Ο κώδικας δημοσιογραφικής δεοντολογίας παύει να ισχύει, όταν οι εικόνες από άψυχα σώματα φέρνουν κέρδος. Παύλος Φύσσας, Madclip, Kobe Bryant, Marilyn Monroe, Liam Payne αλλά και πολλοί/-ές ακόμα, μαζί με τη ζωή τους, έχασαν και το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, ακόμα και του θανάτου τους.
TW: Το άρθρο περιέχει αναφορά σε αυτοκτονία
Δεν θα ξεχάσω ποτέ πώς ένιωσα όταν είδα τον αιμόφυρτο Παύλο Φύσσα στο πρωτοσέλιδο του Πρώτου Θέματος στις 18 Σεπτεμβρίου 2013. Από τη μία, αισθάνθηκα θλίψη για την εικόνα που αποτύπωνε μια τραγική δολοφονία, αλλά προπάντων αισθάνθηκα απέχθεια για το επάγγελμα μου.
Η εν λόγω φωτογραφία είχε τραβηχτεί λίγα λεπτά αφότου ο 34χρονος δέχτηκε μαχαιριές από τον Γιώργο Ρουπακιά της νεοναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης «Χρυσή Αυγή». Παρά την ευαλωτότητα του θύματος αλλά και την ιδιωτικότητα της στιγμής, η ευαίσθητη φωτογραφία «κόσμισε» το εξώφυλλο της γνωστής εφημερίδας, προκαλώντας αντιδράσεις.
Την ίδια χρονιά, λίγες ώρες μετά τον θάνατο του Μιχάλη Ασλάνη, το «Πρώτο Θέμα» έβγαλε στη δημοσιότητα φωτογραφίες από το σπίτι του σχεδιαστή, με graphic λεπτομέρειες που μαρτυρούσαν τον τρόπο της αυτοκτονίας του. Σαν να μην έφτανε αυτό, στην δημοσιότητα ήρθε και ένα σημείωμα που άφησε πίσω του ο 62χρονος επιχειρηματίας, εξηγώντας τους λόγους της απόφασής του.
Μια δεκαετία μετά, ο θάνατος δημόσιων προσώπων εξακολουθεί για μια μερίδα δημοσιογράφων να αποτελεί βούτυρο στο ψωμί τους. Σελίδες με τεράστια επιρροή, επαγγελματίες με μεγάλη εμπειρία στον χώρο, κοινοποιούν ευαίσθητα δεδομένα που σχετίζονται με την απώλεια ζωής, απλά και μόνο προσπαθώντας να ικανοποιήσουν την περιέργεια και τα ζωώδη ένστικτα του κοινού.
Ο θάνατος του Liam Payne και η ανθρωποφάγα δημοσιογραφία
Μόλις λίγες μέρες πριν, η αμερικανική ειδησεογραφική ιστοσελίδα TMZ –γνωστή για τις αμφιλεγόμενες πρακτικές της– προκάλεσε σάλο όταν δημοσίευσε φωτογραφίες από το σώμα του Liam Payne, μόλις είχε ξεψυχήσει.
Πριν καν προλάβει η αστυνομία να επιβεβαιώσει την ταυτότητα του ατόμου που έπεσε από το μπαλκόνι του τρίτου ορόφου ξενοδοχείου στην Αργεντινή, το TMZ έκανε ταυτοποίηση από τα τατουάζ του θύματος και ανακοίνωσε σε όλο τον κόσμο πως πρόκειται για τον γνωστό τραγουδιστή και πρώην μέλος του συγκροτήματος One Direction.
Η παγκόσμια κατακραυγή ήταν άμεση. H τραγουδίστρια Alessia Cara, έγραψε με post στο X: «Είστε αηδιαστικοί». «Δεν μπορώ να καταλάβω αν έχω χάσει το μυαλό μου τελευταία ή αν η κοινωνία ήταν πάντα τόσο απροκάλυπτα ηθικά κατεστραμμένη» σχολίασε μια ακόμα χρήστρια.
Μετά τις αντιδράσεις του κοινού, οι φωτογραφίες κατέβηκαν, ωστόσο ο διευθυντής του TMZ υπερασπίστηκε την αρχική απόφαση να τις δημοσιοποιήσει. «Υπάρχει μια ισορροπία και αυτή είναι μια συζήτηση που τα newsrooms ανά τον κόσμο κάνουν – θέλεις να έχεις ευαισθησία απέναντι στην οικογένεια και τους φίλους, δουλεύοντας παράλληλα σε μια στενάχωρη είδηση» είπε χαρακτηριστικά με τους αναγνώστες να απορούν για την έλλειψη ανθρωπιάς που ουκ ολίγες φορές έχει χαρακτηρίσει την συγκεκριμένη σελίδα.
Η λίστα με τις δημοσιογραφικές παραβιάσεις του TMZ δεν έχει τελειωμό
Η Vanessa Bryant, η γυναίκα του αείμνηστου μπασκετμπολίστα Kobe Bryant, ενημερώθηκε για τον θάνατο του συζύγου της και της 13χρόνης κόρης τους μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πριν προλάβουν οι αρχές να ενημερώσουν την οικογένεια ότι το ελικόπτερο στο οποίο επέβαινε ο 41χρονος μαζί με την κόρη του και ακόμα 7 άτομα, συνετρίβη, το TMZ κυκλοφόρησε το σχετικό ρεπορτάζ και μέσα σε λίγα λεπτά είχε φτάσει σε κάθε γωνιά της γης, ενώ παράλληλα διέρρευσαν και φωτογραφίες.
Οι αντιδράσεις ήταν τόσο έντονες που μαζεύτηκαν υπογραφές στην πλατφόρμα Change.org, προκειμένου να κλείσει το TMZ, όμως αυτό δεν κατέστη δυνατό. Το 2022 η Vanessa Bryant αποζημιώθηκε με το ποσό των 28 εκατομμυρίων δολαρίων από το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο του Los Angeles για την διαρροή των φωτογραφιών. Ωστόσο, τίποτα δεν μπορεί να διορθώσει το παντοτινό τραύμα.
Για τραύμα κάνει λόγο και η Toni Cornell, η κόρη του εκλιπόντος frontman των Soundgarden και Audioslave, Chris Cornell, που με μια δημοσίευση στα social media καταδίκασε το TMZ για το περιστατικό με τον Payne. Παράλληλα, μοιράστηκε με τους ακολούθους της πως το συμβάν της ξύπνησε μνήμες από όταν το TMZ κοινοποίησε φωτογραφίες από την αυτοκτονία του πατέρα της.
«Ως παιδί 12 χρονών, έπεσα πάνω σε αυτές τις φωτογραφίες στο iPad μου και ήταν απερίγραπτα τραυματικό και κάτι που εξακολουθώ να κουβαλάω μέχρι σήμερα» είπε η Toni, ενώ στη συνέχεια ενημέρωσε ότι οι φωτογραφίες δεν έχουν διαγραφεί ακόμα.
Η Kelly Rizzo, έμαθε για τον χαμό του συζύγου της, Bob Saget, 15 λεπτά πριν την ανακοίνωση του TMZ, ενώ όπως είπε, οι υπόλοιποι φίλοι και συγγενείς ενημερώθηκαν από την ιστοσελίδα. Chester Bennington των Linkin Park, Avicii, Matthew Perry, είναι ακόμα κάποια θύματα της αναισθησίας των αυτοαποκαλούμενων δημοσιογράφων.
Ο 20ετής «πόλεμος» για τις φωτογραφίες του νεκρού Kurt Cobain
Η υπόθεση του θανάτου του τραγουδιστή των Nirvana, Kurt Cobain, αποτελεί εδώ και 30 χρόνια αντικείμενο συζήτησης και θεωριών συνωμοσίας. Παρόλο που επίσημη αιτία θανάτου ορίστηκε η αυτοκτονία, το FBI εξακολουθεί να εξετάζει αρχεία που μιλούν για ανθρωποκτονία.
Ο δημοσιογράφος Richard Lee κατέθεσε αγωγή στο δικαστήριο του Seatle, ζητώντας να βγουν στη δημοσιότητα οι φωτογραφίες με το νεκρό σώμα του Cobain, που μαρτυρούν, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, εγκληματική ενέργεια.
Η αγωγή απορρίφθηκε, ωστόσο το 2014, φιλμ από τη σκηνή του θανάτου του τραγουδιστή κυκλοφόρησαν από το CBS. Η σύζυγος, Courtney Love, και η κόρη, Frances Bean Cobain, ζητούσαν επανειλλημένα να μην βγουν στην δημοσιότητα οι σοκαριστικές εικόνες, καθώς κάτι τέτοιο θα ήταν τραυματικό για εκείνες, ωστόσο αυτό δεν κατέστη δυνατό. Πολλές ιστοσελίδες κυκλοφόρησαν και φωτογραφίες από το όπλο που λέγεται πως χρησιμοποίησε.
Η Marilyn Monroe υποτιμήθηκε στη ζωή και στον θάνατο
Η Norma Jeane Mortenson, γνωστή σε όλους ως Marilyn Monroe, αποτέλεσε και αποτελεί θρυλική φιγούρα από τη δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα. Παρά το γεγονός ότι η επιτυχημένη ηθοποιός προσπαθούσε να απενοχοποιήσει τη σεξουαλικότητα της, αντιμετωπίστηκε από το κοινό με τεράστια υποτίμηση που συνεχίστηκε και μετά τον θάνατό της.
Όταν κυκλοφόρησαν τα νέα του θανάτου της, παπαράτσι και δημοσιογράφοι κατέκλυσαν το διαμέρισμά της, τραβώντας φωτογραφίες από το άψυχο γυμνό κορμί και τα φάρμακα που βρίσκονταν δίπλα της, και στη συνέχεια τις δημοσιοποίησαν. Αυτή τη στιγμή, οι φωτογραφίες είναι ακόμα ανοιχτές στο διαδίκτυο.
Ανεπιβεβαίωτες μαρτυρίες κάνουν μάλιστα λόγο για «εξαφάνιση» του σώματος της Marilyn για 6 ολόκληρες ώρες μετά τον θάνατό της, ενώ λέγεται πως στο νεκροτομείο, ακούγονταν σχόλια για το πεσμένο στήθος της. Αποτροπιασμό προκαλεί ακόμα το γεγονός ότι ο Anthony Summers στο βιβλίο του “Goddess: The secret lives of Marilyn Monroe” συμπεριέλαβε φωτογραφίες από το άψυχο κορμί της άτυχης γυναίκας.
Αυτοκινητιστικά δυστυχήματα και η «απαραίτητη ενημέρωση» του κοινού
Φωτογραφίες από το δυστύχημα που στοίχισε τη ζωή στην πριγκίπισσα της Ουαλίας, Diana, εμφανίστηκαν στις εφημερίδες την επόμενη κιόλας ημέρα. Εικόνες με την ίδια μέσα στο αυτοκίνητο πριν ξεψυχήσει, κυκλοφόρησαν σε κάθε μέσο, ενώ σύμφωνα με το CBS που συμπεριέλαβε τις εικόνες σε πρόσφατο ντοκιμαντέρ, οι εν λόγω φωτογραφίες ήταν «καλαίσθητες, και όχι ιδιαίτερα ωμές».
Τα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα διασημοτήτων έχουν αποτελέσει και στην χώρα μας «τροφή» για τους δημοσιογράφους. Όταν το 2016 ο Παντελής Παντελίδης σκοτώθηκε σε τροχαίο στην λεωφόρο Βουλιαγμένης, ρεπόρτερ έσπευσαν στον χώρο του δυστυχήματος και τράβηξαν graphic φωτογραφίες από το εσωτερικό του σπασμένου τζιπ, που δεν προσέφεραν τίποτα στην ενημέρωση του κοινού, ενώ ποιος μπορεί να ξεχάσει τα τηλεοπτικά δικαστήρια που μέχρι σήμερα προσπαθούν να διαλευκάνουν τα «πραγματικά αίτια» του ατυχήματος.
Παρόμοια περίπτωση και το τροχαίο στο οποίο ενεπλάκη ο Ελληνοαμερικανός ράπερ, Madclip. Τις επόμενες μέρες του δυστυχήματος, τα κανάλια έκαναν εξονυχιστική ανάλυση των αιτιών που οδήγησαν στο τροχαίο, μοιράζονταν πλάνα από το σημείο της σύγκρουσης και την ίδια ώρα έβγαζαν στον αέρα συγγενείς σε απόγνωση που κατηγορούσαν τρίτους. Παράλληλα, έγινε γνωστό πως διέρρευσε φωτογραφικό υλικό μέσα από το νεκροτομείο.
Τα περιστατικά δυστυχώς είναι αμέτρητα. Ασφαλώς έχουμε και εμείς ευθύνη, που για να καλύψουμε την περιέργειά μας κλικάρουμε ειδήσεις που υπόσχονται «σοκαριστικές εικόνες». Είναι όμως ζωτικής σημασίας να βάλουμε ένα τέλος σε αυτή τη νοσηρή κουλτούρα που καθιστά ακόμα και τον θάνατο προϊόν προς πώληση.