Είναι οι σημερινοί ενδυματολογικοί κώδικες απαραίτητη προϋπόθεση εξασφάλισης σοβαρότητας, παραγωγικότητας και επαγγελματισμού ή ακόμα μια προέκταση σεξιστικών και άλλων προκαταλήψεων; Το γυναικείο κίνημα #KuToo που κερδίζει έδαφος στην Ιαπωνία.
Όταν ήμουν μαθήτρια της έκτης δημοτικού, μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα πήγα στο σχολείο φορώντας ένα μπλουζάκι με ανοιχτή πλάτη, το οποίο μάλιστα αγαπούσα πολύ. Την επόμενη μέρα, ο μεσήλικας δάσκαλός μου, σχολίασε το συγκεκριμένο outfit λέγοντας πως «δεν ήταν καλή επιλογή». Δεν έδωσα σημασία, γιατί δεν κατάλαβα τι εννοεί.
Άλλη φορά, θυμάμαι να φοράω ένα μπλουζάκι με μία τιράντα, όταν η διευθύντρια του σχολείου κατά τη διάρκεια των πρωινών ανακοινώσεων, έκανε ειδική αναφορά στα «ακατάλληλα» ρούχα που επιλέγουν πολλά παιδιά να φορούν, χρησιμοποιώντας μάλιστα ως παράδειγμα τη μπλούζα που φορούσα.
Ένιωσα ντροπή χωρίς ωστόσο να μπορώ να αντιληφθώ πώς το να είναι εκτεθειμένος ο ώμος ή η πλάτη ενός ανήλικου κοριτσιού αποτελεί πρόβλημα. Σήμερα, κατανοώ πλήρως ότι το πρόβλημα δεν το είχα εγώ, ούτε τα ρούχα μου, αλλά εκείνοι και οι κανόνες στους οποίους υπακούουν.
Περισσότερα από 20 χρόνια μετά, το debate για την αξία ή μη των ενδυματολογικών κανονισμών είναι ακόμα επίκαιρο, με Ευρωβουλευτές και λοιπούς να υποστηρίζουν την επαναφορά των μαθητικών στολών, «για να ξεχωρίζουν οι ανήλικες από τις ενήλικες γυναίκες», και άλλους να ισχυρίζονται πως τα dress codes είναι παρωχημένες καταπιεστικές πρακτικές.
Το σίγουρο είναι πως για κάποιο λόγο όλη η προσοχή πέφτει και πάλι πάνω στις γυναίκες.
Dress codes και «ευπρέπεια»
Για πολλά χρόνια, ο ρουχισμός ήταν άρρηκτα συνδεδεμένος με τη θέση ενός ατόμου στην κοινωνία. Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, πολλές χώρες είχαν νόμους που καθόριζαν την ενδυμασία σύμφωνα με την κοινωνική τάξη, το επάγγελμα, την ηλικία, το φύλο, την οικογενειακή κατάσταση και τη θρησκεία, ενώ όσοι δεν τους τηρούσαν κινδύνευαν με φυλάκιση.
Σήμερα, η ελληνική νομοθεσία δεν απαιτεί αυστηρούς ενδυματολογικούς κανονισμούς, παρά μόνο την τήρηση της ευπρέπειας. Κάθε ξεχωριστός χώρος, όπως ο εργασιακός ή ο εκπαιδευτικός μπορεί να ορίσει κανόνες για το ντύσιμο.
Πώς ορίζεται, όμως, η ευπρέπεια; Μήπως τα λόγια περί ευπρέπειας κρύβουν από πίσω προβληματικές αντιλήψεις που αφενός ταυτίζουν τη σοβαρότητα με τα κουστούμια και τις γραβάτες και αφετέρου αποσκοπούν στο να κάνουν κουμάντο σε ξένα σώματα, διαιωνίζοντας παράλληλα στερεότυπα;
Με το να λες σε ένα παιδί πως το ρούχο του είναι ακατάλληλο επειδή αφήνει το δέρμα του εκτεθειμένο, αυτομάτως, το σεξουαλικοποιείς, ακόμα και αν θεωρείς ότι με αυτό τον τρόπο το προφυλάσσεις από τη σεξουαλικοποίηση.
Σε αυτό στηρίχτηκε μια ομάδα μαθητριών σε σχολείο των ΗΠΑ, που εμφανίστηκαν αψηφώντας τους κανονισμούς και φορώντας τα ρούχα που επιθυμούσαν και έχοντας γράψει στο εκτεθειμένο δέρμα τους “distraction”.
«Είναι η φούστα μου πολύ κοντή για το γραφείο;»
Σε ένα βίντεο που συγκεντρώνει σχεδόν 2 εκατομμύρια προβολές, η Αυστραλιανή Tiktoker Beth Buckingham ρωτάει τους ακολούθους της εάν η φούστα που φοράει είναι πολύ κοντή για τη δουλειά της στο γραφείο.
Οι θεατές διχάστηκαν, με κάποιους να κρίνουν ως απαγορευτικό το μήκος της φούστας της για επαγγελματικό χώρο και άλλους να μην εντοπίζουν κάποιο πρόβλημα σε αυτή. Στο τέλος του βίντεο, η creator καταλήγει στο συμπέρασμα πως το ρούχο της δεν ήταν κατάλληλο για χώρο εργασίας, επειδή δεν ήταν άνετο.
Πρόσφατα, κυκλοφόρησε στα ειδησεογραφικά μέσα ένα μέιλ που λέγεται πως έλαβαν οι εργαζόμενοι σε γνωστό ελληνικό τηλεοπτικό σταθμό. Σε αυτό, μεταξύ άλλων, αναγραφόταν πως δεν επιτρέπεται οι εργαζόμενοι να φορούν βερμούδες, σορτσάκια, σαγιονάρες, ενώ για τις γυναίκες συγκεκριμένα δεν επιτρέπεται το βαθύ ντεκολτέ και οι κοντές φούστες.
Είτε μιλάμε για μικρά παιδιά είτε για ενήλικες, όπως φαίνεται, τα dress codes κινούνται πάντα γύρω από τον έλεγχο του γυναικείου σώματος, όσο και αν οι υποστηρικτές τους δεν θέλουν να το παραδεχτούν και κάνουν τα στραβά μάτια αποκαλώντας λογικούς τους περιορισμούς.
Μήπως, άθελά μας, υποστηρίζοντας αυτές τις «λογικές» απόψεις, συμβάλουμε στη διαιώνιση της κουλτούρας του βιασμού που σε κάποιο βαθμό δικαιολογεί τις επιθέσεις εις βάρος γυναικών «λόγω αυτών που φορούσαν;».
Τι είναι το #KuToo κίνημα που ξεκίνησαν οι γυναίκες στην Ιαπωνία
Ο έλεγχος του γυναικείου σώματος μέσα από τα dress codes δεν επιτυγχάνεται μόνο με το να απαιτείς να είναι καλυμμένο αλλά και με οποιαδήποτε απόφαση που παραβιάζει το δικαίωμα της προσωπικής επιλογής και έκφρασης, και ταυτίζει τη γυναικεία προσωπικότητα με την εξωτερική εμφάνιση.
Εδώ και πολλά χρόνια στους εργασιακούς χώρους της Ιαπωνίας, οι γυναίκες είναι υποχρεωμένες να φορούν τακούνια με ύψος μεταξύ 5 και 7 εκατοστών, παρά το γεγονός ότι μπορεί να επιβαρύνει την υγεία τους, με κυβερνητικά στελέχη μάλιστα να αποκαλούν την συγκεκριμένη πολιτική «λογική και απαραίτητη».
Την αρχή στο να καταργηθεί ο σεξιστικός κανονισμός, έκανε η ηθοποιός και ακτιβίστρια Yumi Ishikawa, η οποία δημοσίευσε ένα tweet καταγγέλλοντας τη συγκεκριμένη πρακτική και ονομάζοντας το κίνημα #KuToo, συνδυάζοντας τις λέξεις kutsu (παπούτσι) και kutsuu (πόνος) με το #Metoo.
Σαν να μην έφτανε αυτό, πολλές ιαπωνικές επιχειρήσεις απαγορεύουν στις γυναίκες να φορούν γυαλιά μυωπίας, αφού λέγεται πως αυτά τις καθιστούν «απόμακρες», «κρύες» και λιγότερο θηλυκές.
Όλα δείχνουν πως πράγματι οι ενδυματολογικοί κανόνες έχουν βαθιά ριζωμένο μέσα τους τον μισογυνισμό. Καλό είναι λοιπόν να τους αφήσουμε στο παρελθόν, όπου και ανήκουν.