Οι Πατρινοί μιλούν για τη σχέση τους με έναν θεσμό που μετρά 196 χρόνια και αλλάζει τα δεδομένα της πόλης τους, όχι μόνο κατά τη διάρκεια των Αποκριών
Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες οι δρόμοι της Πάτρας γεμίζουν κόσμο και κομφετί. Η ζωή στην πόλη αλλάζει. Δεν ταυτίζεται με την ξεθωριασμένη και μουντή όψη των πολυκατοικιών της. Αλλά παίρνει το χρώμα της από τις διάσπαρτες σερπαντίνες σε πεζοδρόμια, βιτρίνες, φανοστάτες. Ο κόσμος μπαίνει σταδιακά σε μια άλλη διάθεση, μέχρι που φτάνει η κορύφωση του καρναβαλιού. Εκεί παραδίδεται οριστικά η σκυτάλη από τη συνήθη ρουτίνα, σε ένα τριήμερο όπου οι κανόνες αλλάζουν. Η καθημερινότητα ανατρέπεται. Δεν υπάρχει μποτιλιάρισμα γιατί δεν υπάρχουν αυτοκίνητα. Τον τόνο δίνουν οι κόρνες της Αποκριάς και τα άρματα. Γιγάντιες χειροποίητες κατασκευές που μεγεθύνουν την πραγματικότητα για να τη σατιρίσουν. Και βέβαια ο κόσμος δεν βάζει τη στολή της δουλειάς, αλλά τη στολή που του δίνει έναν άλλο εαυτό. Ο καθένας αυτές τις ημέρες έχει το δικαίωμα να γίνει σούπερμαν.
Βέβαια υπάρχει και η άλλη άποψη. Ο κόσμος που μπορεί να θεωρεί ότι το καρναβάλι «κούρασε». Ότι ο θεσμός είναι απαρχαιωμένος κι ότι η πόλη κάθε φορά επιβαρύνεται με τον πληθυσμό μιας ολόκληρης άλλης πόλης που έρχεται να εγκατασταθεί αυτές τις ημέρες προκειμένου να ξεφαντώσει, χωρίς να υπολογίζει ότι εξουθενώνει έναν κόσμο ήδη ταλαιπωρημένο από την πιεστική καθημερινότητα.
Για τις δύο αυτές πλευρές, μας μιλούν άνθρωποι που ζουν τα πράγματα από μέσα. Σ’ εκείνο το οποίο συμφωνούν είναι ότι τα θετικά με τα αρνητικά δεν έχουν την ίδια βαρύτητα. Πρέπει να παίρνουμε πάντα ως δεδομένο ότι το καρναβάλι συνεχίζει να αποτελεί για την Πάτρα τη μεγάλη της γιορτή. Η οποία δεν ξεκινά και τελειώνει στο Σαββατοκύριακο των παρελάσεων. Τα δρώμενα αρχίζουν ήδη από τις 17 Ιανουαρίου και οι Πατρινοί ασχολούνται όλο τον χρόνο με την προετοιμασία του. Το καρναβάλι είναι μια ανάσα για την πόλη, οικονομική και ψυχολογική. Και αυτό που χρειάζεται δεν είναι να εκτοπιστεί από το σήμερα ως ανάμνηση, αλλά να διορθώσει τις ατέλειές του. Να επανεφεύρει, σε ορισμένες περιπτώσεις, τον εαυτό του. Και να αντιμετωπίσει με σεβασμό εκείνους που αισθάνονται δυσφορία.
Δημήτρης Γεωργόπουλος (αρχηγός γκρουπ που κατεβαίνει στην παρέλαση)
«Βλέπουμε ότι τα τελευταία δύο-τρία χρόνια ο κόσμος θέλει να ξεφύγει. Είναι μία από τις τρεις στιγμές του χρόνου. Τα Χριστούγεννα, η μία εβδομάδα των καλοκαιρινών διακοπών και αυτή είναι η τρίτη περίοδος που μπορεί να το κάνει. Ο θεσμός πρέπει να έρθει στο σήμερα. Τη λάμψη του την έχει χάσει. Αλλά το ξαναζωντάνεψε το καρναβάλι η ανάγκη του κόσμου απ’ όλη την Ελλάδα για να ξεφύγει. Έχω κλείσει 600 άτομα για το πλήρωμα του γκρουπ μας κι έχω τηλέφωνα για 3.000 άτομα που αναγκαστικά έχω απορρίψει και βλέπω ότι είναι απ’ όλη τη χώρα.
Βγάζουμε πλήρωμα εδώ και 24 χρόνια, είναι κάτι που μας ευχαριστεί. Νιώθεις ότι κάνεις μια θεατρική παράσταση και σε χειροκροτά ο κόσμος. Όταν κοιτάς τον κόσμο στα μάτια και βλέπεις ότι σε κοιτάζει χαρούμενα και γελάει, νιώθεις ότι κάτι προσφέρεις. Δεν έχουμε συνηθίσει να μας κοιτάζει μέσα στην καθημερινότητα χαρούμενα ο κόσμος. Είναι κάτι που έχει μπει πια στη διασκέδαση των Πατρινών και το υπόλοιπο χρονικό διάστημα. Είναι φιλοσοφία το καρναβάλι. Αν πάμε να διασκεδάσουμε με κάποιους ανθρώπους από την Αθήνα, θα είμαστε πολύ διαφορετικοί στον τρόπο διασκέδασης. Αλλάζει την κουλτούρα σου.
Ο Δήμος δεν πετάει πια λεφτά γι’ αυτό τον θεσμό. Από την άλλη, μπορεί να μην χρωστάει ο Οργανισμός, αλλά δεν δίνονται και αρκετά χρήματα για να βγει κάτι αξιοπρεπές. Θα μπορούσε να γίνει κάτι καλύτερο. Μέχρι πριν δεκαπέντε χρόνια φέρναμε θέατρα απ’ όλο τον κόσμο, βλέπαμε καινούρια πράγματα κι άνοιγαν οι ορίζοντές μας. Τώρα πια μπορείς να βολευτείς με μια τοπική μπάντα για να κάνεις ένα πράγμα το οποίο δεν σε κάνει καλύτερο. Περνά απαρατήρητο. Μας λείπουν ηχεία από τους δρόμους, πολύ σημαντικό. Για τις παρελάσεις που οργανώνει ο Δήμος, υπάρχει η μισή ηχητική κάλυψη. Μόνο στην πλατεία Αγ. Γεωργίου ακούγεται καλά η μουσική. Αυτό είναι το μεγαλύτερο μείον και για τον κόσμο που παρακολουθεί απ’έξω, αλλά και για τα πληρώματα.
Και οι υπόλοιποι Δήμοι έχουν βέβαια αυτό το πρόβλημα. Δεν υπάρχει οικονομική άνεση. Η διαφορά με τα νησιά και τα πανηγύρια είναι ότι εκεί μιλάμε για ένα τρίμηνο, εδώ μιλάμε για ένα διήμερο. Δεν μπορούμε να γκρινιάζουμε όταν δουλεύει το 90% της εστίασης. Μπορούμε να βρούμε την άκρη μας. Να πάμε λίγο πιο έξω. Να περάσουμε πολύ καλά, χωρίς να μας ενοχλεί κανείς».
Δημήτρης Διαμαντόπουλος (Πρόεδρος Ξενοδόχων Αχαΐας)
«Είναι πολύ σημαντική η διασκέδαση και η χαρά που μπορεί να πάρει ο κόσμος από το ίδιο το γεγονός και αυτό δεν αφορά μόνο τους Πατρινούς, καθώς ο θεσμός του καρναβαλιού απευθύνεται σε όλη την Ελλάδα. Ασφαλώς η πόλη, ο Δήμος, η εστίαση, ο ξενοδοχειακός κλάδος, όλοι όσοι έχουν κάποια εργασία, ωφελούνται από την έλευση του κόσμου.
Στα αρνητικά, φαίνεται ότι τα τελευταία δέκα χρόνια φεύγουν οι οικογένειες από το καρναβάλι της Πάτρας, το οποίο δεν είναι καλό, και είναι τελικά περισσότερο η νεολαία που το επισκέπτεται. Όχι ότι είναι αναγκαστικά κακό, αλλά το αρνητικό είναι ότι πολλές φορές γίνονται και έκτροπα (φασαρίες και κατανάλωση αλκοόλ σε μεγαλύτερη ποσότητα απ’ ό,τι μπορεί να αντέξει κάποιος).
Το κράτος πρέπει να ελέγξει τα οινοπνευματώδη. Έλεγχος στο τι πωλείται στην πόλη. Όχι στα μαγαζιά, αλλά ελεύθερα. Ο ξενοδοχειακός κλάδος είναι ευχαριστημένος. Υπάρχουν κρατήσεις πριν από τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά. Κι επειδή πάντα υπάρχουν και εκείνοι της τελευταίας στιγμής, ευελπιστούμε ότι θα υπάρξουν κρατήσεις και στα ξενοδοχεία, τα οποία βρίσκονται σε μια απόσταση 15-20 χιλιομέτρων από το κέντρο.
Θα πρέπει να επισημάνουμε πάντως ότι από το καρναβάλι, επειδή κακώς αναφέρεται πολλές φορές ότι τα ξενοδοχεία είναι μόνο αυτά που ευνοούνται, δεν είναι μόνο ο δικός μας κλάδος που ενισχύεται αλλά όλος ο εμπορικός κόσμος της πόλης. Από τον θεσμό του καρναβαλιού κερδίζουν η εστίαση, ο Δήμος που έχει έσοδα, τα μαγαζιά, τα πάντα. Ανεβαίνει η επισκεψιμότητα στην πόλη».
Ελευθερία Μακρυγένη (δημοσιογράφος στην Πάτρα)
«Εγώ είμαι και φαν του καρναβαλιού, συμμετέχω κιόλας. Είναι κάποιοι βέβαια Πατρινοί που φεύγουν αν δεν έχουν επαγγελματική δέσμευση. Το εκμεταλλεύονται ως τριήμερο για να ταξιδέψουν εκτός της πόλης, γιατί δεν αντέχουν κιόλας, η κίνηση μεταβάλλεται στο κέντρο, έρχεται πολύς κόσμος. Το έχουν δει πολλές φορές, δεν τους λέει κάτι, οπότε πάνε κάπου άλλου να χαλαρώσουν. Εγώ δεν ανήκω σε αυτή την κατηγορία. Είτε δουλεύω είτε όχι, θα συμμετέχω. Που το συμμετέχω σημαίνει ότι βγαίνω σε γκρουπ.
Πρώτη φορά βγήκα το 1993, ήμουν μαθήτρια. Είναι μια ευκαιρία για να διασκεδάσεις διαφορετικά από τον τρόπο που το κάνουμε συνήθως όλο τον υπόλοιπο χρόνο. Να συμμετέχεις κάπου ευρηματικά, καλλιτεχνικά, δημιουργικά. Είναι μια γιορτή. Είναι και σαν μια ανατροπή της καθημερινότητας το καρναβάλι. Για μένα είναι μια συνθήκη που μου λέει “τώρα ζήσε, απόλαυσε, διασκέδασε στην πόλη σου αλλιώς”. Και ταυτόχρονα σου δίνει όλη αυτή τη διαδρομή πριν το τελικό Σαββατοκύριακο. Που είναι οι χοροί. Που είναι τα παιχνίδια του κρυμμένου θησαυρού. Που είναι οι εκθέσεις που γίνονται με αφορμή το καρναβάλι, γιατί τροφοδοτεί την τέχνη, και άμεσα και έμμεσα. Γιατί είναι ένας δορυφόρος πολλών εκδηλώσεων – δημιουργιών με πολύ μακρά διαδρομή. Δεν είναι μόνο να βγω στην παρέλαση, που σίγουρα είναι η κορύφωση.
Ως δημοσιογράφος, μου έχει δοθεί η ευκαιρία να κάνω ρεπορτάζ για τα άρματα που φτιάχνει ο Δήμος, αλλά κι εκείνα που κάνουν τα πληρώματα. Συναντάς ανθρώπους που δουλεύουν σε ομάδες για το άρμα και τη στολή τους. Κι αυτό μια διασκέδαση είναι, μια δημιουργία. Συνολικά, το καρναβάλι επιδρά θετικά στην πόλη. Είναι θέματα που πρέπει να διαχειριστείς όταν έρχεται τόσος κόσμος. Αλλάζει η ρουτίνα και η συνθήκη. Πάντα γίνεται πολλή συζήτηση στην Πάτρα και πριν και μετά. Πού μπορεί να πάει το καρναβάλι, πώς αλλιώς μπορεί να πάει, τι είδους κόσμο έχουμε, τι είδους κόσμο θέλουμε. Αλλά σε κάθε περίπτωση είναι ένας θεσμός που βγάζει την Πάτρα προς τα έξω και φέρνει και κάποια έσοδα.
Αυτό που αλλάζει λόγω καρναβαλιού, αν είσαι για παράδειγμα εργαζόμενος στην εστίαση, είναι ότι έχεις πάρα πολλή δουλειά. Καλείσαι να εργαστείς σε συνθήκες που δεν είναι κανονικές. Μετά θες να κινηθείς μες στην πόλη. Δεν είναι ένα συνηθισμένο Σαββατοκύριακο, ούτε από πλευράς κυκλοφοριακών ρυθμίσεων. Από την άλλη έχει πια διαθέσιμους οδικούς άξονες, δεν κόβεται η Πάτρα στα δύο όπως συνέβαινε παλιότερα».
Τάσος Γιατράς (Πρόεδρος Συλλόγου Καταστηματαρχών Εστίασης και Αναψυχής Αχαΐας)
«Το Πατρινό Καρναβάλι αποτελεί τόσο τη μεγαλύτερη όσο και την παλιότερη αποκριάτικη εκδήλωση στην Ελλάδα. Μετρά 196 χρόνια ιστορίας αφού ο πρώτος αποκριάτικος χορός καταγράφηκε το 1829, στο σπίτι του Πατρινού εμπόρου Μωρέτη. Η ιδιαιτερότητα του Πατρινού καρναβαλιού αποδεικνύεται από τη συμμετοχή των χιλιάδων καρναβαλιστών, τόσο στη μεγάλη παρέλαση, όσο και στο μοναδικό Καρναβάλι των Μικρών.
Η σπουδαιότητά του λοιπόν, εκτός από ιστορική και πολιτιστική, αποτυπώνεται και στην οικονομική δραστηριότητα της πόλης. Σίγουρα εμπορικά, και φυσικά στον τομέα της διασκέδασης και ψυχαγωγίας στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος της πόλης. Τα καταστήματα εστίασης σε όλους τους υποκλάδους της δραστηριότητάς μας είναι προετοιμασμένα να υποδεχτούν χιλιάδες επισκέπτες και πατρινούς καρναβαλιστές που θα επιλέξουν την πόλη για μια ακόμη φορά, κατά την διάρκεια των καρναβαλικών εκδηλώσεων».
Ήρα Κουρή (πρώην Πρόεδρος του καρναβαλικού Οργανισμού του Δήμου Πατρέων)
«Το καρναβάλι είναι για την Πάτρα η μεγάλη της γιορτή. Ταυτίζεται απόλυτα με την πόλη. Όχι μόνο ως ένα γεγονός της Αποκριάς, του Τριωδίου, αλλά αφορά όλες τις δραστηριότητες, την ίδια την ταυτότητα και τη ζωή της. Οι Πατρινοί δουλεύουν πάνω στο καρναβάλι όλο τον χρόνο, είτε σχεδιάζοντας στολές, είτε προετοιμάζοντας από την πλευρά του Δήμου τις διάφορες εκδηλώσεις, οι οποίες εκτείνονται από τις 17 Ιανουαρίου, μέχρι και την Καθαρά Δευτέρα. Είναι πολύπλευρο και πολυσήμαντο γεγονός γιατί αφορά την οικονομία, την πόλη, την κοινωνία και τον πολιτισμό.
Σε ό,τι αφορά την οικονομία, τα μεγέθη φάνηκαν πάρα πολύ στην περίοδο της πανδημίας που δεν είχαμε καρναβάλι για δύο χρόνια. Αυτό αποτυπώθηκε και στον Δήμο, αλλά και στους διάφορους φορείς που ασχολούνται με το καρναβάλι, όπως είναι η εστίαση, οι έμποροι υφασμάτων, οι κατασκευαστές καρναβαλικών στοιχείων και οι ράφτες. Έχουμε δηλαδή μια σειρά από επαγγέλματα με ανθρώπους που ζουν μόνο από το καρναβάλι.
Αυτό αποτυπώθηκε γιατί είναι η πόλη χτυπημένη από την αποβιομηχάνιση και από την οικονομική κρίση που είχαμε κατά την προηγούμενη δεκαετία και στη διάρκεια της πανδημίας φάνηκε πάρα πολύ γιατί περίμενε ο κόσμος να δουλέψει. Φάνηκε ότι τα αποτελέσματα ήταν θλιβερά για την πόλη, χωρίς υπερβολή.
Οικονομικά η πόλη ανασαίνει με το καρναβάλι. Και οι επαγγελματίες που εισπράττουν είναι διαφόρων ηλικιών, αλλά κυρίως νέοι. Που σημαίνει ότι το καρναβάλι κρατάει νέους ανθρώπους εδώ. Ανθρώπους που δίνουν τη ψυχή τους. Το καρναβάλι είναι έκφραση κοινωνική, άρα αυτό που βλέπουμε στις παρελάσεις, είναι το αποτέλεσμα ενός ζυμώματος που γίνεται μέσα στην ίδια την κοινωνία. Είτε αυτά είναι πληρώματα που έχουν πολύ καλές στολές, καλλιτεχνικές, είτε είναι μαζικά πληρώματα με κάπως πιο φθηνές στολές, που αριθμούν 5 έως 10.000 άτομα. Τα πληρώματα που βλέπουμε στον δρόμο εκφράζουν την ίδια την κοινωνία. Τις πτυχές. Τι ενδιαφέρει τον καθέναν. Πόσα έχει η τσέπη του να δώσει και ν’ αγοράσει. Και τι είναι το καρναβάλι.
Για κάποιους είναι καλλιτεχνική έκφραση και για κάποιους είναι κέρδος. Και αυτό είναι το αρνητικό. Στα αρνητικά λοιπόν θα έβαζα ότι κάποιοι νοιάζονται μόνο για το κέρδος και γι’ αυτό πολλές φορές αυτό που προσφέρουν είτε αυτό αφορά την εστίαση, είτε τους ίδιους τους συμμετέχοντες, είναι χαμηλού επιπέδου. Όμως δεν χαρακτηρίζει αυτό το πατρινό καρναβάλι. Το χαρακτηρίζει η ποιότητα. Στο να παρουσιαστεί κάτι πιο ευφάνταστο. Το αποτέλεσμα λοιπόν όλων αυτών των διεργασιών είναι και να επηρεάζεται ο πολιτισμός της πόλης. Πολλές Τέχνες, είτε μιλάμε για θέατρο, είτε για μουσική, είτε για χορό, περιστρέφονται γύρω από το καρναβάλι. Και πολλοί καλλιτέχνες που κατάγονται από την Πάτρα και μπορεί να βρεθούν σε άλλες πόλεις, όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, έχουν ερεθίσματα καλλιτεχνικά από το καρναβάλι. Υπάρχουν πολλές ερασιτεχνικές ομάδες που δουλεύουν σατιρικά έργα κι εντάσσονται στο καρναβάλι. Χορωδίες, ωδεία και σχολές χορού που προετοιμάζουν προγράμματα.
Η τάση για κερδοφορία εκδηλώνεται με την ποιότητα που προσφέρεται σε σχέση με τις τιμές. Δηλαδή παλιότερα στην εστίαση ήταν πάρα πολύ έντονο το τελευταίο Σαββατοκύριακο. Τώρα έχει περιοριστεί λίγο, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει. Ανεβάζουν τις τιμές. Κι επίσης φαίνεται σε κάποια πληρώματα, που έχουν πάρα πολλά άτομα, αλλά οι στολές τους είναι πάρα πολύ φθηνές. Άρα αυτοί που τα συντονίζουν βγάζουν περιουσίες ολόκληρες. Έχουν πάρα πολύ κόσμο και η ποιότητα της στολής δεν αντιστοιχεί στην τιμή.
Ένα από τα αρνητικά είναι ότι η πόλη δέχεται πληθυσμό ίσο με αυτόν που αντιστοιχεί στους μόνιμους κατοίκους μέσα σ’ ένα Σαββατοκύριακο και αυτό ναι μεν βοηθά οικονομικά, από την άλλη είναι λίγο δύσκολο για εμάς τους ντόπιους, σε ό,τι αφορά την ποιότητα της ζωής. Θέλουμε τους τουρίστες, θέλουμε τον κόσμο, γι’ αυτό γίνεται το καρναβάλι, αλλά είναι και λίγο δύσκολα διαχειρίσιμο όλο αυτό το πλήθος που έρχεται για να ξεδώσει.
Κάθε χρόνο οι στολές αλλάζουν. Κι επειδή φέτος ο Δήμος διοργανώνει έκθεση στολών, με βάση τα πρώτα δείγματα που έχουμε, καταλαβαίνουμε ότι είναι ιδιαίτερα καλλιτεχνικές. Πολλά πληρώματα επιλέγουν να φτιάξουν χειροποίητες καρναβαλικές κατασκευές οι οποίες συμπληρώνουν τη στολή, όπως οι μάσκες και τα καπέλα. Κι είναι πραγματικά κατασκευές που γίνονται με μεράκι. Το καρναβάλι για την Πάτρα δεν είναι μόνο διασκέδαση. Είναι έμπνευση και δημιουργία.
Εμείς παραλάβαμε το καρναβάλι με 4.5 εκατομμύρια χρέος. Επί ΣΥΡΙΖΑ είχε παρθεί η απόφαση να ενισχυθούν οι δημοτικές επιχειρήσεις, και στην Πάτρα αναλογούσαν περίπου 1.2-1.5 εκατομμύρια ευρώ. Αυτά τα χρέη ήταν προς τους προμηθευτές, δεν τους πλήρωναν και ΕΦΚΑ δεν πλήρωναν ή την ασφάλεια κάποιων εργαζομένων. Οπότε εμείς έπρεπε να ξεχρεώσουμε και το καταφέραμε πέρυσι. Εκτός από αυτά τα χρήματα που πήραμε από τον ΣΥΡΙΖΑ, τα άλλα τα βγάλαμε εμείς σαν Δήμος.
Αυτοί που λένε μίζερο το καρναβάλι είναι γιατί προσπαθούμε να διατηρήσουμε την ποιότητα ενώ έχουμε λίγα χρήματα. Δεν γίνεται να κάνεις πολλά σε αυτή την οικονομική κρίση. Το 2023 φέραμε τον Goran Bregovic, πέρυσι φέραμε τον Shantel, ο οποίος μετά από εμάς πήγε στο Παρίσι. Αυτό το ένα μπορείς να κάνεις. Δεν μπορείς να φέρεις και τον Ρουβά.
Για εμάς η ουσία βρίσκεται αλλού. Στο ότι σύλλογοι των Αλβανών και των Λατίνων που ζουν στην πόλη, συμμετέχουν στο καρναβάλι ενεργά. Τους δίνουμε ρόλο για να παρουσιάσουν τον πολιτισμό τους. Εντάξαμε επίσης το καρναβάλι στην άυλη πολιτισμική κληρονομιά. Και το πιο σημαντικό είναι ότι στα παλαιά σφαγεία της πόλης, με ευρωπαϊκούς πόρους και πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης φτιάχνουμε το μουσείο καρναβαλιού και το μουσείο Καραγκιόζη. Αντί να σπαταλήσουμε τα χρήματα σε μία εκδήλωση, τα επενδύουμε.