Η ενδοδεκτικότητα (interoception) είναι η επίγνωση της φυσιολογικής μας κατάστασης. Είναι ο τρόπος με τον οποίο τα ζώα και οι άνθρωποι ξέρουν ότι πεινούν ή διψάνε, ότι έχουν φάει ή πιει αρκετά.
Ειδικά κέντρα στον εγκέφαλό μας ειδοποιούν ώστε να καλύψουμε την κάθε ανάγκη του σώματός μας, ανά πάσα στιγμή. Η ενδοδεκτικότητα είναι η θεμέλιος λίθος για τη διαισθητική διατροφή.
Ορίζοντας τη διαισθητική διατροφή (intuitive eating)
Το να τρέφεται κανείς διαισθητικά σημαίνει να είναι σε επαφή με το σώμα του και να εμπιστεύεται τους μηχανισμούς που αυτό διαθέτει, ώστε να ρυθμίζει την ποιότητα και ποσότητα της τροφής που θα προσλάβει.
Σύμφωνα με τους Αvalos & Tylka όταν τρώει κανείς διαισθητικά:
1. Έχει άνευ όρων ελευθερία να φάει όταν πεινάει, τις τροφές που επιθυμεί.
2. Τρώει για να ικανοποιήσει τις σωματικές και όχι τις συναισθηματικές ανάγκες
3. Ακούει και ανταποκρίνεται στα αισθήματα πείνας και κορεσμού για να επιλέξει πότε και πόσο θα φάει.
Οι αρχές της διαισθητικής διατροφής δουλεύουν είτε ενισχύοντας την ενδοδεκτικότητα, είτε αφαιρώντας ό,τι εμποδίζει την αντίληψη και ανταπόκριση στα σήματα αυτά του σώματος.
Γιατί έχουμε χάσει τη δεξιότητα να ακούμε το σώμα μας;
Συζητάμε για κάτι τόσο απλό και έμφυτο όσο το να ανταποκρινόμαστε στο τι είναι το σώμα μας προγραμματισμένο να δηλώνει τις ανάγκες του, με σκοπό να επιβιώσει. Από την άλλη, κάνουμε συχνά το ακριβώς αντίθετο. Γιατί;
Η τρεχάλα της καθημερινότητας μας στερεί την ευχέρεια να συγκεντρωθούμε σε αυτό το ένα σήμα που δίνει το σώμα, όπως το “πεινάω” ή το “χόρτασα”. Όπως όταν πηγαίνουμε ένα ταξίδι με 200km/h. Προλαβαίνουμε να παρατηρήσουμε το τοπίο γύρω μας; Σίγουρα όχι.
Η κουλτούρα της δίαιτας είναι βαθιά ριζωμένη στις διατροφικές μας επιλογές. Πώς να μάθουμε να τρώμε διαισθητικά όταν κάποιος άλλος αποφασίζει τι θα φάμε ή όταν οι ποσότητες που βάζουμε στο πιάτο μας είναι γραμμένες σε ένα πρόγραμμα διατροφής που βρήκαμε στο ίντερνετ;
Αντικειμενικά το φαγητό προσφέρει comfort και αγχόλυση, είναι μια ασχολία, ένα ευχάριστο ερέθισμα που στιγμιαία αποσπά την προσοχή από αυτό που μας βασανίζει. Κανένα από τα παραπάνω όμως δεν απαντά στο σώμα και τις φυσιολογικές του ανάγκες.
Πώς μπορούμε να γίνουμε περισσότερο ευαίσθητοι στην ενδοδεκτικότητα:
- Απορρίπτοντας την κουλτούρα της δίαιτας και οποιοδήποτε νέο διατροφικό σχήμα μοιράζει ψεύτικη ελπίδα γρήγορης και μόνιμης απώλειας βάρους.
- Κάνοντας ανακωχή με το φαγητό. Καμία τροφή δεν έχει τη δύναμη από μόνη της να επηρεάσει την υγεία μας. Ίσα ίσα, η απαγόρευση οδηγεί σε ανεξέλεγκτη όρεξη, υπερφαγία, ενοχές και έκπτωση της φυσικής και ψυχικής μας κατάστασης. Καιρός, λοιπόν, να γίνει mute στην “αστυνομία” φαγητού που λειτουργεί στο μυαλό μας.
- Αντιμετωπίζοντας τα συναισθήματά μας με ευγένεια και επιείκεια. Το άγχος, η μοναξιά, η πλήξη, ο θυμός είναι φυσιολογικά συναισθήματα, τα οποία το φαγητό δεν μπορεί να διορθώσει. Όπως η πείνα είναι η σωματική ένδειξη ότι χρειαζόμαστε τροφή, έτσι και τα συναισθήματά μας είναι ενδείξεις κάποιας ψυχικής ανάγκης που ζητάει τη φροντίδα μας.
- Σεβόμενοι το σώμα μας και τις ανάγκες του. Μαθαίνοντας να τιμάμε τα βιολογικά σήματα που δίνει το σώμα, αποκαθιστούμε την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και το φαγητό. Κάθε σώμα έχει το δικό του γενετικό υπόβαθρο και σχήμα το οποίο ζητάει την αποδοχή μας, με τον ίδιο ουδέτερο τρόπο που αποδεχόμαστε το νούμερο των παπουτσιών μας.
- Εξερευνώντας την απόλαυση, που αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της υγιεινής ζωής. Όταν συμμορφωνόμαστε στην κουλτούρα της δίαιτας, παραβλέπουμε ένα από τα βασικότερα δώρα της ύπαρξης, την ευχαρίστηση και ικανοποίηση που μπορούμε να πάρουμε από την εμπειρία του φαγητού. Η ευχαρίστηση δεν είναι ανάλογη της ποσότητας. Εισάγοντας τον παράγοντα “απόλαυση” αποκτούμε ακόμα ένα εργαλείο που μας βοηθά να εντοπίσουμε ποια είναι ακριβώς “εκείνη” η ποσότητα που μας κάνει καλό.
Και τι θα γίνει αν είμαστε απόλυτα ελεύθεροι να τρώμε ό,τι θέλουμε;
Tο “άνευ όρων” σίγουρα ακούγεται τρομακτικό! Οι επικριτές της διαισθητικής διατροφής εκφράζουν την ανησυχία τους για έναν από τους βασικούς πυλώνες της: Την απόλυτη ελευθερία στις διατροφικές επιλογές. Υποστηρίζουν πως μια τέτοια ελευθερία θα οδηγήσει σε έκπτωση της υγείας και αύξηση του σωματικού βάρους.
Η βιβλιογραφία όμως δείχνει πως τα άτομα που σκοράρουν ψηλότερα στην κλίμακα διαισθητικής διατροφής έχουν μια διατροφή με περισσότερη ποικιλία, λαμβάνουν μεγαλύτερη ικανοποίηση από το φαγητό τους, έχουν κατά μέσο όρο χαμηλότερο σωματικό βάρος και δεν φαίνεται να καταναλώνουν περισσότερο junk food.
Με άλλα λόγια, η διαισθητική διατροφή δεν αφαιρεί την ισορροπία από τη διατροφή. Αντιθέτως, προσφέρει:
- Καλύτερη αυτοεκτίμηση και συμφιλίωση με το σώμα.
- Καλύτερη διάθεση, ποιότητα ζωής, ψυχολογική αντοχή και περισσότερη αισιοδοξία.
- Χαμηλότερο κίνδυνο για ανάπτυξη διαταραχών λήψης τροφής.
- Μεγαλύτερη κινητοποίηση για φυσική δραστηριότητα, ως έναν ακόμα τρόπο επανασύνδεσης με το σώμα
Το κίνημα της διαισθητικής διατροφής πάει πλάι πλάι με αυτό του HAES (aka. Health at every size) για το οποίο έχουμε μιλήσει εδώ.