«Να μιλάς στον πληθυντικό», «να σέβεσαι τους μεγαλύτερους», «να τους δίνεις τη θέση σου στο λεωφορείο» κι άλλες παρόμοιες φράσεις που όλοι μας γνωρίζουμε – και με το παραπάνω – ως «κανόνες καλής συμπεριφοράς».
Οι κοινωνικοί κανόνες είναι απίστευτα ισχυροί και αντέχουν στα χρόνια. Υπάρχουν, όμως, κανόνες και «κανόνες» στην κοινωνία μας. Άλλοι κάνουν τη ζωή μας πιο εύκολη και απλή, άλλοι, πάλι, πιο δύσκολη ή σύνθετη.
Κάποιους τους ακολουθούμε επειδή «πρέπει» αλλά μέσα μας γνωρίσουμε ότι είναι πράγματι δίκαιοι. Άλλους μπορεί να τους ακολουθούμε ακόμα κι αν διαφωνούμε με αυτούς κι άλλους δε τους ακολουθούμε, διότι αμφισβητούμε ακόμα και το λόγο ύπαρξής τους.
Το σημαντικό εδώ είναι να ξεκαθαρίσουμε πως οι κοινωνικές απόψεις για το τι θεωρείται «σωστό» ή «λανθασμένο» μπορεί να διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με τους πολιτιστικούς, ιστορικούς, προσωπικούς ή άλλους παράγοντες. Μιλώντας, όμως, για τη χώρα μας την εποχή που ζούμε – και χωρίς να τα «βάζουμε» με την κοινωνία ή να καταλήγουμε σε κάποιο συμπέρασμα – καταθέτουμε την εμπειρία μας.
Ας δούμε, λοιπόν, μερικά παραδείγματα ορισμένων – άλλων σημαντικών και άλλων λιγότερο σημαντικών – συμπεριφορών, που η κοινωνία τις θεωρεί λάθος, μα τελικά, κάθε άλλο παρά φυσιολογικές είναι.
«Βρες μια σωστή δουλειά»
Όχι, δεν θα είμαι «καλύτερος» ή «αξιότερος» αν γίνω γιατρός, δικηγόρος ή αρχιτέκτονας, επειδή έτσι «μάθαμε». Σίγουρα, όμως, θα είμαι πιο δημιουργικός, ικανοποιημένος και σίγουρα πιο ευτυχισμένος αν ακολουθήσω τις – για πολλούς «ανεπαρκείς» – προσωπικές μου επιλογές και όνειρα.
«Πέρνα δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο σου»
Όχι, δεν επιθυμώ να κάνω ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΤΙΠΟΤΑ τον ελεύθερο χρόνο μου. Έχω μία ή – το πολύ – δύο ημέρες να ξεκουραστώ και δεν θέλω ούτε να πάω για πεζοπορία, ούτε για ελεύθερη πτώση.
Αντιθέτως, προτιμώ να χυθώ στον καναπέ μου και να κοιτάω το ταβάνι ή την τηλεόραση – που κατά πάσα πιθανότητα εκείνη τη στιγμή θα παίζει κάτι το οποίο υπό «κανονικές» συνθήκες δεν θα έβλεπα ποτέ, αλλά βαριέμαι ακόμα και να πιάσω το τηλεκοντρόλ να το αλλάξω.
«Να έχεις τέλειες σχέσεις με την οικογένειά σου, είναι αίμα σου»
Ώπα, ναι οκ είναι αίμα μου αλλά δε τους διάλεξα κιόλας, έτσι; Σαφώς και το να έχει κανείς καλές σχέσεις με την οικογένειά του, να τους εκτιμά, να τους σέβεται και να τους αγαπάει είναι θείο δώρο, αλλά ΔΕΝ συμβαίνει πάντα. Και σίγουρα δε θα αγαπήσω κάποιον μόνο και μόνο επειδή «έχουμε το ίδιο αίμα».
«Στον εργοδότη σου να συμπεριφέρεσαι με το «σεις» και με το «σας»
Ναι, φυσικά δεν υπάρχει καλύτερο πράγμα από την ευγένεια και πάντα οφείλουμε να είμαστε ευγενικοί αλλά αυτό είναι τελείως διαφορετικό από το να «στεκόμαστε σούζα» στον εργοδότη μας, μόνο και μόνο επειδή μας πληρώνει.
Το δικό μου αφεντικό, για παράδειγμα, σίγουρα δε θα ήθελε σε καμία περίπτωση να του συμπεριφέρονται σα να είναι πλανητάρχης (που και να ήταν δε θα ήθελε) γιατί προτιμά την ανθρώπινη επικοινωνία και συνεννόηση. Και αυτό είναι μάλλον κάτι που ξεχωρίζει τον «καλό» και «κακό» εργοδότη.
«Μη μιλάς ανοιχτά για θέματα ψυχικής υγείας»
Αρχικά, θέλω να πιστεύω ότι εν έτει 2023 όλο αυτό το ταμπού είναι υποψήφιο προς αποχώρηση. Ναι πράγματι, η ψυχική υγεία για πολύ μεγάλο διάστημα στιγματιζόταν σημαντικά από την κοινωνία, την ίδια στιγμή που τα άτομα που «τολμούσαν» να μιλήσουν για κάτι τέτοιο θεωρούνταν το λιγότερο «αδύναμα».
Πέραν, όμως, όλων αυτών των ήδη γνωστών λόγων – για τους οποίους «πρέπει» πια να μιλάμε για ζητήματα ψυχικής υγείας – όταν πάλευα με την κατάθλιψη, δεν ξέρω αν θα είχα βγει νικήτρια, χωρίς τη στήριξη που μου προσέφεραν – εν αγνοία τους – άνθρωποι που μιλούσαν ανοιχτά για την εμπειρία τους.
«Μην φαίνεσαι ευάλωτος/η στους άλλους»
Στην καθημερινή μας ζωή έχουμε μάθει να συγχέουμε την «ευαλωτότητα» με την «αδυναμία», κατάσταση που κοινωνικά στιγματίζεται. Αν, όμως, δεν εκφράζομαι όπως ακριβώς νιώθω, πώς θα αναγνωρίσω, θα κατανοήσω και θα αποδεχτώ ουσιαστικά αυτό που αισθάνομαι; Πώς θα ωριμάσω; Πώς θα βελτιωθώ;
Όχι, η ευαλωτότητα δεν είναι ένδειξη αδυναμίας. Είναι η συνειδητή επιλογή του να μην κρύβω τα ειλικρινή μου συναισθήματα, τις σκέψεις και τις επιθυμίες μου ούτε από τον εαυτό μου αλλά ούτε και από τους άλλους, χωρίς να με σταματά το τί μπορεί να σκέφτονται εκείνοι γι’ αυτά.