Η Βίκυ, η Simone και η Dagny, πιάνουν στα χέρια τους το “citizen science”, σπόρους και χάρτες και σημειώνουν τρόπους με τους οποίους η Κυψέλη μπορεί να γίνει πιο πράσινη.
Περπατώντας στην πεζοδρομημένη και «πράσινη» Αγίας Ζώνης, μια οικογένεια σταματά και χαιρετά τα τρία κορίτσια. Η Βίκυ, η Simone και η Dagny είχαν μόλις ολοκληρώσει το Green Kypseli pop-up festival ένα πράσινο διήμερο γεμάτο εργαστήρια, όπως το νοσοκομείο φυτών, πράσινους περιπάτους, ομιλίες για το αστικό πράσινο, εκθέσεις και γωνιές ανάγνωσης. Η χαρά για την εμπειρία τους με τις δράσεις του “Green Kypseli” είναι διάχυτη.
Σε κάποιες γωνιές της Κυψέλης, άδεια, γκρίζα και κατσουφιασμένα οικόπεδα αποκτούν μια νέα προοπτική μέσα από ζωγραφιές παιδιών που φαντάζονται τη γειτονιά τους αλλιώς. Αφίσες εδώ κι εκεί, μαρτυρούν τη δυσαρέσκεια των κατοίκων, με την έλλειψη πρασίνου στην περιοχή που ζουν.
Λίγο πιο κάτω, σε ένα απόμερο στενό, η κυρία Κατερίνα φροντίζει τα λουλούδια στις ζαρτινιέρες του νεοκλασικού σπιτιού της και μόλις μας βλέπει, με πολύ γενναιοδωρία μοιράζεται μαζί μας συμβουλές για το πώς διατηρεί τόσο προσεγμένες τις γλάστρες της και πετά ένα σακουλάκι με σπόρους για να φυτέψουμε κι εμείς πανσέδες στα μπαλκόνια. Η κυρία Κατερίνα έχει προνοήσει κι έχει φυτέψει σπόρους στην εγκαταλελειμμένη από την πολιτεία αλάνα και περιμένει την άνοιξη, για να δει έναν όμορφο, αυτοσχέδιο κήπο να ανθίζει.
Ήταν η τέλεια συγκυρία, γιατί τα κορίτσια του Green Kypseli -της πρωτοβουλίας του “3-30-300 Athens” για το αστικό πράσινο- και η κυρία Κατερίνα πρεσβεύουν ακριβώς τις ίδιες αρχές.
«Ήταν κάτι που γεννήθηκε από το περπάτημα μέσα στην πόλη και την παρατήρηση, αλλά και τη συλλογή των εγκαταλελειμμένων φυτών που κάνουμε όλες μας και την εύρεση τρόπων να φέρνουμε θετικές αλλαγές, μέσα από μία κοινοτική δράση. Έτσι, ξεκίνησε αυτή η ιδέα. Από την δίψα να αλλάξουμε κάτι. Παρότι είμαστε στην πολλή αρχή, φαίνεται ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι ενδιαφέρονται» αναφέρει η Dagny.
«Η Κυψέλη είναι μια αληθινή γειτονιά, το νιώθεις, σε χαιρετούν όλοι στο δρόμο. Αυτή η αίσθηση του ανήκειν και της κοινότητας και το γεγονός ότι όλες κι όλοι πηγαίνουν στο Πεδίον του Άρεως για να έρθουν σε επαφή με τη φύση ήταν ο λόγος που ήθελα να συμμετέχω στο Green Kypseli και να βοηθήσω την περιοχή» σημειώνει η Σιμώνη, ενώ η Βίκυ υπογραμμίζει ότι «κάποιες πρέπει να κάνουν την διαφορά, αφού δεν την κάνει κάποιος άλλος».
Η (Green) Kypseli και το 3-30-300
Πριν τις περιφερειακές εκλογές είχε ξεκινήσει μια μεγάλη συζήτηση για τον κανόνα 3-30-300 που αφορά στην ανθεκτικότητα και τη βιωσιμότητα των πόλεων και πιο συγκεκριμένα, σε πράσινους χώρους προσβάσιμους σε όλα τα άτομα. Συγκεκριμένα, το σύστημα 3-30-300 προτείνει να υπάρχουν:
- 3 δέντρα κοντά σε κάθε σπίτι.
- 30% κάλυψη με δέντρα σε κάθε γειτονιά.
- 300 μέτρα από το πλησιέστερο δημόσιο πάρκο υψηλής ποιότητας ή άλλο χώρο πρασίνου.
«Μιλάμε για το πως μπορείς να χτίσεις μια υγιή πόλη και να δημιουργήσεις μια σειρά κανόνων, ώστε να διασφαλίσεις ότι κάθε κάτοικος έχει αρκετή έκθεση στη φύση. Είναι ένα σύστημα που αναφέρουν συχνά οι ερευνητές, οι πολεοδόμοι, οι πολιτικοί, όπως ο Χάρης Δούκας, ο δήμαρχος Αθηναίων» δηλώνει η Dagny.
«Για παράδειγμα, ο κανόνας 30 λέει ότι ο δρόμος σου πρέπει να έχει το ελάχιστο 30% του εμβαδού να καλύπτεται με δέντρα. Στην πραγματικότητα, αυτός είναι ένας καταθλιπτικός χάρτης. Είναι κατακόκκινος. Ο μέσος όρος για την κάλυψη της Κυψέλης με δέντρα είναι 14,7%. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν αρκετές φυλλωσιές δέντρων. Νομίζω ότι το αισθανόμαστε αυτό, ότι επικρατεί το τσιμέντο» συνεχίζει.
«Βλέπουμε πολλά κόκκινα σημεία στον χάρτη της Κυψέλης και όσον αφορά τον κανόνα 300μ απόσταση από χώρο πρασίνου. Υπάρχει και η Αγίας Ζώνης και η Φωκίωνος Νέγρη, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι πάρκα. Υπάρχουν κάποια δέντρα και λίγο πράσινο, δεν μπορεί να ενταχθεί στον ορισμό ότι ως κάτοικος εκτίθεσαι στη φύση» λέει η Dagny και η Βίκυ προσθέτει: «Είναι σημαντικό να συνυπολογίσουμε και την προσβασιμότητα σε αυτά τα μέρη πρασίνου. Για παράδειγμα, υπάρχει η Αλεπότρυπα, αλλά είναι δύσκολα προσβάσιμη».
Η πρωτοβουλία Green Kypseli, βασίζεται σε τρεις άξονες: συζήτηση με τους κατοίκους, χαρτογράφηση με αναλογικά και ψηφιακά εργαλεία και τοπικές δράσεις, ενώ διεξήγαγε και μια εξάμηνη έρευνα για τα προβλήματα έλλειψης πρασίνου της περιοχής. Στόχος η ενεργή συμμετοχή και ευαισθητοποίηση των κατοίκων της γειτονιάς για τον δημόσιο χώρο και η δικτύωση με συνεργασίες, όπως με το Hoko, το Conseederate και το We Need Books.
«Θέλαμε να κάνουμε κάτι μετρήσιμο και να βρούμε έναν τρόπο να εντοπίσουμε τις περιοχές που έχουν το μεγαλύτερο πρόβλημα, δημιουργώντας ένα προσχέδιο χάρτη και να έχουμε απτή απόδειξη ότι η πραγματικότητα είναι διαφορετική απ’ ότι ακούγεται» τονίζει η Βίκυ. «Αυτό που ανέδειξε η έρευνά μας είναι πόσο σημαντικά είναι τα πάρκα τσέπης ή γενικά μέρη με πράσινο».
Όταν ξεκίνησαν το Green Kypseli, ήταν ξεκάθαρο ότι θα ακολουθούσαν προσέγγιση από τα κάτω για αυτό και μίλησαν με τους κατοίκους και συνέλλεξαν μαρτυρίες. «Οι στόχοι και οι πρακτικές μας θέλουμε να είναι διαμορφωμένες από τις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων που ζουν εδώ» προσθέτει η Βίκυ. «Αυτό που καταλάβαμε από τις πρώτες κιόλας συνεντεύξεις ήταν το ότι οι άνθρωποι θέλουν να εκφραστούν και να είναι ενεργοί. Για αυτό δημιουργήσαμε αυτό το δίκτυο ατόμων που μπορούν να συντηρήσουν τις δράσεις μας και ακόμη μεγαλώνει».
Για την Dagny «ήταν τρελό το πόσοι άνθρωποι ήρθαν με εξαιρετικές και μεγάλες ιδέες, ήδη διαμορφωμένες στο μυαλό τους, όπως κοινοτικοί κήποι και κομποστοποίηση φυτών». Μια γυναίκα μάλιστα πρότεινε τη δημιουργία μιας ταράτσας που θα είναι «εργοστάσιο κομποστοποίησης», ενώ υπάρχουν άτομα που φυτεύουν παρτέρια ως πράξη ακτιβισμού, γιατί οι τοπικές αρχές δεν δίνουν την απαραίτητη προσοχή στον αστικό χώρο.
Διασταυρούμενες καταπιέσεις και οικολογία
Το Green Kypseli εντοπίζει ακόμη ότι στην πλευρά της Κυψέλης που είναι πιο πολυπολιτισμική και κατοικούν περισσότερα άτομα και οικογένειες μεταναστευτικής καταγωγής, λιγοστεύει ακόμη περισσότερο το πράσινο. «Γεγονός που επιβεβαιώνει ότι οι λιγότερο προνομιούχες ομάδες της κοινωνίας είναι αυτές που επηρεάζονται περισσότερο από την έλλειψη πρασίνου» αναφέρει η Βίκυ.
Ρωτώ για τον οικοφεμινισμό και αν βλέπουν κάποια συσχέτιση μεταξύ φύλου και οικολογίας και η Βίκυ σκέφτεται ότι οι διαδρομές χαρτογράφησης του Green Kypseli έφεραν πολύ έντονα το έμφυλο στοιχείο και το πως νιώθουν οι γυναίκες στην πόλη, ενώ η Dagny διαπιστώνει ότι όλες τους οι συνεργασίες είναι με γυναίκες. «Στις στατιστικές έρευνες που έχουμε διεξάγει, βλέπουμε ότι το 76% των ανθρώπων που απαντούν στις αναρτήσεις μας είναι γυναίκες» προσθέτει.
Η Σιμώνη πηγαίνει τη συζήτηση ένα βήμα παραπέρα. «Όλες οι μειονότητες και οι ευάλωτες ομάδες, όπως οι γυναίκες, οι πρόσφυγες/-ισσες, τα παιδιά κ.ά. έχουν ένα λόγο να δείξουν την αντίστασή τους. Αν είσαι άντρας και προνομιούχος, γιατί να θες να αλλάξεις μια πολιτική;». Συμμετέχουν και άντρες στις δράσεις του Green Kypseli, οι οποίοι όπως τονίζει η Σιμώνη: «Είναι ευαισθητοποιημένοι και για άλλες αδικίες και νοιάζονται και για άλλες καταπιέσεις».
Το Green Kypseli, σύμφωνα με τη Βίκυ, ανοίγει μια μεγαλύτερη συζήτηση για τον δημόσιο χώρο: «Ποιος έχει δικαίωμα στον δημόσιο χώρο; Πώς νιώθουμε στον δημόσιο χώρο; Κι η αλήθεια είναι ότι στις δράσεις μας έρχονται άνθρωποι από κάθε μεριά της Αθήνας, από την Κηφισιά, το Μενίδι και τον Πειραιά. Δεν μιλάμε μόνο για Κυψελιώτες.
»Υπάρχει μεγάλη ανάγκη και δίψα από τον κόσμο να έρθει και να έχει ένα μέρος, μια πλατφόρμα για να μιλήσει, να εκφραστεί και να δράσει, να νιώσει ότι μπορεί να εμπλακεί. Μόνο και μόνο η εικόνα ενός πάρκου, το να βλέπεις το πράσινο, έχει μεγάλο αντίκτυπο στην ψυχική μας υγεία. Υπάρχουν ευρήματα για αυτό. Στις μεγάλες πόλεις έχει αποδειχθεί ότι όταν υπάρχουν αρκετά πάρκα, μειώνονται τα ζητήματα ψυχικής υγείας».
Η χαρτογράφηση της Κυψέλης πάντως δημιουργήθηκε από το Green Kypseli ως μοχλός πίεσης προς τα κέντρα λήψης αποφάσεων. «Αυτή είναι η μεγαλύτερή μας στόχευση, να πυροδοτήσουμε αυτήν τη συζήτηση και να ασκήσουμε πίεση προς τη σωστή κατεύθυνση, ώστε να καταφέρουμε να μεταμορφώσουμε αυτά τα άδεια οικόπεδα σε πράσινη όαση» συμπληρώνει η Dagny.
Λίγο seed-podding, λίγο πίεση σε επίπεδο πολιτικής και λήψης αποφάσεων, λίγο δικτύωση και συλλογικές δράσεις και η πόλη μπορεί όντως να μεταμορφωθεί. Με μικρές πράξεις, όπως το να φυτέψεις ένα σπόρο, έρχεται η μεταμόρφωση.