Τι σημαίνει “ψυχολογικό burnout”;
Συναισθηματική εξουθένωση ορίζεται ως μια κατάσταση, κατά την οποία κάποιος αισθάνεται κουρασμένος ψυχικά λόγω συσσωρευμένου στρες από μια κατάσταση στην προσωπική του ζωή.
Οποιοσδήποτε άτομο μπορεί να βιώσει συναισθηματική εξάντληση, ειδικά αν έχει μια απαιτητική θέση εργασίας, περνά μια σημαντική αλλαγή στην ζωή του, αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα, κάποια ασθένεια, έχει αναλάβει την φροντίδα πασχόντων ή διανύει μια περίοδο πένθους.
Η εικόνα της εξουθένωσης
Αν μπορούσαμε να δώσουμε μια εικόνα για τη συνθήκη αυτή, θα ήταν ένα ένα μέρος σε περίοδο ξηρασίας, όπου το έδαφος εμφανίζει πολλά «κρακ» στην επιφάνεια του λόγω της αφυδάτωσης. Με τον ίδιο τρόπο που το έδαφος σπάει, έτσι και το άτομο μοιάζει εξασθενημένο, παραμένοντας “απότιστο” από όσα χρειάζεται για να “ανθίσει” (απόλαυση, ξεκούραση, ηρεμία).
Η εικόνα αυτή ενισχύεται ιδιαίτερα από την τάση μας να συνδέουμε την ταυτότητά μας, το ποιοι δηλαδή είμαστε, με το τι έχουμε καταφέρει. Ακόμα και αν έχουμε καταφέρει αρκετά πράγματα και έχουμε επιτύχει, τείνουμε να ακουμπάμε το βλέμμα μας αμέσως στον επόμενο στόχο, αμελώντας σημαντικότατες πτυχές, όπως η ξεκούραση, η διασκέδαση, οι σχέσεις, κ.α.
H επιστήμη πίσω από το burnout
Πώς, όμως, όλα αυτά αποτυπώνονται σε νευροφυσιολογικό επίπεδο; Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο μας οδηγώντας στις εικόνες που θα δούμε σε επόμενο σημείο του άρθρου μας;
Αρχικά, η βίωση του burnout προκαλεί τη διόγκωση της αμυγδαλής – το τμήμα του εγκεφάλου που ελέγχει τις συναισθηματικές αντιδράσεις, και μια κατάσταση όπου συμβάλλει θετικά στην αύξηση της έντασης και του στρες που αισθανόμαστε κατά την εμφάνιση κάποιου ψυχοπιεστικού γεγονότος.
Η εξουθένωση επιφέρει επίσης λέπτυνση του προμετωπιαίου φλοιού – του τμήματος του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για τη γνωστική λειτουργία (πρόωρη εγκεφαλική γήρανση), ενώ παράλληλα παρατηρείται και εξασθένιση των τμημάτων του εγκεφάλου που ελέγχουν τη μνήμη και την προσοχή, καθιστώντας δυσκολότερη την διαδικασία της μάθησης.
Exploring Burnout
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το burnout δεν αποτελεί μια ξαφνική συνθήκη, η οποία απλώς εμφανίζεται και εξαφανίζεται. Μοιάζει περισσότερο με μια εκκολαπτόμενη κατάσταση, η οποία εξελίσσεται σε περιόδους. Ως εκ τούτου, παρατηρούνται οι εξής φάσεις:
- Η φάση “Honeymoon”: Είναι η φάση που μια νέα εργασία ξεκινάει! Η φάση αυτή, λοιπόν, χαρακτηρίζεται από άφθονη αισιοδοξία και ενέργεια, οδηγώντας σε περιόδους δημιουργικότητας και διάθεσης για ώρες εργασίας.
- Έναρξη φάσης στρες: Πρόκειται για την περίοδο που το άγχος ξεκινά να κάνει αισθητή την παρουσία του. Τι σημαίνει αυτό, όμως, πρακτικά; Δεν είναι απαραίτητο να αισθάνεστε κάθε στιγμή της ημέρας αγχωμένοι, ωστόσο τα πρώτα σωματικά συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης είναι πολύ πιθανό να κάνουν την εμφάνισή τους (π.χ. μείωση παραγωγικότητας, δυσκολία εστίασης της προσοχής, ατονία, κτλ.).
- Φάση χρόνιου στρες: Στο σημείο αυτό το άγχος γίνεται πιο επίμονο. Καθώς η πίεση αυξάνεται, το αίσθημα απάθειας, η αναβλητικότητα και η δυσκολία ολοκλήρωσης των υποχρεώσεων εντός των χρονικών προθεσμιών κορυφώνονται. Παράλληλα, μπορεί να παρατηρηθεί ανάγκη για κοινωνική απόσυρση, καθώς και αυξημένα επίπεδα θυμού.
- Φάση εξουθένωσης: Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα κορυφώνονται. Οι συχνοί πονοκέφαλοι, η αδιαθεσία, η απώλεια μνήμης γύρω από συνθήκες ρουτίνας, το αίσθημα ομίχλης στο κεφάλι, οι μυϊκοί πόνοι στη μέση ή τον αυχένα, το εξασθενημένο ανοσοποιητικό και η αδυναμία άντλησης ευχαρίστησης είναι μερικά μόνο από τα σταθερά χαρακτηριστικά του κάδρου αυτού.
Fighting back burnout
1) Αναγνωρίστε ότι υποφέρετε από συναισθηματική εξάντληση. Το πρώτο στάδιο κάθε ανάκαμψης είναι να αποδεχτείς το σημείο που βρίσκεσαι. Αναγνωρίστε ότι είστε συναισθηματικά εξαντλημένοι και ότι δεν είστε καλά. Αφιερώσετε ακόμα λίγα λεπτά για να καταλάβετε, γιατί νιώθετε συναισθηματική εξάντληση. Όσο κατευθύνεστε προς την επίτευξη ενός στόχου, με σκοπό την μη αποτυχία, τόσο μεγαλύτερα αποθέματα από τους πόρους που διαθέτετε εξαντλούνται. Γι’ αυτό, αξίζει να αναστοχαστείτε γύρω από την εμπειρία σας.
2) Προσπαθήστε να δώσετε στον εαυτό σας χρόνο να βρει αποτελεσματικές λύσεις στο πρόβλημα. Εμπιστευτείτε τις ικανότητες σας και –ακόμα καλύτερα– ζητήσετε συμβουλή από κάποιου ειδικού ψυχικής υγείας. Μην ξεχνάτε, άλλωστε, ότι η χρόνια εξουθένωση, αν μείνει αφρόντιστη μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη ή και την εμφάνιση κάποιας αγχώδους διαταραχής.
3) Κάντε ένα διάλειμμα! Κάτι τέτοιο θα σας βοηθήσει να εστιάσετε ξανά στο στόχο σας και να επανατοποθετηθείτε. Συχνά, διστάζουμε να αφιερώσουμε χρόνο, επειδή έχουμε ευθύνες και προθεσμίες που πρέπει να τηρήσουμε, αλλά είναι σημαντικό να καταλάβετε ότι η υγεία σας προέχει πάνω από οτιδήποτε άλλο.
Κλείνοντας το κείμενο αυτό, θα ήθελα να κρατήσεις μαζί σου ότι το κλειδί για την πρόληψη της εξουθένωσης είναι η εύρεση της ισορροπίας μεταξύ των σωματικών, ψυχικών και πνευματικών πτυχών της ύπαρξής μας.