Πριν από περίπου ένα μήνα, ο πολύ δημοφιλής λογαριασμός του Instagram, feminist, δημοσίευσε ένα κείμενο με τίτλο: “Being SEXUAL vs. Being SEXUALIZED”, το οποίο αυτή την στιγμή αριθμεί πάνω από 170 χιλιάδες likes.
Ποια, όμως, είναι τελικά η διαφορά της σεξουαλικότητας με την σεξουαλικοποίηση και γιατί το ινσταγκραμικό κοινό έδειξε τόσο ενδιαφέρον στο να την καταλάβει;
Τι είναι η σεξουαλικότητα και ποιες οι εκφάνσεις της;
Συχνά οι άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη να εκφράσουν την σεξουαλικότητά τους, επικοινωνώντας ή επιδεικνύοντας τις σεξουαλικές τους επιθυμίες, τα ενδιαφέροντα ή τις προτιμήσεις τους. Η σεξουαλικότητα μπορεί να βρει πολλές διεξόδους έκφρασης, από την συμπεριφορά και το ντύσιμο, ως την σωματική επαφή και την επικοινωνία, ενώ μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με πολιτιστικούς, κοινωνικούς και προσωπικούς παράγοντες. Είναι μια ατομική επιλογή και ο κάθε άνθρωπος επιλέγει αν θα εκφράσει την σεξουαλικότητά του και σε ποιο βαθμό.
Η σεξουαλικότητα και οι εκφάνσεις της μας περιβάλλουν καθημερινά, από τις διαφημίσεις αρωμάτων που έχουν σκοπό να μας αποπλανήσουν, μέχρι τις γεμάτες αισθησιασμό χορογραφίες στο TikTok. Ωστόσο, παρόλο που έχουμε μάθει να ζούμε με αυτήν, πολλές φορές, βλέπουμε το όλο θέμα να αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό, συντηρητισμό και μια αίσθηση ντροπής – κυρίως όταν το υποκείμενο έκφρασης της σεξουαλικότητας είναι γυναίκα.
Γιατί είναι σημαντικό να μπορείς να εκφράζεις την σεξουαλικότητά σου;
Η αποδοχή και η μετέπειτα έκφραση της σεξουαλικότητας είναι σημαντική για διάφορους λόγους. Πρώτον, αν κατανοείς την σεξουαλικότητά σου, είναι σίγουρο ότι καταλαβαίνεις πιο καλά τον εαυτό σου, το σώμα σου, τις δικές σου επιθυμίες και ανάγκες.
Επιπλέον, βοηθάει στην οικειότητα και την επικοινωνία στις σχέσεις και μπορεί να αυξήσει τη σεξουαλική σου ικανοποίηση. Αλλά το πιο βασικό από όλα, είναι ότι παίρνεις εσύ τον έλεγχο, ορίζεις την σεξουαλική σου ταυτότητα, μπορείς να επιλέξεις πώς παρουσιάζεις τον εαυτό σου, μπορείς να επιλέξεις να κάνεις όσο σεξ θέλεις, χωρίς ντροπή και χωρίς να χρειάζεται να δώσεις λογαριασμό σε κανέναν.
Τι γίνεται αν καταπιέσεις την σεξουαλικότητά σου;
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι, η σεξουαλικότητα είναι σαν ένα κουτάκι μπύρας, όσο το κουνάς και δεν το ανοίγεις, αφρίζει και θέλει να ξεχυθεί με μεγαλύτερη δύναμη. Όταν ένα άτομο κρύβει την σεξουαλικότητά του, είτε επειδή αναγκάζεται, είτε επειδή δεν έχει βρει τον τρόπο ή το μέσο για να την εκφράσει, τότε μπορεί να νιώσει έναν εσωτερικό πόλεμο με το σώμα του. Η εκπαιδευτικός στο τομέα της σεξουαλικότητας, Nadine Thornhill, λέει ότι αυτό συχνά οδηγεί σε απερίσκεπτη και παρορμητική σεξουαλική συμπεριφορά.
«Οι επιθυμίες και τα σεξουαλικά συναισθήματα μπορεί να εμφανιστούν σε στιγμές που ένα άτομο ενδέχεται να μην μπορεί να τα ελέγξει, να τα καταλάβει ή να απολαύσει πλήρως το σεξ με τον τρόπο που θα μπορούσε αν δεν είχε αναγκαστεί να τα καταστείλει».
Αν και για τους άντρες συχνά βλέπουμε να επικροτείται η έκφραση της σεξουαλικότητας, στις γυναίκες, από την άλλη, καταπιέζεται και καταστέλλεται, ή περιορίζεται στα στενά όρια του καθωσπρεπισμού. Φράσεις και συμβουλές όπως: “Μην κάνεις σεξ από το πρώτο ραντεβού αν δεν θέλεις να σε θεωρήσει εύκολη”, που ακούγονται τόσο από τα χείλη ανδρών και γυναικών, έχουν ακριβώς αυτόν το σκοπό, να περιχαρακώσουν τη σεξουαλική έκφραση και να τη χωρέσουν σε στενά πατριαρχικά κουτάκια.
Τεχνικές “slut-shaming” επιστρατεύονται από την κοινωνία για να ελέγξουν τα σώματα των γυναικών και να ορίσουν την λεπτή γραμμή μεταξύ της ηθικής και της ανηθικότητας, του επιτρεπτού με το απαγορευμένου, του αποδεκτού με το δακτυλοδεικτούμενο.
Τι είναι η σεξουαλικοποίηση και σε τι διαφέρει από την σεξουαλικότητα;
Το πιο βασικό στοιχείο, για την κατανόηση της έννοιας, είναι να καταλάβουμε ότι όταν ένα άτομο σεξουαλικοποιείται, του στερούμε τις σκέψεις, τον χαρακτήρα του, τα συναισθήματα και την προσωπικότητά του. Αντίθετα, το εκλαμβάνουμε ως ένα απλό αντικείμενο που έχει ως σκοπό να μας διεγείρει και να μας προκαλέσει το συναίσθημα της επιθυμίας.
Η σεξουαλικοποίηση συνδέεται με ένα πλήθος από αρνητικά στοιχεία, όπως η πίεση των ατόμων να ακολουθήσουν μη ρεαλιστικά πρότυπα ομορφιάς, η χαμηλή αυτοεκτίμηση ή ακόμα και η ντροπή για την σεξουαλικότητά τους. Οι γυναίκες είναι αυτές που πέφτουν πιο συχνά θύμα της, γεγονός που ενισχύει την ιδέα ότι η πρωταρχική αξία των γυναικών έγκειται στην ικανότητά τους να είναι σεξουαλικά ελκυστικές για τους άνδρες.
Αυτό με την σειρά του μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μια σειρά από αρνητικές συνέπειες, όπως αυξημένα ποσοστά σεξουαλικής παρενόχλησης, επιθετικότητας και βίας. Τελικά, διαιωνίζεται μια κουλτούρα που εκτιμά τις γυναίκες κυρίως για τη σεξουαλική τους έλξη, παρά για τη νοημοσύνη, τις δεξιότητες ή τα επιτεύγματά τους.
Παραδείγματα σεξουαλικοποίησης
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα σεξουαλικοποίησης, που βρίσκονται διάσπαρτα στις ζωές μας, από τις διαφημίσεις μέχρι την παρενόχληση που βιώνουν πολλές γυναίκες στο δρόμο. Στην ψυχαγωγία, δηλαδή σε ταινίες, τηλεοπτικές εκπομπές και μουσικά βίντεο, οι γυναίκες απεικονίζονται συχνά με έντονα σεξουαλικά υπονοούμενα, όπου δίνεται έμφαση στο σώμα και την εμφάνισή τους, ενώ ο χαρακτήρας τους και τα συναισθήματα τους περνούν σε δεύτερη μοίρα.
Ακόμα και στον αθλητισμό, οι αθλήτριες συχνά κρίνονται για την εμφάνισή τους παρά για τις αθλητικές τους ικανότητες και συχνά σεξουαλικοποιούνται στα μέσα ενημέρωσης. Ένα τρανταχτό παράδειγμα, ήταν αυτό που δημοσιοποιήθηκε πριν από περίπου δύο χρόνια, όταν οι αθλήτριες της Νορβηγικής ομάδας Beach Handball αρνήθηκαν να παίξουν με τα μαγιό τους, τα οποία σύμφωνα με τον κανονισμό έπρεπε να «έχουν στενή εφαρμογή και να είναι κομμένα σε γωνία προς τα πάνω», την ίδια στιγμή που οι άντρες παίκτες επιτρέπονταν να παίξουν με φανελάκια και σορτς.
Η σεξουαλικοποίηση αφορά συνήθως γυναίκες
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι γυναίκες συχνά σεξουαλοποιούνται περισσότερο από τους άνδρες. Ένας βασικός λόγος είναι η πατριαρχία. Οι πατριαρχικές δομές της κοινωνίας δίνουν προτεραιότητα στις ανάγκες και τις επιθυμίες των ανδρών έναντι των γυναικών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στο να θεωρηθούν τα γυναικεία σώματα και η σεξουαλικότητα ως αντικείμενα για την ευχαρίστηση και τη χρήση των ανδρών.
Από την άλλη, συχνά οι λόγοι είναι ιστορικοί και πολιτισμικοί. Σε όλη την ιστορία, οι γυναίκες καταπιέζονταν και περιθωριοποιήθηκαν σε πολλές κοινωνίες. Έτσι, η σεξουαλικότητα των γυναικών χρησιμοποιήθηκε ως τρόπος άσκησης εξουσίας πάνω τους. Φυσικά και οι παραδοσιακοί ρόλοι των φύλων, όπως έχουν διαμορφωθεί μέσα στα χρόνια, έχουν το δικό τους αντίκτυπο.
Οι ρόλοι αυτοί, συχνά υπαγορεύουν ότι οι άνδρες είναι αυτοί που επιδιώκουν ενεργά το σεξ, ενώ οι γυναίκες είναι οι παθητικοί αποδέκτες. Αυτό ενισχύει την ιδέα ότι η σεξουαλικότητα των γυναικών είναι κάτι που πρέπει να διεκδικήσεις, παρά κάτι που μπορούν να εκφράσουν ενεργά με τους δικούς τους όρους. Τον δικό του ρόλο, παίζει και ο καπιταλισμός αφού το σεξ και η σεξουαλικότητα συχνά εμπορευματοποιούνται και πωλούνται ως προϊόντα, ενώ το γυναικείο σώμα προωθείται ως αγαθό που πρέπει να καταναλωθεί.
Η βασική διαφορά της σεξουαλικοποίησης με την έκφραση της σεξουαλικότητας είναι η συναίνεση και ο έλεγχος. Όταν το άτομο συναινεί και νιώθει άνετα με τον τρόπο που παρουσιάζει ή παρουσιάζεται το σώμα του και η σεξουαλικότητά του, τότε έχει τον έλεγχο και νιώθει ενδυναμωμένο, επειδή έχει την ελευθερία να είναι ο εαυτός του και γνωρίζει ότι του ανήκουν και τα δύο.
Όταν όμως ο έλεγχος χάνεται, το άτομο αντικειμενοπείται και νιώθει άβολα ή ακόμα και ντροπή για τον τρόπο που η σεξουαλικότητά του παρουσιάζεται και εκλαμβάνεται. Γι’ αυτό, για όσες γυναίκες διαβάζουν αυτές τις γραμμές, να γνωρίζετε ότι: Έχετε τη δύναμη της σεξουαλικότητάς σας, αγκαλιάστε την, είναι δική σας, διεκδικήστε τον έλεγχο της.