Η πολυπλοκότητα της παχυσαρκίας
Στη βάση του, η αύξηση/μείωση του σωματικού βάρους έγκειται στο ισοζύγιο ενέργειας, δηλαδή στην ποσότητα της τροφής που τρώμε σε σχέση με αυτή που χρειαζόμαστε. Βέβαια, τα πράγματα δεν είναι όσο απλά φαίνονται!
Συχνά, πιστεύουμε πως μπορούμε να ελέγξουμε την ποσότητα τροφής που καταναλώνουμε, αλλά στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλοί παράγοντες (DNA, ορμονικό προφίλ, παθοφυσιολογία, τρόπος ζωής, περιβάλλον) που επηρεάζουν την όρεξη αλλά και την τάση μας να γυμναζόμαστε. Η κατάσταση της παχυσαρκίας είναι περίπλοκη, με τόσο μεταβολικές όσο και ψυχολογικές επιπτώσεις, που απαιτεί πολυάριθμες θεραπευτικές επιλογές και δεν υπάρχει μια “one size fits all” προσέγγιση. Πόσοι, λοιπόν, είναι αυτοί που έχουν ευχηθεί για την ύπαρξη ενός φαρμάκου που να βοηθά στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας; Ή μήπως υπάρχει ένα τέτοιο φάρμακο κατά της παχυσαρκίας, αλλά δεν είναι το “μαγικό ραβδάκι” που θα επιθυμούσαμε;
Τα τελευταία χρόνια, γίνεται η χρήση μιας φαρμακευτικής ουσίας, της λιραγλουτίδης (εμπορική ονομασία: Saxenda), ως ένα βοήθημα στην απώλεια βάρους.
Ποια είναι η δράση του;
Η λιραγλουτίδη δρα μιμούμενη μια ορμόνη, που ονομάζεται GLP1. Η ορμόνη αυτή παράγεται μετά την κατανάλωση κάποιου γεύματος και δρα στους υποδοχείς που ελέγχουν την όρεξη, ώστε να ειδοποιήσει τον εγκέφαλο πως το σώμα είναι χορτάτο. Ρυθμίζει, επίσης, την ταχύτητα της γαστρικής κένωσης, επιβραδύνοντας την πέψη και άρα επιμηκύνοντας το αίσθημα του κορεσμού, ενώ αυξάνει την παραγωγή ινσουλίνης από το πάγκρεας.
Τα φάρμακα, όπως η λιραγλουτίδη, που μιμούνται τη δράση του, δρουν περιορίζοντας την όρεξη όπως και την ενασχόληση με το φαγητό. Στην ουσία κάνουν το σώμα να πιστεύει ότι μόλις έχει φάει, ακόμα και αν δεν έχει φάει, με αποτέλεσμα την κατανάλωση λιγότερης ενέργειας αλλά και την διευκόλυνση τήρησης ενός υποθερμιδικού προγράμματος διατροφής.
Πόσο αποτελεσματικό είναι;
Άτομα που λαμβάνουν λιραγλουτίδη αναμένουν μια απώλεια βάρους γύρω στο 5% τους 3 πρώτους μήνες.
Μελέτη σε 3731 άτομα που εξέτασε το αποτέλεσμα από τη λήψη του “Saxenda” για 56 εβδομάδες έδειξε ότι:
- Το 63% των συμμετεχόντων έχασε τουλάχιστον 5% του σωματικού βάρους του (σε σύγκριση με το 27% των ατόμων στο placebo)
- Το 33% έχασε τουλάχιστον 10% του ΣΒ (10% στο placebo)
- Το 14% έχασε τουλάχιστον 15% του ΣΒ (3,5% στο placebo)
Τόσο η ομάδα του “Saxenda”, όσο και η ομάδα του εικονικού φαρμάκου ακολούθησαν ένα πρόγραμμα δίαιτας με θερμιδικό έλλειμμα 500kcals.
Αυτό μπορεί να θεωρηθεί σημαντικό αν σκεφτούμε πως ακόμη και μια μικρή απώλεια βάρους (3-5%) βελτιώνει την ινσουλινοευαισθησία, τη λιπώδη διήθηση του ήπατος, την υπέρταση και την υπερλιπιδαιμία. Μεγαλύτερες απώλειες (15%) μπορούν να οδηγήσουν σε ύφεση του σακχαρώδους διαβήτη στο 86% των ασθενών (αποτελέσματα της μελέτης DIRECT)
Τα δεδομένα είναι ενθαρρυντικά όταν το φάρμακο χρησιμοποιείται επικουρικά μαζί με κάποια συμπεριφορική θεραπεία. Ο συνδυασμός της με τη λιραγλουτίδη συσχετίστηκε με μεγαλύτερες βραχυπρόθεσμες βελτιώσεις στη διατροφική απενοχοποίηση, την ψυχοπαθολογία των διατροφικών διαταραχών και τις ανησυχίες για την εικόνα σώματος.
Πόσο διαρκεί το αποτέλεσμα;
Μετά από 3 χρόνια το 26% των ατόμων που έλαβε το φάρμακο διατήρησε την απώλεια, όταν η φαρμακευτική αγωγή συνδυάστηκε με μια υποθερμιδική διατροφή και αυξημένη φυσική δραστηριότητα, έναντι 10% των ατόμων στην ομάδα ελέγχου.
Σε ποιους απευθύνεται;
Για να ξεκινήσει κάποιος το “Saxenda”, θα πρέπει να έχει ΔΜΣ≥30 ή ΔΜΣ=27-30 με κάποια συννοσηρότητα που σχετίζεται με την παχυσαρκία.
Δεν συστήνεται:
- Κατά την εγκυμοσύνη ή το θηλασμό
- Σε άτομα κάτω των 18 και άνω των 75
- Σε άτομα με γαστρεντερικές διαταραχές, ινσουλινοεξαρτώμενο διαβήτη, καρδιακή ανεπάρκεια, ιστορικό παγκρεατίτιδας και/ή χολοκυστίτιδας, νεφρικής δυσλειτουργίας, μυελικού καρκίνου του θυρεοειδούς (MCT)
- Σε άτομα με υπερβάλλον βάρος λόγω ενδοκρινολογικών ή διατροφικών διαταραχών ή λήψης φαρμακευτικής αγωγής που οδηγεί σε αύξηση βάρους (στεροειδή, αντιψυχωσικά)
Ανεπιθύμητες ενέργειες
Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες αφορούν το γαστρεντερικό και είναι ναυτία, έμετος, δυσκοιλιότητα. Άλλες συχνές παρενέργειες είναι αλλοιωμένη γεύση, πονοκέφαλος, αϋπνία και δερματικές αντιδράσεις. Λιγότερο συχνές είναι αυξημένοι καρδιακοί παλμοί, αφυδάτωση, χολόλιθοι, παγκρεατίτιδα, νεφρική δυσλειτουργία, καρκίνος του θυρεοειδούς και κατάθλιψη.
Κόστος
Η δόση ξεκινά από τα 0,6mg και σταδιακά αυξάνεται στα 3mg ανά ημέρα. Το κόστος για τον πρώτο μήνα (φάση προσαρμογής) είναι στα 162 ευρώ και για τους επόμενους μήνες στα 266 ευρώ. Χορηγείται με ιατρική συνταγή αλλά δεν αποζημιώνεται από φορείς κοινωνικής ασφάλισης.
Το debate
Η συμβουλή «φάε λιγότερο» δε λειτουργεί για μεγάλο αριθμό ανθρώπων, καθώς η παρουσία της παχυσαρκίας δεν προκύπτει πάντα από την έλλειψη θέλησης. Η χρήση ενός τέτοιου φαρμάκου μπορεί να είναι ενθαρρυντική για άτομα που:
- Ταλαιπωρούνται μακροχρόνια με ζητήματα παχυσαρκίας
- Ακόμα και μετά από κάποια συμπεριφορική παρέμβαση δυσκολεύονται να διαχειριστούν την όρεξή τους
- Έχουν περιορισμένη κινητικότητα – ειδικότερα όταν το υπερβάλλον βάρος οδηγεί σε συνοδά νοσήματα.
H λήψη του φαρμάκου φαίνεται να βοηθά βραχυπρόθεσμα αλλά πρέπει να μας προβληματίσει το μακροχρόνιο αποτέλεσμα. Σε κάθε περίπτωση (με ή χωρίς το φάρμακο), το ποσοστό των ατόμων που επαναπροσλαμβάνει το βάρος στα 3 χρόνια είναι απογοητευτικό και λείπουν δεδομένα που μας δείχνουν τι συμβαίνει αργότερα.
Εγείρεται, λοιπόν, το debate για το κατά πόσο η λήψη του αξίζει το κόστος του αλλά και τον κίνδυνο ανεπιθύμητων δράσεών του. Επίσης, λαμβάνοντας κανείς ένα τέτοιο βοήθημα ναι μεν έρχεται ένα βήμα πιο κοντά στο στόχο του, αλλά κινδυνεύει να αμελήσει τις αλλαγές που πρέπει να κάνει ώστε να διατηρήσει το αποτέλεσμα στο βάρος και την υγεία του. Και αν δεν υιοθετήσει κανείς έναν τρόπο ζωής ισορροπημένο, μπορεί να λαμβάνει ένα φάρμακο για πάντα;
Είναι εξαιρετικά σημαντικό ο ασθενής να κατανοήσει πως το φάρμακο αυτό δρα επικουρικά και πως μια παρέμβαση στον τρόπο ζωής είναι απαραίτητη, όπως και μια μακροχρόνια επαφή με ομάδα επιστημόνων (ψυχολόγο, διαιτολόγο, ιατρό). Αν και η επιστήμη προχωρά και προσφέρει βοηθητικά εργαλεία σε ένα δύσκολο εγχείρημα, όπως αυτό της ρύθμισης βάρους, είναι σημαντικό να τα χρησιμοποιούμε με συνείδηση και σκέψη για το αν τα πλεονεκτήματα υπερτερούν των μειονεκτημάτων.