Το σύνδρομο έχει όνομα, αλλά και εποχή.
Νιώθουμε τόσο δυσμορφικοί ή απλά έχουμε παραδοθεί στην ηγεμονία της εικόνας; Γιατί οι αισθητικές επεμβάσεις έχουν λάβει διαστάσεις επιδημίας στη μεταπανδημική φάση; Lips filler, tear trough filler, cheekbones. Ή αλλιώς υαλουρονικό στα χείλη, ενέσιμο υαλουρονικό κάτω από τα μάτια και μήλα.
Κάποτε οι αισθητικές επεμβάσεις ήταν ταμπού και αφορούσαν κυρίως γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας. Σήμερα οι αισθητικές επεμβάσεις αφορούν και τα δυο φύλα από την εφηβική ηλικία, ενώ έχουν απενεχοποιηθεί σε σημείο που οι influencers ανεβάζουν reels και stories των χειρουργείων τους στα social medias.
Ναι, ζούμε σε έναν κόσμο μέσα στον οποίο ενθαρρύνουμε κάθε μέρα και πιο πολύ τη συνθλιπτική λειτουργία της εικόνας. Και αυτό μας συνθλίβει ψυχικά ενώ μας ωθεί στη μεταμόρφωση σωματικά.
Στην Ευρώπη, στα χρόνια του body positive, ένας στους τρεις Ευρωπαίους έχει πέσει θύμα body shaming. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ηλικίες 18-34 ετών έχουν καταφύγει περισσότερο στην αισθητική χειρουργική από ό,τι οι ηλικίες 50-60 ετών που παραδοσιακά αποτελούσαν τους κύριους ασθενείς τους.
Στη χώρα μας, σύμφωνα με τα ευρήματα μιας παγκόσμιας έρευνας που παρουσιάστηκαν το 2023 στο διεθνές συνέδριο ISAPS Olympiad Athens World Congress 2023, η αύξηση στις αισθητικές και κοσμητικές επεμβάσεις αποδείχτηκε αρκετά υψηλότερη από τη διεθνή τάση του 11,2%.
Τι μας συμβαίνει; Το σύνδρομο έχει όνομα, αλλά και εποχή. Η γενιά του Tik Tok, η οποία είναι εθισμένη στην εικόνα της και στην online υπερέκθεση, έχει αλλάξει το τοπίο της αισθητικής χειρουργικής και μας έχει φέρει αντιμέτωπους με την σωματοδυσμορφική Διαταραχή ή Δυσμορφοφοβία, δηλαδή το αίσθημα της «απέχθειας για το είδωλο μας στον καθρέφτη» μας. Δυσφορία, οδύνη ή εμμονή;
Η εικόνα του σωματοδυσμορφικού ατόμου για το σώμα του είναι στρεβλή, καθώς δεν αντιλαμβάνεται το ίδιο την εικόνα του στον καθρέφτη, όπως την αντιλαμβάνονται οι άλλοι γύρω του, με αποτέλεσμα να υιοθετεί μια εμμονική ενασχόληση με την εμφάνιση του.
Η διαταραχή είναι εντονότερη στην εφηβεία όπου οι έφηβοι και οι έφηβες βιώνουν πολύ οδυνηρά τη σχέση με το σώμα τους. Όταν αναφερόμαστε στο σώμα, δεν μπορούμε να το κάνουμε δίχως να λάβουμε υπόψη την αναπαράστασή του. Η ταυτότητά μας, εξάλλου, κατασκευάζεται μέσα από τα κυρίαρχα πρότυπα –φράση δανεική από τον Άντονι Γκίντενς. Το αίσθημα της ντροπής είναι εξαιρετικά οδυνηρό στην εφηβική ηλικία.
Γιατί τώρα περισσότερο από ποτέ ; Διότι ζούμε στα χρόνια της ηγεμονίας της εικόνας και του body shaming παρόλο που μιλάμε για body positivity. Οι εικόνες των τέλειων εαυτών κάνουν τα σώματα μας να είναι ντροπιασμένα, ένοχα, περιττά.
Η ντροπή μας βασανίζει και συνεχίζει να αποσιωπάται ακόμα και σήμερα σαν ένα ταμπού που θέλει να εξαφανιστεί από το πεδίο του λόγου. Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, όσο πιο πολύ αποσιωπάται η ντροπή τόσο μεγαλύτερη οδύνη προκαλεί στην ήδη υπάρχουσα ταπείνωση που βιώνουμε. Ντρεπόμαστε δηλαδή και για την ντροπή που νιώθουμε.
Έτσι, καταφεύγουμε στο νυστέρι και στις ενέσιμες θεραπείες για να θυμίζουμε και στην πραγματική ζωή τις «επεξεργασμένες φωτογραφίες» που ανεβάζουν στα social media. Στόχος τους δεν είναι άλλος από μια εικόνα δίχως ψεγάδι, τη διόρθωση δηλαδή κάθε ατέλειας: λιγότερες ρυτίδες, καλύτερη μύτη, πιο γεμάτα χείλη, πιο λεπτή μέση, πιο φουσκωτά στήθη.
Με άλλα λόγια, η κατασκευή ενός νέου εαυτού. Τα σημερινά παιδιά μεγαλώνουν μέσα σε πλατφόρμες όπως το Instagram και το Snapchat, οι οποίες παρέχουν φίλτρα που τους επιτρέπουν να αλλάξουν τόνο στο χρώμα του δέρματος, σχήμα στα χείλη και τα φρύδια τους, να δώσουν όγκο στα μήλα του προσώπου τους, να λεπτύνουν τη μέση τους. Συνεπώς, αναζητούν στην πλαστική χειρουργική και στην αισθητική δερματολογία εξιδανικευμένες εικόνες που δημιουργούν οι ίδιοι, χρησιμοποιώντας φίλτρα.
Μπορούμε άραγε να κάνουμε κάτι; Αν δεν συμβάλλουμε –ο καθένας από τη θέση του και τον τρόπο του– στην μεταβολή των κυρίαρχων προτύπων, το body shaming, δηλαδή τη ντροπή και την ταπείνωση που νιώθουμε σε σχέση με το σώμα μας, θα οδηγηθούν στο χειρουργικό κρεβάτι ολοένα και νεότερα παιδιά.
Η ντροπή είναι ζήτημα πολιτικό και ταυτόχρονα οικονομικό. Τα κυρίαρχα πρότυπα συνομιλούν με κυρίαρχες ιδεολογίες και συνδέονται με την παγκόσμια βιομηχανία -πλαστικής χειρουργικής και ομορφιάς. Θα πρέπει να αντιπαλέψουμε την συντριβή της εικόνας μας μέσα από τον πολιτισμό, τα media, τους θεσμούς.
Ας μιμηθούμε τη Νορβηγία που κατέστησε παράνομη για τους influencers την κοινοποίηση ρετουσαρισμένων φωτογραφιών στα social medias, με απώτερο στόχο να βάλει φρένο στην «καταπίεση του σώματος η οποία είναι πάντα εκεί και είναι δύσκολο να καταπολεμηθεί», όπως αναγραφόταν στην καμπάνια του υπουργείου Παιδιών και Οικογενειακών Υποθέσεων της χώρας.
Ας σώσουμε τα σώματα μας, ας μη συντρίψουμε τις ιδιαίτερες ταυτότητες μας, ας μη γίνουμε όλοι ίδιοι και άδειοι.