«Πρέπει να ξεπεράσουμε την κουλτούρα του βιασμού στην κοινωνία. Οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν τον ορισμό του βιασμού». Η κατάθεση της Πελικό, το Charlie Hebdo και η εξάλειψη της ντροπής από τη ρίζα της.
Η Ζιζέλ Πελικό είπε πολλά και σημαντικά κατά τη διάρκεια της πρόσφατης κατάθεσής της στο δικαστήριο και τα περισσότερα έχουν ήδη γραφτεί. Ωστόσο, ο τρόπος που με τον διαυγή λόγο της συντρίβει την ντροπή, τις ενοχές και τον φόβο για όλες τις επιζώσες βιασμού είναι κάτι το συγκλονιστικό.
Ο αντίκτυπος της δίκης του πρώην πια συζύγου της και άλλων 50 αντρών που τη βίαζαν, όσο εκείνη ήταν ναρκωμένη από τα χέρια του πιο δικού της ανθρώπου, δικαιώνει απόλυτα την απόφασή της να βγουν όλα στο φως και να μην γίνει το δικαστήριο κεκλεισμένων των θυρών.
Όπως η Πελικό επέμενε από την αρχή, η ιστορική αυτή δίκη έπρεπε να γίνει δημόσια. «Όταν σε βιάζουν, σε δένουν με ντροπή. Δεν είναι δική μας η ντροπή, είναι δική τους», σημείωσε η 72χρονη στο δικαστήριο της Αβινιόν, ξεγυμνώνοντας με μία πρόταση την κουλτούρα του βιασμού, σε όλη της τη βαρβαρότητα.
«Ήθελα όλες οι γυναίκες θύματα βιασμού -όχι μόνο όταν έχουν ναρκωθεί, ο βιασμός υπάρχει σε όλα τα επίπεδα– ήθελα αυτές οι γυναίκες να πουν: “αν το έκανε η Πελικό, μπορούμε να το κάνουμε κι εμείς”». Μια γυναίκα που δεν το ζήτησε, αλλά μεταμορφώνεται σε φεμινιστικό σύμβολο, αφότου εν αγνοία της υπήρξε θύμα του απεχθέστερου εγκλήματος, επί δέκα ολόκληρα χρόνια.
Όπως συχνά συμβαίνει, ο ενορχηστρωτής αυτής της ακραίας κακοποίησης κοιμόταν στο ίδιο κρεβάτι, δεν κρυβόταν στις σκιές, δεν ήταν άνθρωπος του περιθωρίου -ό,τι κι αν σημαίνει αυτό- αλλά ο «αξιοσέβαστος» κύριος Ντομινίκ Πελικό.
«Τόσες φορές, είπα στον εαυτό μου πόσο τυχερή είμαι που σε έχω δίπλα μου», είπε απευθυνόμενη σε εκείνον η 72χρονη, εντός του δικαστηρίου. «Για μένα, ήταν κάποιος που εμπιστευόμουν πλήρως», συμπλήρωσε. Εκ των υστέρων, μετά την αποκάλυψης της φρίκης, μόνο ως τραγική ειρωνεία μπορεί να εκληφθούν τα λόγια της και τα αισθήματα αγάπης που έτρεφε για τον πρώην σύζυγό της.
«Ένας βιαστής μπορεί να είναι στην οικογένεια, ανάμεσα στους φίλους μας»
«Το προφίλ ενός βιαστή δεν είναι κάποιος που συναντάτε σε ένα σκοτεινό πάρκινγκ αργά το βράδυ. Ένας βιαστής μπορεί, επίσης, να είναι στην οικογένεια, ανάμεσα στους φίλους μας», τόνισε η 72χρονη επιζώσα. Η Πελικό, όλο αυτό το διάστημα, ήταν υποχρεωμένη να ακούει ως μάρτυρες υπεράσπισης τις συζύγους ή τους φίλους των βιαστών της να λένε, με διάφορους τρόπους, ότι ήταν τα καλύτερα παιδιά κι ότι δεν φαίνονταν ικανοί για κάτι τέτοιο.
Βέβαια, το «ωραίο, καλό παιδί» ή «ο ευυπόληπτος, μορφωμένος κύριος» πολλές φορές γίνονται οι βιαστές της διπλανής πόρτας. Το γεγονός ότι η υπόθεση Πελικό κατέδειξε, με τον πιο εμφατικό τρόπο, αυτή την αλήθεια που αρκετοί επιλέγουν να παραβλέπουν, είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικό.
Με αφορμή τις μαρτυρίες για το «ήθος» των βιαστών της, η 72χρονη μίλησε για το κίνητρό της πίσω από την απόφασή της να προχωρήσει σε ανοιχτή δίκη, κίνητρο που επικεντρώνεται στην εξάλειψη της κουλτούρας του βιασμού.
Η Πελικό με τα λόγια της και τη γενικότερη στάση της μας καλεί όλες και όλους να συνειδητοποιήσουμε ότι ζούμε σε κοινωνίες, όπου η σεξουαλική βία είναι κανονικοποιημένη και διάχυτη, λόγω των δομών εξουσίας και των πατριαρχικών πρακτικών που την δικαιολογούν, την υποστηρίζουν ή/και την ανέχονται. «Πρέπει να ξεπεράσουμε την κουλτούρα του βιασμού στην κοινωνία…Οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν τον ορισμό του βιασμού», τόνισε.
Ένα από τα πιο σημαντικά κομμάτια της κατάθεσής της ήρθε ως απάντηση στην ερώτηση του δικηγόρου της, αν η ίδια πρέπει να αναρωτηθεί μήπως ευθύνεται για ό,τι της συνέβη. «Φυσικά και σήμερα που μιλάμε δεν αισθάνομαι υπεύθυνη για τίποτα. Σήμερα, πάνω απ’ όλα, είμαι θύμα», απάντησε η Πελικό με εξαιρετική ψυχραιμία και καθαρότητα.
Με αυτόν τον τρόπο, η 72χρονη οικειοποιήθηκε την ταυτότητά της ως θύμα μιας κατάστασης που ήταν πέραν της γνώσης και των δυνάμεών της. Τα τελευταία χρόνια, έχει γίνει μια μεγάλη συζήτηση για να προκριθεί ο όρος «επιζώσα/επιζών» αντί για «θύμα» έμφυλης βίας και καλώς έχει συμβεί αυτή η αλλαγή.
Έτσι, τονίζεται ότι το άτομο δεν είναι το τραύμα του και ότι μπορεί να ανασυντάξει τον εαυτό του, χωρίς να ορίζεται από την κακοποίηση που του συνέβη. Παρ’ όλα αυτά, η αποδοχή του ρόλου του θύματος από μια πάρα πολύ δυνατή γυναίκα, όπως φαντάζει η Πελικό, είναι μια αφοπλιστικά ειλικρινής και σημαντική κίνηση.
Είναι σαν να λέει σε όλες τις γυναίκες (και τους άνδρες) που έχουν παρόμοιο βίωμα ότι δεν πειράζει που είναι εύθραυστες, δεν πειράζει που σπάνε, δεν πειράζει που κάνουν πισωγυρίσματα, δεν πειράζει που ίσως δεν έχουν βρει ακόμα το θάρρος να μιλήσουν. Είναι εντάξει να μην είσαι πάντα γενναία, μας λέει με τον τρόπο της μια γυναίκα που ήδη έχει γίνει σύμβολο για το θάρρος της.
Κύμα κατακραυγής και κύματα αλληλεγγύης
Όλα αυτά αρθρώνονται από έναν άνθρωπο που είδε τον εαυτό του σε σκίτσο του περιοδικού Charlie Hebdo, γυμνό και ναρκωμένο να παραβιάζεται από έναν άντρα, την ώρα που άλλοι περιμένουν στην ουρά και ο σύζυγός της καταγράφει τα πάντα με μια κάμερα. «Μια ταινία του Ντομινίκ Πελικό» γράφει το σκίτσο στο κάτω μέρος και δεν γίνεται να μην αναρωτηθούμε γιατί ένα σατιρικό περιοδικό επέλεξε για στόχο του μια γυναίκα που, χωρίς υπερβολή, ζει τη δική της οδύσσεια.
Η σάτιρα είναι σάτιρα όταν βάζει στο στόχαστρο την εξουσία και τους εκπροσώπους της, όχι τις κακοποιημένες μειονότητες. Κι αν ο στόχος του περιοδικού ήταν να σοκάρει και να εκθέσει τη βαρβαρότητα των βιαστών της Πελικό, σίγουρα, υπήρχαν κι άλλοι τρόποι.
«Δεν νομίζετε πως αυτή ζει μια πολύ φρικτή τραγωδία; Αλήθεια πιστεύετε πως μπορούμε να γελάσουμε με αυτό;»/«Εμετικό»/«Ακροδεξιό κουρέλι». Αυτά ήταν μερικά μόνο από τα σχόλια των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Όπως ήταν αναμενόμενο (μάλλον και από τους ίδιους τους σκιτσογράφους του Charlie Hebdo), ξεσηκώθηκε κύμα κατακραυγής.
Σ’ αυτό το κείμενο όμως, επικεντρωνόμαστε στα κύματα αλληλεγγύης που έχει δεχτεί η Ζιζέλ Πελικό και στον ισχυρό κοινωνικό αντίκτυπο του λόγου που αρθρώνει για την έμφυλη βία και την ντροπή που πρέπει επιτέλους να αλλάξει πλευρά, μέσα στην αίθουσα του δικαστηρίου.
Με δικά της λόγια: «Είναι αλήθεια ότι ακούω πολλές γυναίκες και άνδρες να λένε ότι είμαι πολύ γενναία. Εγώ λέω ότι δεν είναι γενναιότητα, είναι θέληση και αποφασιστικότητα να αλλάξεις την κοινωνία», αναφέρει η Πελικό με καθαρότητα, κάνοντας κομμάτια το στίγμα και την ενοχή, τη βαθιά ριζωμένη στα θύματα/επιζώσες βιασμού που αγκαλιάζουν και τις δύο ταυτότητές τους, σε διαφορετικές φάσεις.