αντίκτυπο των φραγμάτων στα ζώα, τη φύση και τους ανθρώπους εδώ. Το toolkit με τις καλές πρακτικές αφαίρεσης εμποδίων εδώ. Δείτε το ντοκιμαντέρ Dambusters εδώ.