Ένας ακόμα χώρος που επηρεάζεται σημαντικά από τη σταδιακή επικράτηση και ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, είναι και ο εκδοτικός.
Τα πρώτα AI εξώφυλλα έχουν κάνει την εμφάνισή τους εδώ και χρόνια. Πρόκειται για μια γρήγορη και ανέξοδη λύση που προτιμάται από ολοένα και περισσότερους εκδοτικούς, κυρίως του εξωτερικού, αν και το φαινόμενο είναι παγκόσμιο. Αν μη τι άλλο, οι αναγνώστες δεν δέχτηκαν αυτή την καινοτομία με ανοιχτές αγκάλες. Πάρα ταύτα, όπως σε όλους τους χώρους όπου κερδίζει έδαφος η τεχνητή νοημοσύνη, έτσι και εδώ εγείρονται διάφορα ζητήματα που θα πρέπει να εξεταστούν με προσοχή και να βρεθεί μια χρυσή τομή.
Πνευματική ιδιοκτησία, αυτός ο βραχνάς
Οι αλγόριθμοι των εφαρμογών AI χρησιμοποιούν, συχνά, υπάρχουσες εικόνες ως βάση για νέες δημιουργίες, γεγονός που θα οδηγήσει, έστω και ακούσια, στην παραβίαση κανόνων περί πνευματικών δικαιωμάτων. Συνήθως, οι φωτογραφίες που χρησιμοποιούνταν μέχρι πρόσφατα ήταν άνευ υπογραφής, πολλές εφαρμογές όμως έχουν αρχίσει να συγκαταλέγουν στα αρχεία τους σετ εικόνων ακόμα και από το pinterest για λόγους ποικιλότητας. Νομοτελειακά, αυτό θα οδηγήσει κάποια στιγμή στην κλοπή και αν αυτό γίνει αντιληπτό από τον καλλιτέχνη, ο εκδοτικός και ο συγγραφέας θα έχουν ποινικές ευθύνες.
Για την ώρα, πάντως, μια αντιστρόφως ανάλογη περίπτωση έχει ήδη εκδικαστεί στις ΗΠΑ. Η Kris Kashtanova δεν χρησιμοποίησε τα σχέδια κάποιου άλλου για το κόμιξ της Zarya of the Dawn, χρησιμοποίησε όμως σχέδια εξ ολοκλήρου φτιαγμένα στο Midjourney. Όταν υπέβαλε αίτηση για καταχώριση πνευματικών δικαιωμάτων, το Γραφείο Πνευματικών Δικαιωμάτων των ΗΠΑ (USCO) έφερε αντιρρήσεις. Με βάση την υπάρχουσα νομοθεσία, τα έργα που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα πρέπει να δημιουργηθούν από άνθρωπο. Το κείμενο και η διάταξη του έργου είναι επιλέξιμα ως προς την παροχή δικαιωμάτων, αλλά τα σχέδια που είναι εξ ολοκλήρου φτιαγμένα από εφαρμογή, δεν έχουν καμία απολύτως κατοχύρωση.
Εν ολοίγις, το κόμικ που έφτιαξε η Kashtanova και το οποίο εμπνεύστηκε από την πολυαγαπημένη της γιαγιά, είναι εντελώς απροστάτευτο. Όπως και όλα τα υπόλοιπα εξώφυλλα που έχουν φτιαχτεί από AI.
Υποτίμηση της σχεδιαστικής δεξιοτεχνίας
Όπως έχουμε αναφέρει σε προηγούμενο άρθρο, μέσω της ευρείας κυκλοφορίας βιβλίων στις αρχές του 19ου αιώνα, γεννήθηκε το επάγγελμα του σχεδιαστή εξωφύλλων. Μια πρωτόλεια μορφή της γραφιστικής τέχνης. Από τότε μέχρι και σήμερα, ο σχεδιασμός εξωφύλλου και τα τυπογραφικά στοιχεία μιας έκδοσης είναι δουλειά μιας ομάδας ανθρώπων που παράγει καλλιτεχνικό περιεχόμενο. Αν αυτά αντικατασταθούν, τυποποιηθούν και απλοποιηθούν από την τεχνητή νοημοσύνη, ένας ολόκληρος καλλιτεχνικός κλάδος θα υποτιμηθεί.
Η πολύπλοκη και χρονοβόρα δουλειά του γραφίστα που πρέπει να συνδυάζει προσωπική έμπνευση, κατευθυντήριες γραμμές και ταλέντο, θα αντικατασταθεί με εντολές σε ένα πρόγραμμα που άκοπα και ανέμπνευστα θα παράξει ένα έργο χωρίς καμία μοναδικότητα.
Εργασιακή ανασφάλεια
Οι υπέρμαχοι της χρήσης τεχνητής νοημοσύνης στην βιομηχανία των βιβλίων υποστηρίζουν πως οι εφαρμογές δεν υπάρχει περίπτωση να αντικαταστήσουν τους δημιουργούς, καθώς πάντα θα είναι απαραίτητος ο ανθρώπινος παράγοντας. Αντιθέτως, οι διαδικασίες θα απλουστευτούν και το κόστος θα μειωθεί σημαντικά διευκολύνοντας τη δουλειά του γραφίστα. Η τελευταία έκδοση του photoshop, εξάλλου, έχει ενσωματωμένο AI. Όλα αυτά είναι πραγματικότητα, μαρτυρώντας το στάτους κανονικοποίησης της χρήσης των ανάλογων εφαρμογών.
Τα προβλήματα ξεκινούν, όμως, στο επόμενο βήμα. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι κάτι μη εξελίξιμο. Αυτή είναι και η σπουδαιότητά της, ότι μαθαίνει από τα λάθη της. Κάποια στιγμή, η εμπειρία και η διόρθωση θα αποδώσουν και το τελικό αποτέλεσμα δεν θα χρειαστεί ρετούς, ούτε έλεγχο από έναν επαγγελματία. Ο γραφίστας από εργαζόμενος και καλλιτέχνης θα γίνει στην καλύτερη περίπτωση συμπληρωματικό προσωπικό με θέση επιμέλειας στο δημιουργικό έλεγχο. Με την πάροδο του χρόνου και την βελτίωση των λογισμικών, οι θέσεις εργασίας αναμένεται να μειωθούν και ο κλάδος να πληγεί.
Ποιά μπορεί να είναι η λύση
Το νερό δεν γυρίζει στ’ αυλάκι. Όσες επιστολές διαμαρτυρίας, όσα παράπονα και αν κάνουν οι αναγνώστες και οι εμπλεκόμενοι στο χώρο του βιβλίου, η επέκταση της χρήσης εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης δεν θα σταματήσει. Το ζήτημα πλέον, είναι να οριοθετηθεί η χρήση της και να εξασφαλιστεί η εργασιακή ασφάλεια και η καλλιτεχνική αυτοδιάθεση του ανθρώπινου δυναμικού.
Ένα καλό παράδειγμα για το πώς μπορεί ο εκδοτικός χώρος να διεκδικήσει μια τέτοια νομοθετική ρύθμιση και οριοθέτηση μπορούμε να το αντλήσουμε από τα διδάγματα που μας προσέφερε η πρόσφατη απεργία των σεναριογράφων και των ηθοποιών του Hollywood οι οποίοι, έχοντας παρόμοιες ανησυχίες, κατόρθωσαν να εξασφαλίσουν ένα ικανοποιητικό νομοθετικό πλαίσιο. Χωρίς αυτό, η ραγδαία εξελισσόμενη τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης σύντομα θα καταστήσει περιττή την ανθρώπινη συνεισφορά και τα αποτελέσματα αυτού μπορεί να αποβούν οικονομικά και πολιτισμικά ολέθρια. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει εδραιωθεί στη ζωή και την καθημερινότητά μας για τα καλά και εξαρτάται πλέον από εμάς η λελογισμένη, εντός πολύ συγκεκριμένων και ξεκάθαρα προκαθορισμένων πλαισίων, χρήση της.