Το Instagramability είναι ένα φαινόμενο που εμπλέκεται ολοένα και περισσότερο στις ζωές μας. Τι είναι και πώς διαμορφώνει τη διασκέδασή και την κατανάλωσή μας;
Θα έχετε παρατηρήσει πως όλο και συχνότερα το μάτι σας πέφτει σε μαγαζιά που έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Μινιμαλισμός, μεγάλοι καθαροί ξύλινοι πάγκοι, μερικά φυτά ή παλιά αντικείμενα, η κυριαρχία ενός χρώματος και μία παντοδύναμη neon επιγραφή. Για κάποιο λόγο, αν και όλα μοιάζουν μεταξύ τους και δεν προσφέρουν κάτι το μοναδικό, επιθυμούμε να τα επισκεφτούμε και φυσικά να βγάλουμε μερικά stories εκεί. Αυτό οφείλεται στο γεγονός πως όλα έχουν σχεδιαστεί πάνω στη φιλοσοφία του Instagramability.
Τι είναι;
Το Instagramability είναι ένας νεολογισμός που περιγράφει φυσικά μέρη και περιεχόμενο, τα οποία πληρούν κάποια αισθητικά χαρακτηριστικά και «γράφουν» καλά στο Instagram. Συγκεκριμένα, όχι μόνο να βγαίνουν ωραία, αλλά και να εναρμονίζονται με κάποια ποιοτικά κριτήρια που διαβάζουν οι αλγόριθμοι και έτσι να λαμβάνουν υψηλότερη και συχνότερη οργανική θέαση γενικότερα στα social media.
Αν και θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μία πολύ συγκεκριμένη μορφή αισθητικής, επιλέγω να το αναλύσω ως κοινωνικό φαινόμενο, καθώς έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό διάφορες εκφάνσεις της καθημερινότητάς μας, της οικονομίας, αλλά και του τρόπου που προσλαμβάνουμε τον κόσμο.
Η δύναμη της εικόνας
Αρχικά, να υπενθυμίσουμε πως κάθε τύπου επιχείρηση, ακόμα και πριν το διαδίκτυο, είχε κάποια χαρακτηριστικά που την έκαναν να ξεχωρίζει και να αντανακλά την ταυτότητα του ιδιοκτήτη της. Κάποιο κατοικίδιο εξωτικό ή μη, ένα διακοσμητικό, ένα σπάνιο αντικείμενο και γενικά κάτι το μοναδικό που έλκυε το μάτι και συνέβαλε στη δημιουργία ενός μύθου. Αυτός διαδιδόταν είτε από στόμα σε στόμα ή σπανιότερα από κάποιο αφιέρωμα ενός ΜΜΕ. Για τους χώρους εστίασης, αυτό είχε φυσικά μεγαλύτερο αντίκτυπο, καθώς η κίνηση του κόσμου είναι συχνότερη και με αποκλειστικό σκοπό την επικοινωνία και τη διασκέδαση, οπότε η attraction γινόταν μέρος της εμπειρίας.
Από τη στιγμή που μπήκε στις ζωές μας το Instagram και οι επιχειρηματίες κατάλαβαν τη δύναμη της ψηφιακής διαφήμισης, τα πράγματα άλλαξαν. Εδώ έχουμε και την εμφάνιση του Instagramability.
Καθημερινά χιλιάδες influencers επισκέπτονται μέρη και ξεκινούν να βγάζουν stories υποδεικνύοντας πώς καταναλώνουν, αλλά και πώς θα πρέπει να παρουσιάζουν οι άλλοι πελάτες το μέρος αν το επισκεφτούν. Για να σας προλάβω, τα περισσότερα είναι συνεργασίες, καθώς έτσι ζουν, από την παροχή διαφημιστικών υπηρεσιών. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται στην ψηφιακή σφαίρα μία άτυπη οπτική ταυτότητα και πλέον το μαγαζί ξεκινά να γίνεται viral και να μιλούν όλοι γι’ αυτό.
Εδώ όμως υπάρχει και η αντίστροφη μηχανική. Αρκετοί φιλόδοξοι content creators, στην προσπάθεια τους να αποκτήσουν παραπάνω διασημότητα μέσω της ένταξης σε μία καταναλωτική νόρμα, ακολουθούν τις τάσεις και επισκέπτονται αποκλειστικά μέρη για τα οποία όλοι μιλούν, ώστε να μιλήσουν και οι ίδιοι και να καταφέρουν να κλείσουν ένα συμβόλαιο ή έστω να απολαύσουν δωρεάν ένα γεύμα ή μία εμπειρία.
Η αισθητική του αλγορίθμου
Η διαφήμιση κοστίζει και όλοι προσπαθούν να έχουν οργανικά αποτελέσματα, δηλαδή τη δωρεάν προβολή της επιχείρησης από το ίδιο το Instagram ή το εκάστοτε social media.
Για να γίνει αυτό, ο αλγόριθμος θα πρέπει να διαβάσει το περιεχόμενο, να το ελέγξει και να το εγκρίνει ώστε να ξεκινήσει να το προβάλει σε τυχαίους χρήστες. Αυτό έχει οδηγήσει πολλούς επιχειρηματίες στον σχεδιασμό μίας επιχείρησης με αποκλειστικό στόχο να δημιουργεί επιτυχημένες αναρτήσεις και να τραβάει την προσοχή πρώτα ψηφιακά.
Στην πράξη, λοιπόν, τα αισθητικά κριτήρια ενός αλγορίθμου δεν περιορίζονται στο περιεχόμενο της πλατφόρμας, αλλά προεκτείνονται στον πραγματικό κόσμο και τον αναδιαμορφώνουν. Με άλλα λόγια, η μηχανική μάθηση δια μέσου των φίλτρων της ξεκινά να διδάσκει στα άτομα πώς να δρουν. Έτσι, έχουμε την ανάδυση μίας αισθητικής του αλγορίθμου ή ορθότερα την «τυραννία του αλγορίθμου».
Αρκετά ξένα ΜΜΕ έχουν αφιερώσει πλήθος αντίστοιχων άρθρων. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η ανάλυση του Guardian για το πώς τα café ανά τον κόσμο μοιάζουν επικίνδυνα μεταξύ τους και γι’ αυτό ευθύνεται αποκλειστικά το Instagramability.
Αυτό που χάνουμε από αυτή την ταχύτατη ομογενοποίηση, η οποία οδηγείται αποκλειστικά από τους αλγορίθμους, είναι η μοναδικότητα. Όλο και σπανιότερα βλέπουμε να δημιουργούνται επιχειρήσεις που έχουν ως στόχο τους να είναι αναφορικές στον πραγματικό κόσμο και να μην ενδιαφέρονται για την ψηφιακή εμπειρία.
Βγαίνοντας για να δημιουργήσουμε stories άθελά μας
Οι επιτυχημένοι και επίδοξοι influencers έχουν ως κριτήριό τους αποκλειστικά τον ωφελιμισμό, καθώς προσπαθούν να έχουν κέρδη εντός μίας οικονομίας της προσοχής, οπότε και δεν θα μας απασχολήσουν.
Το γεγονός πως όλοι είμαστε εν δυνάμει content creators στα social media μας πλέον πάντα επενεργεί στον τρόπο που επιλέγουμε το μέρος όπου θα διασκεδάσουμε, έστω και ασυνείδητα. Ανάλογα την καταναλωτική νόρμα στην οποία ανήκουμε, αναζητούμε μέρη που πιστεύουμε πως θα μας προσφέρουν συγκεκριμένες εμπειρίες και εναρμονίζονται με την ταυτότητά μας. Αυτές οι εμπειρίες, όμως, αναδύονται από το ασυνείδητό μας, καθώς τις έχουμε φανταστεί προτού τις ζήσουμε, πηγαίνοντας σε ένα μέρος για πρώτη φορά. Άρα, στην πράξη είναι προσδοκίες που έχουν διαμορφωθεί μέσω της ανάμνησης μίας αφήγησης, μίας άλλης κοινής εμπειρίας ή ενός post / story που είδαμε από άτομα τα οποία τείνουμε να εμπιστευόμαστε, θέλουμε να τους μοιάσουμε ή επιθυμούμε να επικοινωνήσουμε με κάποιον τρόπο με αυτά.
Ας σκεφτούμε τώρα πόσο εύκολα βγάζουμε το κινητό μας και απαθανατίζουμε την εμπειρία μας και ταυτόχρονα την κοινοποιούμε προς τους άλλους. Αυτή είναι η απόδειξη πως βρεθήκαμε και εμείς σε αυτό το μέρος, μιλάμε γι’ αυτό και καταναλώνουμε όπως όλοι οι άλλοι, άρα είμαστε μέρος του ενός συνόλου. Αν κάτι μας προσφέρει μία εξαιρετικά θετική ή αρνητική εμπειρία, θα φροντίσουμε να το αναφέρουμε και αυτό. Κάτι το εντελώς αδιάφορο σπάνια θα βρει τον δρόμο του προς την κοινοποίηση, εκτός και αν έχουμε επενδύσει συναισθηματικά σε αυτό για άλλους λόγους ή προσπαθούμε να κερδίσουμε την προσοχή κάποιων άλλων.
Στην πράξη, λοιπόν, βλέπουμε πως το Instagramability είναι κάτι αρκετά περίπλοκο και δεν επηρεάζει μονάχα το ύφος των μαγαζιών και τον τρόπο που πλέον δημιουργούνται τα κέρδη των επιχειρηματιών, αλλά και εμάς τους ίδιους, καθώς λειτουργεί ως ανάγκη να επικοινωνήσουμε με τους άλλους αλλά και να απαντήσουμε στο συνεχόμενο κάλεσμα του αλγορίθμου. Είναι μία ανάγκη μας να μένουμε updated, όπως και οι συσκευές μας.
Φαγητό, ποτά, ρούχα, έπιπλα, συσκευές, σώματα, διακοπές, εμπειρίες, κουρέματα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να απαθανατιστεί, υπόκειται στην αρχή του Instagramability. Υπάρχει διαφυγή; Ενδεχομένως πλέον όχι, καθώς όλα είναι διασυνδεδεμένα. Αλλά και να υπήρχε, θα θέλαμε να νιώθουμε αποκομμένοι από τους άλλους;