Στη σημερινή εποχή, πολλά βιβλία τροποποιούνται κι επανεκδίδονται διαφοροποιημένα κι απαλλαγμένα από ρατσιστικές κι απαρχαιωμένες αντιλήψεις.

Αφορμή υπήρξε η προσπάθεια εκσυγχρονισμού, μεταξύ άλλων και της λογοτεχνίας, σε μια κοινωνία που αλλάζει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. 

Από τη μία, το φαινόμενο αυτό αφύπνισε τους αναγνώστες ώστε να αποκτήσουν κριτική σκέψη σε σχέση με τα όσα διαβάζουν, αποτρέποντας έτσι τη διαιώνιση φυλετικών κι εθνικών στερεοτύπων.

Από την άλλη, περιόρισε την ελεύθερη έκφραση και τη δημιουργική αυτονομία των συγγραφέων, ακυρώνοντας την αξία των πρωτότυπων έργων. Σκληρή στέρηση ελεύθερης έκφρασης ή απάντηση απέναντι στην υποβάθμιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ακόμη και μέσα από τη λογοτεχνία;

Η πολιτική ορθότητα δεν είναι εύκολο θέμα συζήτησης κι ενέχει κινδύνους κάθε φορά που τίθεται σε ένα τραπέζι. Πόσο μάλλον όταν αυτό είναι ένα «εκδοτικό τραπέζι», που προσπαθεί να συσχετιστεί με το ρεύμα της εποχής.

Πριν, όμως, ξεσηκωθεί ένα οπλοστάσιο επιχειρημάτων των «υπέρ και κατά» των αλλαγών στα βιβλία, αξίζει να δούμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα κλασικών έργων, που προσαρμόστηκαν κατάλληλα ώστε να «χωρέσουν» στα καλούπια της σύγχρονης πραγματικότητας.

Ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των βιβλίων που τροποποιήθηκαν για λόγους πολιτικής ορθότητας αποτελείται από βιβλία του Roald Dahl όπως: «Το εργοστάσιο σοκολάτας», η «Ματίλντα» και οι «Μάγισσες». Ακόμη, έργα της Agatha Christie, όπως «Οι δέκα μικροί νέγροι», που μετονομάστηκε σε «Και δεν έμεινε κανένας» και «η Πίπη η Φακιδομύτη», της Astrid Lindgren.

Συγκεκριμένα, στην πρόσφατη έκδοση αυτών των βιβλίων, οι χαρακτήρες – τόσο οι άνθρωποι όσο και τα ζώα – δεν περιγράφονται από τα χρώματα, τα μεγέθη ή τη φυλή τους. 

Καταργήθηκαν περιγραφές που αποτελούσαν συνδετικό κρίκο ανάμεσα σε «κακούς» χαρακτήρες, οι οποίοι ήταν «χοντροί» ή «μαύροι» – περιγραφές και χαρακτηρισμοί με ξεκάθαρα αρνητικό πρόσημο, στιγματίζοντας παράλληλα ανθρώπους με σκουρόχρωμη επιδερμίδα ή/και στρογγυλό σωματότυπο. Μάλιστα, αυτή η επεξεργασία δεν περιορίστηκε μόνο σε λέξεις αλλά επεκτάθηκε και στις εικονογραφήσεις.

Η σκέψη πίσω από τις αλλαγές στα κλασικά παιδικά βιβλία είναι ότι οι νεαροί αναγνώστες πρέπει να διαβάζουν ένα περιεχόμενο που να συμβαδίζει με τις σημερινές κοινωνικές αξίες και ότι αυτές οι αναφορές μπορεί να προκαλούν σύγχυση ή να ενισχύουν αρνητικές συμπεριφορές ακόμη και στο σχολικό περιβάλλον. 

Όσον αφορά τα βιβλία ενηλίκων, υποστηρίζεται ότι είναι σημαντικό να αντικατοπτρίζεται η ανάπτυξη και η αλλαγή της κοινωνικής πραγματικότητας μέσα από το περιεχόμενο που καταναλώνουμε.

Και δεδομένου ότι αυτά τα βιβλία εξακολουθούν να κυκλοφορούν με επιτυχία, είναι απαραίτητη η προσαρμογή τους ώστε να πληρούν τα σύγχρονα πρότυπα και να αποφεύγεται η διαιώνιση των κοινωνικών ανισοτήτων, ως σημάδι εξέλιξης και προόδου

Στον αντίποδα όλων αυτών, θα συναντήσει κανείς κι αντιδράσεις που υποστηρίζουν πως τέτοιες επεμβατικές ενέργειες σε έργα που έμειναν στην ιστορία ακυρώνουν την ιστορία της λογοτεχνίας και κατ’ επέκταση, την εξέλιξή της.

Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως στα σχολεία και τα Πανεπιστήμια διδάσκονται ακόμη μαθήματα, όπως «η Ιστορία της Λογοτεχνίας» και τα «Κείμενα Λογοτεχνίας», τα οποία αποσκοπούν στην ευαισθητοποίηση και στη γνωριμία με το παρελθόν, ούτως ώστε να δημιουργήσουμε ένα καλύτερο μέλλον, αποφεύγοντας τα παρελθοντικά λάθη.

Ταυτόχρονα, κυριαρχεί η άποψη πως αλλοιώνεται το ύφος των συγγραφέων, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει αυθεντικότητα και ποικιλία απόψεων.

Αγνοείται ο χρόνος κι ο τόπος αναφοράς κι ωραιοποιούνται καταστάσεις, με αποτέλεσμα να «κλείνουμε τα μάτια» σε φαινόμενα κοινωνικής νοσηρότητας, τα οποία παρουσιάζονται μέσα από τις σελίδες των βιβλίων και οδήγησαν την κοινωνία σε αυτό που σήμερα ονομάζουμε «εκσυγχρονισμό»

Λόγω της εξέλιξης και της αστάθειας του πολιτικού κλίματος σε ολόκληρο τον κόσμο, αυτό που είναι αποδεκτό σήμερα, μπορεί να γίνει προβληματικό αύριο.

Είναι, επομένως, αυτός λόγος για να αλλοιώσουμε τα έργα συγγραφέων που έχουν φύγει από τη ζωή, χωρίς φυσικά την άδειά τους, με κίνδυνο να λογοκριθούν μελλοντικά; Πώς θα γνωρίσουμε εμείς, και οι επόμενες γενιές, έναν συγγραφέα και το προσωπικό του ύφος, αν παραποιηθεί ο χαρακτήρας των έργων του; Η λογοτεχνία, άλλωστε, ανέκαθεν προοριζόταν για να είναι προκλητική

Μια καλή ιδέα θα ήταν, λοιπόν, να υπάρχει ένας πρόλογος προς ενημέρωση των αναγνωστών για το τι πρέπει να περιμένουν. Επίσης, να διατηρηθεί η πρωτότυπη γλώσσα και να υπάρχουν υποσημειώσεις που να κάνουν λόγο για τις κοινωνικές αντιλήψεις της εποχής που γράφτηκε το εκάστοτε έργο.

Έτσι, και οι αναγνώστες θα πληροφορούνται σωστά αλλά και οι εκδοτικοί οίκοι δεν θα φοβούνται μήπως τα βιβλία τους μείνουν για πάντα… στο ράφι.

Γνωμούλα;
+1
0
Έκλαψα
+1
0
Βαριέμαι
+1
0
Νευρίασα
+1
0
Αγαπώ
+1
0
Σοκαρίστηκα