Πολλά κόμματα και συνδυασμοί επικεντρώθηκαν γύρω από μία συντηρητική ατζέντα για τις Ευρωεκλογές του 2024. Γιατί τα ακροατήρια κινούνται όλο και πιο δεξιά;
Η άνοδος της άκρας δεξιάς και της συντηρητικής ατζέντας έχει γίνει η φράση που ακούμε σε κάθε πολιτική συζήτηση. Αυτό δεν αφορά αποκλειστικά την Ελλάδα, αλλά γενικότερα την Ευρώπη.
Παρά την εξαιρετική καμπάνια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να κινητοποιήσει το εκλογικό σώμα, με τις προφορικές αφηγήσεις ηλικιωμένων που εξηγούν πόσο σημαντική είναι η δημοκρατία, τα πράγματα για την Ευρώπη δεν φαίνονται και τόσο αισιόδοξα.
Μία Ευρώπη που σκοτεινιάζει
Η άκρα δεξιά έχει καταφέρει σημαντικές νίκες και πλέον βρίσκεται στους κυβερνητικούς σχηματισμούς έξι κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης: της Ιταλίας, της Φινλανδίας, της Σλοβακίας, της Κροατίας, της Ουγγαρίας και της Τσεχίας. Στην Ολλανδία το αντι-ισλαμικό κόμμα «PVV» που ηγείται ο Geert Wilders κατάφερε να βγει πρώτο συγκεντρώνοντας 26% στις εκλογές του Νοεμβρίου και ηγείται για τον σχηματισμό της πιο σκληρής δεξιάς κυβέρνησης στην πρόσφατη ιστορία της χώρας.
Στη Γαλλία το κόμμα της Marine Le Pen «Εθνική Συσπείρωση» βγαίνει πρώτο στις δημοσκοπήσεις με 32%. Από την άλλη πλευρά, ο συνδυασμός του Γάλλου Προέδρου Emmanuel Macron «Ensemble» καταγράφει 16% και ακολουθούν οι Σοσιαλιστές του Raphael Glucksmann με 14%. Στη Γερμανία το «AfD» βρίσκεται σταθερά στη δεύτερη θέση με 16%.
Στην Πολωνία το κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη» έπεσε στις αρχές του χρόνου από την πρώτη θέση στη δεύτερη και πλέον κινείται στο 32%. Στο Βέλγιο, αντίστοιχα, το ακροδεξιό «Vlaams Belang» εκτιμάται πως θα είναι το ισχυρότερο κοινοβουλευτικό κόμμα για πρώτη φορά με 26 έδρες από τις 150.
Τι γίνεται στην Ελλάδα;
H ακροδεξιά διαχρονικά στην Ελλάδα κινείται κάπου στο 11%.
Αυτή τη στιγμή στο Ελληνικό Κοινοβούλιο βρίσκονται τρία ακροδεξιά κόμματα με διαφορετική ατζέντα. Η «Ελληνική Λύση» του Κυριάκου Βελόπουλου, το κόμμα «Νίκη» του Δημήτρη Νατσιού και οι «Σπαρτιάτες» του Βασίλη Στίγκα. Η συμμετοχή των «Σπαρτιατών» στις Ευρωεκλογές αποκλείστηκε, ενώ το κόμμα αντιμετωπίζει κατηγορίες για εξαπάτηση του εκλογικού σώματος.
Στις δημοσκοπήσεις και συγκεκριμένα στην πρόθεση ψήφου, η «Ελληνική Λύση» κινείται κοντά στο 8% και το «Νίκη» μετα βίας αγγίζει σε κάποιες το 3%. Από την άλλη πλευρά, ιδιαίτερα ενισχυμένο εμφανίζεται το ακροδεξιό κόμμα «Φωνή Λογικής» της Αφροδίτης Λατινοπούλου, το οποίο ξαφνικά καταγράφει ποσοστά κοντά στο 2% και πιθανότατα επωφελείται από τον αποκλεισμό των Σπαρτιατών.
Στη χώρα μας η ακροδεξιά ρητορική συμπυκνώνεται στο σύνθημα «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια» το οποίο δεν χρησιμοποιείται μονάχα από τα παραπάνω ακροδεξιά μορφώματα. Πάνω σε αυτή τη βάση κινούνται στελέχη και υποψήφιοι της «Νέας Δημοκρατίας» που το χρησιμοποιούν ανοιχτά, όπως αντίστοιχα και ο άλλοτε προοδευτικός «ΣΥΡΙΖΑ», ο οποίος υπό τη νέα ηγεσία βιώνει ένα βίαιο ιδεολογικό μετασχηματισμό με τον πρόεδρό του να κάνει ανοιχτά χρήση εννοιών – ταμπού για τον χώρο της κεντροαριστεράς και της αριστεράς.
Ποιο είναι το ακροδεξιό αφήγημα σήμερα;
Θα πρέπει να γνωρίζουμε πως δεν υπάρχει μία άκρα δεξιά. Ο χώρος είναι ιδιαίτερα κατακερματισμένος και γνωρίζει πλήθος ιδεολογικών διακυμάνσεων.
Τα περισσότερα ακροδεξιά κόμματα σήμερα συμφωνούν στην οικονομική πολιτική και συγκεκριμένα στο μοντέλο της πλήρους απορρύθμισης. Στρέφονται ενάντια στην όποια ιδέα του κράτους πρόνοιας, προωθώντας προγράμματα αποκρατικοποιήσεων και εστιάζοντας συχνά στη μείωση της φορολογίας.
Από εκεί και πέρα, σε αρκετά από αυτά συναντάμε θέσεις ενάντια στη μετανάστευση, στις κοινωνικές ελευθερίες, στο δικαίωμα στην άμβλωση, στα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ και στις πράσινες πολιτικές, καθώς για κάποια ακροδεξιά μορφώματα η κλιματική αλλαγή δεν υπάρχει. Από την άλλη πλευρά, υποστηρίζουν την αύξηση των δαπανών για άμυνα, την ενίσχυση των σωμάτων ασφαλείας, τις παρακολουθήσεις πολιτών και την πλήρη απορρύθμιση σε ζητήματα που σχετίζονται με τα προσωπικά δεδομένα στο διαδίκτυο. Τέλος, κάποια δειλά-δειλά προσπαθούν να φέρουν στο προσκήνιο ξανά το ζήτημα της θανατικής ποινής ή του χημικού ευνουχισμού.
Εδώ και χρόνια στην Ευρώπη κερδίζουν έδαφος τα κόμματα που είναι καθαρά αντι-ισλαμικά ή ενάντια στη woke κουλτούρα. Αυτές οι δύο θέσεις ταυτίζονται, καθώς βασίζονται στη θεωρία συνωμοσίας της μεγάλης αντικατάστασης. Για παράδειγμα, έγινε γνωστό πως στελέχη του Γερμανικού «AfD» συζητούσαν μαζί με επιχειρηματίες για ένα πλάνο μαζικών απελάσεων και τη δημιουργία ενός κράτους για μετανάστες κάπου στη Βόρεια Αφρική σε περίπτωση που καταφέρουν και κερδίσουν την εξουσία. Η συγκεκριμένη ιδέα είναι καθαρά ξενοφοβική και κινείται σε μία νεοναζιστική λογική.
«Καύσιμο» η διακινδύνευση και οι κρίσεις
Τα επονομαζόμενα συντηρητικά αντανακλαστικά ποτέ δεν καταστέλλονται πλήρως στο εκλογικό σώμα. Αντιθέτως, ενισχύονται ή αποδυναμώνονται από τη ρητορική των κομμάτων, την πορεία της οικονομίας και τις διάφορες κοινωνικές εξελίξεις. Ο κόσμος μας βγήκε σχετικά πρόσφατα από τον εφιάλτη της πανδημίας, όμως αμέσως μετά ήρθε αντιμέτωπος με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, την ενεργειακή κρίση και τις νέες πράσινες πολιτικές της Ε.Ε. μέσω των οποίων οι πολίτες βλέπουν σημαντικές μειώσεις στο εισόδημα τους. Οι τελευταίες, όμως, είναι απαραίτητες για την επίτευξη των κλιματικών στόχων, ώστε η Ευρώπη να ουδετεροποιήσει το ανθρακικό αποτύπωμά της.
Η άκρα δεξιά επενδύει ακριβώς πάνω σε αυτά τα ζητήματα και πετυχαίνει. Αυτή η επιτυχία κοστίζει σε ποσοστά από τα άλλα κόμματα και έτσι οι ακροδεξιές θέσεις σταδιακά γίνονται μέρος πιο μετριοπαθών κομμάτων στην προσπάθεια συγκράτησης του εκλογικού σώματος. Με αυτό τον τρόπο, η συντηρητική ατζέντα κανονικοποιείται και δεν αφήνει χώρο για ένα προοδευτικό διάλογο.
Τα βασικά συναισθήματα που κινητοποιούν αυτές τις μεταβολές είναι ο φόβος, η ανασφάλεια, η οργή και η απογοήτευση. Αρκετοί Ευρωπαίοι πολίτες, βλέποντας σταδιακά τα κεκτημένα τους να βρίσκονται υπό αμφισβήτηση και το βιοτικό τους επίπεδο να μειώνεται, περιχαρακώνονται γύρω από έναν υπερσυντηρητικό λόγο ο οποίος ενέχει μέσα του προ-νεωτερικά αιτήματα. Παράλληλα, σημαντικό ρόλο έχει παίξει η παραπληροφόρηση και η συνωμοσιολογία, οι οποίες συμβάλλουν στην καλλιέργεια νέων φοβιών και ενισχύουν τα διάφορα στερεότυπα.
Το πραγματικό διακύβευμα αυτών των εκλογών είναι η Ευρώπη να εξασφαλίσει το προοδευτικό μέλλον της και να μην παλινδρομήσει σε μία Ευρώπη των εθνών.