Overthinking και Rumination: Αναλύω, άρα υπάρχω.
Υπάρχουν στιγμές που η ανάλυση μοιάζει να οδηγεί σε… παράλυση ή που εμείς επιλέγουμε την παράλυση. Είναι τότε που το άγχος, η τελειομανία, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η αλληλεξάρτηση, αλλά και τα εσωτερικευμένα γονεϊκά μοτίβα -υψηλές προσδοκίες, γονείς ελικόπτερα, γονείς που επιβραβεύουν το παιδί μόνο όταν είναι “καλό” ή τους ευχαριστεί, κτλ- ξυπνούν. Και τότε, το άτομο ξεκινά έναν διαρκή νοητικό αγώνα προκειμένου να σιγουρευτεί ότι κάνει το σωστό, ότι δε θα τα “θαλασσώσει”, ότι θα αποφύγει τους κινδύνους και ότι θα γίνει αρεστό στους άλλους.
Καθώς, λοιπόν, τα γεγονότα αυτά εναλλάσσονται, το άτομο βρίσκεται σε μια διαρκή διαδικασία κατασκευής του προσωπικού του αφηγήματος, της ιστορίας του∙ μιας ιστορίας με επαναλαμβανόμενα μοτίβα, συμμαχίες, σχέσεις, συνδέσεις, μυστικά, λάθη, επιθυμίες και τόσα άλλα.
Tι συμβαίνει, όμως, όταν η κατάσταση δε μας αφήνει να ακούσουμε ότι ο κόσμος είναι καλοπροαίρετος, προβλέψιμος και αναγνωρίζει την αξία του εαυτού μας;
Πλαισιώνοντας την υπερανάλυση
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι: Οι άμυνές μας. Κάθε φορά που το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με την αίσθηση ότι κινδυνεύει να αφανιστεί, είναι έτοιμο να προασπιστεί τις άμυνες του, προστατεύοντας το Εγώ. Ένας τέτοιος μηχανισμός είναι και ο “μηρυκασμός” ή αλλιώς “rumination”, ή σε μια ελεύθερη μετάφραση αυτό που θα ονομάζαμε “overthinking”.
Στην προσπάθειά μας δηλαδή να αισθανθούμε ότι έχουμε τον έλεγχο, σκεφτόμαστε ξανά και ξανά τις συζητήσεις μας. Προσπαθούμε να δώσουμε απαντήσεις σε ερωτήματα όπως «Γιατί σε εμένα;». Επιχειρούμε να δικαιολογήσουμε όσα ακούσαμε/μας συνέβησαν ή φτιάχνουμε σενάρια προσπαθώντας να αναλύσουμε κάθε απόχρωση του περιστατικού. Σαν να παίρνουμε δηλαδή έναν φακό και να μεγεθύνουμε το άγχος, καθώς εστιάζουμε στο αρνητικό μοτίβο σκέψης.
Μια εικονική μεταφορά όλων αυτών, θα μπορούσε να είναι ένα άτομο μπροστά σε έναν λαβύρινθο, στον οποίο προσπαθεί να επιλέξει και ελέγξει όλες τις πιθανές διαδρομές και το μόνο που καταφέρνει είναι να προκαλεί σύγχυση, πνευματική κόπωση και άφθονη αμφισβήτηση. Είναι ακριβώς αυτή η αίσθηση, ότι το μυαλό μας ξεχειλίζει από σκέψεις, στερώντας την απόλαυση και την ανακούφιση, κάτι που πολύ συχνά συνδέεται και με τις οι διαταραχές ύπνου.
Stop the paralysis
Κάθε φορά, λοιπόν, που σε πιάνεις να πατάς ξανά και ξανά το repeat της κασέτας που έχεις διαλέξει, πάρε ανάσα, δώσε σου μια ζεστή αγκαλιά και προσπάθησε να:
Δώσεις χώρο στα συναισθήματά σου
Τα συναισθήματα είναι για να βιώνονται και να αναγνωρίζονται. Κάθε προσπάθεια σου να τα «μικρύνεις» ή να τα καταπιέσεις λειτουργεί για εκείνα σαν μια πηγή τροφοδοσίας, η οποία τα κάνει ακόμα πιο έντονα και «ανθεκτικά». Κάτι που μας συμβαίνει δεν μπορεί να περιγραφεί μόνο ως κάτι «καλό» ή «όχι καλό». Η αναγνώριση ισοδυναμεί με αποδοχή. Όταν μας δεχόμαστε με αυθεντικότητα και κατανόηση προς το βίωμα μας δεν έχουμε την ανάγκη να σκεφτούμε ξανά και ξανά προκειμένου να κάνουμε το “σωστό”.
Ξεχωρίσεις την δική σου φωνή από την φωνή των άλλων
Είναι δικό σου αυτό που ακούς ή σκέφτεσαι, ή μήπως ανήκει σε φωνές και σκέψεις άλλων; Μήπως το ακούς τόσο συχνά που είναι σαν ένα κομμάτι σου ενώ δεν είναι; Βέβαια σημαντικό είναι να τονίσουμε ότι αυτό δεν είναι κάτι που συμβαίνει από την μια στιγμή στην άλλη και θα χρειαστείς την καθοδήγηση ενός ειδικού ψυχικής υγείας, ώστε να ξεκινήσεις να ανακουφίζεσαι.
Kάνεις μια δραστηριότητα απόσπασης της προσοχής που σε «απορροφά γνωστικά», και σε παρασέρνει
Θα μπορούσε να είναι κάτι που σε γεμίζει ή σε τραβά έξω από το comfort zone σου.
Eπισκεφτείς έναν/μια ειδικό ψυχικής υγείας όπως επισήμανα και παραπάνω
Όσα περιγράψαμε δεν είναι εύκολα. Αντίθετα, κρύβουν μέσα τους αρκετό κόπο και κούραση. Όμως, δεν είναι ανάγκη την ανηφόρα αυτή να την ανέβεις μόνη/ος σου! Το μοίρασμα είναι μια μορφή φροντίδας προς τον εαυτό μας. Ένα πρόσωπο της ανακούφισης από το άγχος και την ανησυχία.
Στην ψυχοθεραπευτική αίθουσα θα σε ανακαλύψεις, θα στρέψεις τα κυάλια μέσα σου -πράγμα που δεν είναι εύκολο συχνά να συμβεί με την οικογένεια σου ή τους φίλους, ειδικά αν με κάποιο τρόπο συμμετέχουν και εκείνοι στο πλέξιμο του κουβαριού.
Σκοπός είναι να ακουμπήσεις σταδιακά τα τραύματα σου, σε έναν ασφαλή τόπο, ο οποίος θα σου επιτρέψει να ανθίσεις και να ξεδιπλωθείς και σε άλλα πλαίσια.
Γράφει η Μαρία Μαθιουδάκη (Ψυχολόγος και Ειδικευόμενη στη Συστημική ψυχολογία)