Συναισθηματικά τρώμε όλοι.
Αυτό που διαφέρει –και τελικά μας καθιστά εν μέρει δυσλειτουργικούς– είναι η συχνότητα κι η ένταση με την οποία μας συμβαίνει αυτό. Γιατί, όμως, τρώμε συναισθηματικά και πως μπορούμε να το μετριάσουμε;
Τρεφόμαστε συναισθηματικά για δεκάδες λόγους οι οποίοι δημιουργούν ισχυρές συνδέσεις ήδη από την βρεφική ηλικία. Ένα βρέφος που θηλάζει πέρα από απαραίτητη για την επιβίωση του τροφή, βρίσκει επίσης ασφάλεια και θαλπωρή, συνδέοντας έτσι την διαδικασία της σίτισης με κάτι κατευναστικό κι ευχάριστο.
Οι περισσότεροι άνθρωποι θέλοντας να περιγράψουν πότε τρώνε συναισθηματικά, αναφέρουν ότι αυτό συμβαίνει κυρίως υπό συνθήκες άγχους ή μοναξιάς. Και πράγματι, αυτά είναι δύο συναισθήματα που στην προσπάθειά μας να μην “κάνουμε επαφή μαζί τους” και να μην τα βιώσουμε, ενδέχεται να χρησιμοποιήσουμε το φαγητό σαν περισπασμό, ακόμα κι αν δεν πεινάμε βιολογικά. Επιλέγουμε, δηλαδή, ασυνείδητα να βάλουμε ανάμεσα σε εμάς και στο δυσφορικό συναίσθημα έναν τοίχο –αυτόν του φαγητού– ώστε να μην βιώσουμε την δυσφορία. Θα λέγαμε, λοιπόν, ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν μηχανισμό άμυνας που προσπαθεί να μας προστατέψει ακόμα κι αν τελικά εγκαθίσταται και μας προκαλεί άλλου είδους δυσφορία, όπως για παράδειγμα σωματική (λόγω του φουσκώματος), ενοχή και αγωνία για την εικόνα σώματος.
Το να “ανακόψουμε” ένα συναίσθημα όμως δεν είναι η μόνη αιτία του συναισθηματικού φαγητού
Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό να υπογραμμιστεί διότι συχνά στην προσπάθεια να απαλλαγούμε από αυτό, υπεραπλουστεύουμε τόσο τους λόγους που το δημιουργούν όσο κι εκείνους που το εγκαθιστούν και το συντηρούν μέσα στον χρόνο, δίνοντας οδηγίες και συμβουλές που μπορεί να αποβούν επικίνδυνες. Το να μπορέσει κανείς να αποκτήσει ενημερότητα στο ότι τρώει συναισθηματικά και να το διαχωρίσει από την βιολογική ανάγκη για φαγητό, είναι σίγουρα το πρώτο βήμα, δεν επιλύεται εκεί όμως μία τόσο ισχυρή σύνδεση. Χαριτολογώντας, θα λέγαμε ότι το “αφού κατάλαβες ότι τρως συναισθηματικά, μην τρως” μοιάζει αρκετά με το “μην αγχώνεσαι”.
Στους ανθρώπους που οι συνδέσεις με το φαγητό είναι πολύ ισχυρές, χρειάζεται να δεχτούμε ότι όλο αυτό το οικοδόμημα έχει χτιστεί πάνω σε πολύ γερά θεμέλια τα οποία βρίσκονται εκεί διότι κάτι ακόμα εξυπηρετούν. Το να πηγαίνουμε μανιωδώς με εξωτερικές αλλαγές να τα ξεριζώσουμε, δεν θα τα ταρακουνούσε ιδιαίτερα. Αν αναλογιστούμε, για παράδειγμα, ότι τρώει κανείς συναισθηματικά διότι είναι μία από τις λίγες και περιορισμένες απολαύσεις που του έχουν επιτραπεί στη ζωή, μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε ότι η αναγνώριση δεν θα αρκούσε στο να απαλλαγεί από αυτό. Επιπλέον, χρειάζεται να αφήσουμε χώρο ώστε να δούμε το συναισθηματικό φαγητό (ιδιαίτερα όταν συνοδεύεται από υπερφαγία ή βουλιμικά επεισόδια), ως έναν τρόπο να στραφεί ο θυμός προς το ίδιο το άτομο.
Είναι, δηλαδή, μία πράξη εν δυνάμει αυτοκαταστροφική και σίγουρα, πολλές φορές, ασυνείδητη. Δεν μπορούμε να ζητήσουμε από έναν άνθρωπο να πάψει να είναι θυμωμένος με τον εαυτό του, ούτε να απωλέσει μία από τις τελευταίες απολαύσεις που του επιτρέπονται, γι’αυτό παρότι είμαι διατροφολόγος, επιμένω σταθερά στο ότι αυτά είναι ζητήματα που χρειάζεται να ανοίγονται σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο.
Αυτό που δεν μας επιτρέπει να δούμε όλη αυτή η προσπάθεια για απαλλαγή από το συναισθηματικό φαγητό (ώστε να έρθει κι η πολυπόθητη απώλεια βάρους) είναι ότι το συναισθηματικό φαγητό θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αγγελιαφόρος. Αν μείνουμε στο ίδιο το γεγονός της συναισθηματικής κατανάλωσης φαγητού και το αποχρωματίσουμε, θα δούμε ότι συνέβη για κάποιον βαθύτερο λόγο που βρίσκεται κάτω από το “απλώς δεν μπόρεσα να συγκρατηθώ”. Παρατηρώντας το γεγονός ως σύμπτωμα, ως κάτι που ήρθε για να μας δώσει ένα μήνυμα για την συναισθηματική μας κατάσταση, μπορούμε να φτάσουμε, τελικά, πιο κοντά στην αληθινή πηγή της δυσφορίας μας και να την αποδεχτούμε. Αυτό δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει μέσα από την προσπάθεια να καταπιέσουμε αυτό που βιώνουμε.
Θα ήθελα, με κάθε τρόπο, οι άνθρωποι που τρέφονται (και) συναισθηματικά να γνωρίζουν ότι δεν πρόκειται για μία ιστορία λαιμαργίας ή έλλειψης αυτοπειθαρχίας. Αυτοί οι μηχανισμοί εγκαθίστανται σε τόσες μικρές ηλικίες που τις περισσότερες φορές δεν είναι καν συνειδητή η επιλογή του ανθρώπου. Προτείνω ένα νέο πρίσμα για να δούμε το συναισθηματικό φαγητό: Αυτό της αυτογνωσίας. Ας αφήσουμε στην άκρη για λίγο την ακαμπτότητα του όρου “πρόβλημα” κι ας το δούμε σαν μία ευκαιρία που μας δίνεται να μας γνωρίσουμε αληθινά.
Εικόνες: Shutterstock