Η σελίδα ipirotakis έχει πιστούς fans, χωρίς να έχουν απαραίτητα κάποια σύνδεση με τον τόπο. Εικόνες, πανηγύρια και η ντοπιολαλιά που μοιάζει με ξένη γλώσσα
Η μυρωδιά από τα πλατάνια που τυλίγει τα ρουθούνια με το που μπαίνεις στα χωριά, τα αλεπουδάκια στις στροφές και τα μωρά αγριογούρουνα που τρέχουν να σωθούν από τους κυνηγούς, ο γκιώνης που τραγουδά τις νύχτες γιατί, σύμφωνα με τον μύθο, αναζητά τον αδερφό του, που σκότωσε ο ίδιος. Η κουκουβάγια έξω από το σπίτι σου που έρχεται σαν άγγελος θανάτου, για να σου πει ότι κάποιος θα φύγει σύντομα.
Και μετά είναι οι μυρωδιές. Οι τηγανίτες με μέλι, η λαχανόπιτα, το κρέας στη γάστρα, το τζάκι που κάποτε άναβε ακόμα και τα βράδια του Αυγούστου. Το κλαρίνο που παίζει κυρίως πρωί στις γιορτές στις πλατείες, ενώ δίπλα τρέχουν οι βρύσες. Το κλαρίνο που έπαιζε την ώρα που πέθαινε ο παππούς μου, επειδή έτσι ακριβώς ήθελε να συμβεί. Το στάρι που φτιάχνεται στην ολονυχτία και τα μοιρολόγια, ως ξεπροβόδισμα του νεκρού. Σαν να τιμάται το τέλος, έτσι όπως του αξίζει.
«Άι μας’ το κρεβάτ’ σ» ή «σηκ’ νιψ’ σινιαρίς», που λέει και ο ipirotakis, η σελίδα που ξεκίνησε το 2011, «με στόχο να αναδείξει και να διατηρήσει την παράδοση, τη διάλεκτο και τις αξίες της Ηπείρου με κύριο μέσο επικοινωνίας τα social media. Η Ήπειρος έχει μια βαθιά ιστορία, γεμάτη με παραδόσεις και έθιμα που αξίζει να μείνουν ζωντανά. Έτσι, ο ipirotakis δημιουργήθηκε για να δώσει φωνή στην πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής, προσεγγίζοντας ταυτόχρονα το σύγχρονο κοινό και διατηρώντας τη σύνδεση με το παρελθόν».
Η σελίδα μετρά χιλιάδες followers, που δεν είναι απαραίτητα Ηπειρώτες, αλλά θαυμαστές της άγριας φυσικής ομορφιάς του τόπου και των παραδόσεων της. Ο Ηπειρώτης δημιουργός της σελίδας μάς μίλησε για όλα αυτά που βρίσκονται στο συλλογικό ασυνείδητο όλων εμάς που μεγαλώσαμε ή περάσαμε χρόνο στην Άρτα, τα Γιάννενα, την Πρέβεζα, τα Τζουμέρκα, τα Ζαγοροχώρια.
Τα μυσταγωγικά πανηγύρια της Ηπείρου
Υπάρχει μία εικόνα στο μυαλό μου που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Στο πανηγύρι του 15αύγουστου, που στο δικό μου χωριό είναι πάντα πρωί, χόρευες όταν πλήρωνες τα όργανα. Κάθε οικογένεια σηκωνόταν να χορέψει, λες και ήταν κάποιο είδος άγραφου κανόνα.
Με τα χρόνια ξεπεράστηκε, αλλά θυμάμαι έναν άντρα γύρω στα 50, που σηκώθηκε, ζήτησε τον χορό του και έμεινε μόνος να κινείται με κλειστά μάτια και τα χέρια ψηλά. Θυμάμαι να κλαίω χωρίς να καταλαβαίνω τον λόγο ή το τι ακριβώς συνέβαινε εκείνη τη στιγμή. Λένε ότι το κλαρίνο δεν παίζει, αλλά κλαίει, και ίσως αυτό εξηγεί εκείνη τη σχεδόν μεταφυσική εμπειρία.
«Τα νησιώτικα πανηγύρια είναι αναμφίβολα όμορφα, με τη δική τους δυναμική και ενέργεια. Αλλά τα ηπειρώτικα πανηγύρια έχουν μια διαφορετική μαγεία, είναι συναισθηματικά φορτισμένα. Έχουν βαθιές ρίζες στη γη και στην παράδοση της ορεινής Ηπείρου. Η μουσική, το κλαρίνο, τα πολυφωνικά τραγούδια – όλα έχουν μια ιδιαίτερη βαρύτητα και ιστορική συνέχεια».
Αγαπημένες φράσεις και αναμνήσεις του Ipirotakis
- “Αϊ κλιόρεψε” – χρησιμοποιείται όταν θες να πεις σε κάποιον να πέσει για ύπνο
- “Άι κατά ανέμ’” – κάτι που παίρνει ο άνεμος και δεν έχει αξία
- “Ζήβα τ’φεξ” – σβήσε το φως
«Οι καλύτερες αναμνήσεις μου είναι το να μαζευόμαστε γύρω από τζάκι, να μας λέει ιστορίες η γιαγιά, να καθόμαστε στο σαμαράκι, τα φαγητά της γιαγιάς, οι ατάκες, το πλέξιμο, οι πίτες, η επαφή με τη φύση και τα ζώα, το τρέξιμο στα χωράφια και στις πηγές, τα παραδοσιακά πανηγύρια».
Επιστροφή στις ρίζες
Τα τελευταία χρόνια, οι συνταξιούχοι γονείς μου ζουν μόνιμα στα Τζουμέρκα, στο χωριό της μαμάς μου. Αυτό όμως είναι το αναμενόμενο. Το θέμα είναι ότι την τελευταία δεκαετία είδαμε νέους να επιστρέφουν στις ρίζες τους, ή να φτιάχνουν νέες, αφήνοντας πίσω τους την πόλη. Το ποσοστό είναι όμως μικρό και καθόλου εύκολο να συμβεί.
«Υπάρχει σίγουρα μια μικρή τάση επιστροφής στα χωριά, ειδικά μετά την πανδημία, καθώς ο κόσμος αρχίζει να εκτιμά την ποιότητα ζωής που προσφέρουν οι αγροτικές περιοχές. Δεν είναι όμως καθόλου εύκολο για έναν νέο να επιστρέψει. Μακάρι βέβαια να γίνει πιο έντονο και τα χωριά να πάρουν ξανά ζωή. Σχετικά με τους συνταξιούχους, σίγουρα μια πιο ήρεμη ζωή είναι το ζητούμενο και επιλέγουν εκ νέου τα χωριά εφόσον υπάρχει σπίτι ιδιόκτητο κυρίως για κατοικία».
Η αλλοίωση δεν έχει έρθει (ακόμα)
«Η Ήπειρος έχει καταφέρει να διατηρήσει αυθεντικότητα, καθώς δεν έχει υπερ-αναπτυχθεί τουριστικά. Οι επισκέπτες που έρχονται αναζητούν τη γνησιότητα, τη φύση, τα παραδοσιακά χωριά και την ηρεμία. Παρόλο που αναπτύσσεται τουριστικά, διατηρεί ακόμη τον χαρακτήρα της, κάτι που την κάνει μοναδική σε σύγκριση με άλλες πιο τουριστικές περιοχές της Ελλάδας».
Η μητριαρχία και οι δυνατές γυναίκες του τόπου
«Η Ήπειρος, αν και πατριαρχική κοινωνία, είχε πολλές μητριαρχικές δομές στις οικογένειες, κυρίως λόγω του ότι πολλοί άντρες έλειπαν από το σπίτι για δουλειά, είτε ως μετανάστες. Οι γυναίκες αναλάμβαναν την ευθύνη της οικογένειας, τη διαχείριση της καθημερινότητας, των χωραφιών αλλά και τη διατήρηση των παραδόσεων. Ήταν οι αληθινές “αρχηγοί” του σπιτιού, και αυτό είναι ένα στοιχείο που διαμορφώνει τη σύγχρονη ταυτότητα της Ηπείρου», σημειώνει ο ipirotakis.
«Γυναίκες Ηπειρώτισσες, ξαφνιάσματα της φύσης», λέει και το τραγούδι. Ήταν πράγματι οι αρχηγοί της οικογένειας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η γυναίκα έχαιρε πάντα της εκτίμησης και του σεβασμού που της αναλογούσε. Υπήρχε πάντα το στερότυπο ότι οι γυναίκες είναι πιο δυνατές συναισθηματικά και ότι μπορούν να επωμιστούν κάθε φορτίο αδιαμαρτύρητα. Ωστόσο, οι γυναίκες της Ηπείρου ήταν σημαντικές φιγούρες σε κάθε πόλεμο. Όχι μόνο μέσα από την επιβίωση της οικογένειας, αλλά και μέσα από τις μάχες. Έμπαιναν μέσα με μαχαίρι, πολεμούσαν με όπλα και η άποψή τους ήταν σεβαστή από τους άντρες. Και μιλάμε για μία εποχή όπου το να γεννιούνται κορίτσια ήταν περισσότερο πρόβλημα και λιγότερο χαρά.
Κάθε χρόνο έχουμε γιορτή του τσίπουρου, που γίνεται σε όλα τα χωριά το τριήμερο της 28ης Οκτωβρίου. Τα καζάνια βράζουν, οι σούβλες γυρίζουν και οι τραγουδιστές πιάνουν το μικρόφωνο. Κάπου στον δρόμο για το πανηγύρι μπορεί να δεις πυγολαμπίδες (εμείς τις λέμε κωλοφωτιές) ή μία κουκουβάγια που προαναγγέλει έναν θάνατο. Το κλαρίνο παίζει και δεν ξέρεις αν κλαις από χαρά ή από λύπη. Ο παππούς μου λογικά κάπου θα πίνει μόνος του ένα τσιπουράκι και θα γελάει με ευχαρίστηση που το χωριό έχει πάλι κόσμο.