Ήταν Ιανουάριος 2021, όταν η δύο φορές Ολυμπιονίκης της ιστιοπλοΐας, Σοφία Μπεκατώρου, αποτέλεσε την πρώτη γυναίκα που «έσπασε» τη σιωπή της, αποκαλύπτοντας δημόσια ότι δέχθηκε σεξουαλική επίθεση από υψηλόβαθμο στέλεχος της Ελληνικής Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας (HSF) το 1998, όταν ήταν μόλις 21 ετών. Κι έτσι, το ελληνικό #MeToo – που εκδηλώθηκε με τη μορφή #MeTiSofia – γεννήθηκε.
Λίγο αργότερα, η γνωστή ηθοποιός Ζέτα Δούκα, δε δίστασε να κάνει την αρχή του κινήματος και στο χώρο του θεάτρου, μιλώντας δημόσια για την ανάρμοστη και κακοποιητική συμπεριφορά του ηθοποιού και σκηνοθέτη, Γιώργου Κιμούλη απέναντι σε γυναίκες ηθοποιούς, την οποία υπέστη και η ίδια στο παρελθόν.
Η γενναιότητα και το θάρρος αυτών των γυναικών – αλλά και όσων ακολούθησαν – αποτέλεσαν το έναυσμα για τη μετέπειτα δήλωση της Έλενας Ακρίτα:
«Ανοίγουν τα στόματα στο θέατρο. Άντε να ανοίξουν και στη δημοσιογραφία. Έντυπη και τηλεοπτική».
Το #MeToo στην ελληνική δημοσιογραφία
Περιμένοντας πότε επιτέλους θα φτάσει το #metoo στη ελληνική δημοσιογραφία, η δημοσιογράφος του Balkan Investigative Reporting Network (BIRN), Ελένη Σταματούκου, διεξάγει την πρώτη έρευνα για το ελληνικό #metoo, με συμμετέχοντες 40 επαγγελματίες δημοσιογράφους (το 92% ήταν γυναίκες).
Τα αποτελέσματα της έρευνας, δημοσιεύτηκαν με τίτλο «Κώδικας Σιωπής: Φόβος, Στίγμα και Παρενόχληση των Ελληνίδων Δημοσιογράφων» και περιλάμβαναν τις ανώνυμες αλλά – αν μη τι άλλο συγκλονιστικές – απαντήσεις γυναικών, που έχουν υποστεί κάθε μορφή βίας στο μιντιακό χώρο.
Φτάνει να αναφερθεί μόνο πως, το 81%, δήλωσε πως έχει αντιμετωπίσει τέτοιου είδους περιστατικά εντός εργασίας – για να καταλάβει κανείς το μέγεθος του δράματος.
Πηγή: Balkaninsight
«Όταν ήμουν φοιτήτρια δημοσιογραφίας, αναγκάστηκα να κάνω σχέση με τον καθηγητή μου και διευθυντή του μέσου ενημέρωσης όπου επρόκειτο να κάνω πρακτική. Όταν προσπάθησα να το τελειώσω, με απείλησε, λέγοντάς μου ότι θα με διώξει και θα πει στους γονείς μου για εμάς. Από φόβο συνέχισα μαζί του. Ήμουν σε κατάθλιψη. Ήμουν σε τόσο άσχημη ψυχική κατάσταση που διέσχιζα το δρόμο και ευχόμουν να με χτυπήσει αυτοκίνητο. Με ελευθέρωσε όταν έπαθα νευρικό κλονισμό», αναφέρει στο BalkanInsight η Δήμητρα, 44 ετών.
Και, φυσικά, δεν ήταν μόνο η Δήμητρα.
Πηγή: Balkaninsight
Στην Ελλάδα γιατί όχι;
Το #MeToo, έχει υπάρξει παγκόσμιος καταλύτης για την αποκάλυψη σεξουαλικών παρενοχλήσεων, επιθέσεων, βιασμών – και όχι μόνο – σε διάφορους κλάδους, συμπεριλαμβανομένης της δημοσιογραφίας.
Πολλοί δημοσιογράφοι έχουν μιλήσει ανοιχτά για τις φρικτές εμπειρίες τους, ρίχνοντας φως σε τέτοια ζητήματα και πυροδοτώντας, συγχρόνως, σημαντικές αλλαγές στα δημοσιογραφικά γραφεία πολλών χωρών.
Κατά τα τέλη του 2021, οκτώ γυναίκες κατηγόρησαν τον Patrick Poivre d’Arvor, πρώην κορυφαίο παρουσιαστή ειδήσεων του γαλλικού τηλεοπτικού καναλιού TF1, για βιασμό και σεξουαλική επίθεση. Οι γυναίκες ανέφεραν ένα διαρκές σύστημα «κυριαρχίας», μία «κατάχρηση εξουσίας» και ένα αίσθημα πλήρους «ατιμωρησίας» για τον εν λόγω παρουσιαστή.
Ήταν η αρχή, ώστε όλο και περισσότεροι άνθρωποι των γαλλικών μέσων ενημέρωσης να αρχίσουν χρησιμοποιούν το hashtag #MeTooMédias, για να μιλήσουν για τη βία και την παρενόχληση που υφίστανται εντός και εκτός του χώρου εργασίας τους.
#MeTooMedias le groupe TF1 a mis fin à mes piges chez LCI parce que j'ai dénoncé une tentative d'agression sexuelle sur mon lieu de travail.
— Elodie Hervé (@elodie_herve) November 9, 2021
Φυσικά, δεν ήταν μόνο η Γαλλία.
Και αναρωτιέμαι:
Πώς είναι δυνατόν ένα τέτοιο κίνημα να μην έχει δημιουργήσει «θόρυβο» και στα ελληνικά μίντια;
Γιατί το θέμα δεν έχει αναδειχθεί σε αυτό τον κλάδο τόσο όσο, για παράδειγμα, στο χώρο του αθλητισμού ή του θεάτρου;
Γιατί το #MeToo δεν έφτασε ποτέ στην ελληνική δημοσιογραφία;
Πατριαρχία και στίγμα
Μια εύλογη απάντηση στο εν λόγω ερώτημα ίσως να βρίσκεται στο πολιτιστικό πλαίσιο της χώρας μας. Γνωρίζουμε, άλλωστε, καλά πως η Ελλάδα είναι μια κοινωνία, που – όσα βήματα μπροστά κι αν έχουμε πάει – η πατριαρχία και οι παραδοσιακοί ρόλοι των φύλων θα εξακολουθούν να είναι βαθιά ριζωμένα.
Επιπλέον, οι ανοιχτές συζητήσεις σχετικά με τη σεξουαλική παρενόχληση ή άλλα παρόμοιου περιεχομένου ζητήματα, συχνά θεωρούνται «ταμπού» και ίσως και να μην έχουν καν θέση στον δημόσιο διάλογο.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, όπου το στίγμα «καλά κρατεί», το να νιώσει ένα θύμα την ασφάλεια να μιλήσει επώνυμα για ό,τι του συνέβη είναι ίσως και «τρομακτικό».
Πολλές γυναίκες φοβούνται μήπως χάσουν τη δουλειά τους, μήπως κανείς δε τις πιστέψει, κανείς δεν τις υποστηρίξει, μήπως η υπόθεσή τους «θαφτεί» μία για πάντα. Πράγμα λογικό, αν σκεφτεί κανείς πως καμία καταγγελία δημοσιογράφου δεν πήρε τη νομική οδό, όπως συνέβη σε άλλες υποθέσεις, όπως στο θέατρο ή τον αθλητισμό.
Ιεραρχία και πολιτική σύνδεση
Εκτός αυτού, η ιεράρχηση εντός των ελληνικών μίντια – με την ανδρική κυριαρχία προφανώς στην κορυφή – μπορεί να οδηγήσει στην προστασία ατόμων υψηλού προφίλ, που κατηγορούνται για παρενόχληση. Τόσες γυναίκες και άνδρες έχουν υποστεί βία από πασίγνωστους ανθρώπους του χώρου και δε μάθαμε ποτέ τίποτα. Κι αυτό γιατί τα περισσότερα πρόσωπα με επιρροή, έχουν πολύ ισχυρούς δεσμούς μέσα στον κλάδο, όπως με πολιτικούς ή άλλες επιφανείς προσωπικότητες.
Ένα τέτοιο σύστημα, όμως, δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου οι ισχυρισμοί για την όποια ανάρμοστη συμπεριφορά είναι σχεδόν απίθανο ακόμη και να καταγγελθούν και διαιωνίζει ακόμη περισσότερο αυτή την «κουλτούρα ατιμωρησίας».
Απουσία θεσμικών πλαισίων
Δεν είναι μόνο αυτό. Τη στιγμή που αρκετές χώρες έχουν εφαρμόσει ολοκληρωμένες πολιτικές, κατευθυντήριες γραμμές και νομικούς μηχανισμούς για την προστασία των θυμάτων και την ευθύνη των δραστών, η Ελλάδα έχει μείνει πίσω σε αυτό το θέμα, όχι μόνο στη δημοσιογραφία, αλλά παντού.
Η απουσία ισχυρών θεσμικών πλαισίων, η έλλειψη επαρκών μηχανισμών, ανεξάρτητων φορέων και ασφαλών οδών αναζήτησης δικαιοσύνης επιδεινώνει το πρόβλημα. Χωρίς αυτά τα βασικά συστήματα υποστήριξης, τα θύματα αισθάνονται αδύναμα και ανίκανα να αντιμετωπίσουν τους κακοποιούς τους.
Ήρθε η ώρα για πράξεις
Η Ελλάδα θα πρέπει να αντιμετωπίσει άμεσα αυτά τα σοβαρά ζητήματα, να ενισχύσει τα νομικά πλαίσια, να ενημερώσει, να ενθαρρύνει τον ανοιχτό διάλογο και να υποστηρίξει σημαντικά τα θύματα που βρίσκουν το θάρρος και το κουράγιο να μιλήσουν ανοιχτά.
Από την άλλη, εμείς οι ίδιοι, θα πρέπει να δείξουμε αλληλεγγύη σε κάθε άνθρωπο που έχει υποστεί τέτοια περιστατικά, να συζητήσουμε παραπάνω γι’ αυτό, να μη δείχνουμε καμία ανοχή σε τέτοιες συμπεριφορές. Με λίγα λόγια, να ασκήσουμε την κατάλληλη πίεση που θα συμβάλλει μακροπρόθεσμα, στην ουσιαστική αλλαγή ενός απαρχαιωμένου τρόπου σκέψης και δράσης.
Μόνο τότε η ελληνική δημοσιογραφία θα μπορέσει πραγματικά να αντιμετωπίσει αλλά και να ξεπεράσει τα βαθιά ριζωμένα εμπόδια που εμπόδισαν το #MeToo να κερδίσει έδαφος στη χώρα.
Μόνο τότε ο δημοσιογραφικός κλάδος θα αποτελεί ένα δίκαιο, ασφαλές και χωρίς αποκλεισμούς περιβάλλον.
Και, σίγουρα, μόνο τότε οι επόμενες γενιές δημοσιογράφων θα έχουν καλύτερο μέλλον από μας.