Πήγαμε στην πρόβα της εικαστικής performance, αφιερωμένης στην αποτυχία. «Σε όλους αυτούς που προσπαθούν χωρίς να έχουν, χωρίς να μπορούν, όπως μπορούν, όταν μπορούν, με ό,τι έχουν, αν έχουν» και μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη.
Το πρώτο πράγμα που βλέπω όταν φτάνω στον νέο χώρο, αφιερωμένο στην performance και εν γένει τις παραστατικές τέχνες, που έχει ανοίξει στο Μεταξουργείο είναι μια αυθεντική κίτρινη ταμπέλα, απ’ όταν ήταν εργαστήριο τζαμιών:
ΤΖΑΜΙΑ
ΚΡΥΣΤΑΛΛΑ
Ανοίγοντας τη βαριά πόρτα, αντικρίζει κανείς μια ευρύχωρη αίθουσα καλλιτεχνικού πειραματισμού, προβών και παραστάσεων, που όμως έχει διατηρήσει πολλά στοιχεία από την πρότερη χρήση της. Ο χώρος δεν είναι «καλογυαλισμένος», ούτε προσπαθεί να κρύψει ότι για πολλά χρόνια λειτουργούσε ως τζαμάδικο -το αντίθετο.

Η ατμόσφαιρά του έχει κάτι τραχύ στην ουσία της, που ταιριάζει απόλυτα με ορισμένα είδη θεάτρου, χορού, performance και καλλιτεχνικών εγκαταστάσεων. Κάποια projects βρήκαν τον φυσικό τους χώρο. Αυτό σίγουρα συμβαίνει με τα CREATA, την εικαστική performance του Φάνη Σακελλαρίου που θα παρουσιαστεί στα Τζάμια Κρύσταλλα, κάθε Παρασκευή και Σάββατο, από τις 20 Δεκεμβρίου, έως τις 18 Ιανουαρίου 2025.
Ένα μεσημέρι του Δεκεμβρίου με ήλιο, παίρνω το μετρό και κατεβαίνω στον Κεραμεικό. Μετά από πολύ λίγα λεπτά περπάτημα, φτάνω στον χώρο. Διασχίζω το ισόγειο, που λειτουργεί ως χώρος προβών και black box θέατρο, με τον μεγάλο καθρέφτη και τα τζάμια να το περιβάλλουν, και κατεβαίνω τη σιδερένια σκάλα.

Στο υπόγειο βιομηχανικoύ ύφους που έχει αφιερωθεί σε πιο εικαστικά projects, με περιμένει ο σκηνοθέτης και sound designer Φάνης Σακελλαρίου με τις δύο ηθοποιούς/performers της παράστασης CREATA, Μάρω Πέτλη και Ιόνυ Μοσχοβάκου, για να παρακολουθήσω πρόβα.
Πολλοί από τους συντελεστές είναι στον χώρο γιατί έχει έρθει η ώρα για ένα πέρασμα όλου του έργου. Ανάμεσά τους, η δραματουργός Δάφνη Πατσουράκου, ο Κωνσταντίνος Χαλδαίος που έχει επιμεληθεί τον σχεδιασμό των κοστουμιών και ο Εμμανουήλ Κωνσταντινίδης, καλλιτεχνικός συνεργάτης.

Ένας ιερός χώρος με απομεινάρια τεχνολογίας. Δύο Άγια Τέρατα, ως οι τελευταίοι του είδους τους. Θα θυσιάσουν το σώμα τους, ώστε να γεννήσουν τον άνθρωπο, από κρέας και από φως, μπροστά στα μάτια μας. Με τα υλικά κοσμογονικών μύθων που προέρχονται από παγανιστικές θρησκείες, αλλά και τον χριστιανισμό, ο Φάνης Σακελλαρίου συνθέτει ένα έργο που βρίσκεται μεταξύ εικαστικής performance, installation και live noise show.
Η τεράστια βία που συντελείται στην Κοσμογονία, αλλά και η βία που ενυπάρχει σε κάθε καλλιτεχνική δημιουργία βρίσκονται στον πυρήνα της performance:
«Ο κεντρικός δραματουργικός μηχανισμός στα CREATA βασίζεται στη μεγάλη βία που συντελείται κατά τη δημιουργία του Κόσμου. Εκκινώντας από αυτό το αρχικό σημείο, η performance CREATA εξερευνά όχι μόνο την Κοσμογονία ως διαδικασία, αλλά και την ίδια την καλλιτεχνική δημιουργία, με τη βία που αυτή περιέχει», θα μου πει ο Φάνης Σακελλαρίου.

Το (τεχνητό) κρέας είναι πάνω στη σκηνή, έτοιμο για την επεξεργασία που θα υποστεί από τις δύο performers. «Λειτουργώντας, εν μέρει, ως ένα έργο live art, το υλικό (κρέας) επεξεργάζεται ζωντανά. Ολα τα στάδια επεξεργασίας του είναι δομικά μέρη της παράστασης, καταλήγοντας στη δημιουργία μιας τελικής εικαστικής σύνθεσης, ως απόρροιας της δράσης», σημειώνει ο σκηνοθέτης.
Μια δραματουργία που χρησιμοποιεί στοιχεία και φόρμες τελετουργικές, συνδυασμένες με ηλεκτρονικές ψαλμωδίες αλλά και πραγματικά homemade βίντεο από γλέντια, στα οποία οι άνθρωποι χορεύουν και συγκεντρώνονται λ.χ. γύρω από ένα αρνί που σουβλίζεται, συνθέτει μια άγρια -ξεχωριστή- εικαστική ταυτότητα.
Δύο όντα με όψη όχι ανθρώπινη, χωρίς πρόσωπο και όνομα, δύο μιάσματα, προσφέρουν θυσία στο κοινό τους εαυτούς τους και το κρέας τους.
«Εμείς.
Στην αρχή
εμείς
που όλα τα είδαμε να πέφτουν
και τίποτα άλλο να δούμε δεν μπορούμε,
εμείς που πια
στο τέλος εχουμ’ έρθει», ακούγεται να λέει το παροξυσμικό κείμενο της παράστασης, το οποίο υπογράφει, επίσης, ο Φάνης Σακελλαρίου.

Τα υπαρξιακά/οντολογικά ερωτήματα τίθενται από μόνα τους:
Ποιο είναι το σύνορο της βίας, που αν κανείς το περάσει, σταματά να λέγεται άνθρωπος;
Πόση απόσταση έχει ο σύγχρονος άνθρωπος από τη βία, αν έχει;
Μήπως όλη η ανθρώπινη ζωή περιστρέφεται ανέκαθεν γύρω από την αρχέγονη βία, γύρω από μία οδύνη που έχουμε μάθει να υπομένουμε;
Και πού μπαίνει σε όλα αυτά η βία της καλλιτεχνικής δημιουργίας; Κάνω στον Φάνη την ερώτηση του εκατομμυρίου (ό,τι και να απαντήσεις, στα θέατρα τα λεφτά τα χάνεις):
Πώς είναι να προσπαθείς να κάνεις τις δικές σου παραστάσεις στην Ελλάδα σήμερα; Η αγαπημένη σου ερώτηση, σίγουρα.
«Νομίζω πως το να προσπαθείς να κάνεις ο,τιδήποτε δικό σου, από το μηδέν, στην Ελλάδα είναι αρκετά δύσκολο εγχείρημα. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για τον χώρο της τέχνης, στον οποίο παρέχεται ελάχιστη υποστήριξη από επίσημους φορείς. Η υποστήριξη που υπάρχει, διοχετεύεται κυρίως σε ήδη εγκαθιδρυμένους ανθρώπους και σχήματα. Επομένως, όταν είσαι νέος καλλιτέχνης, τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα», τονίζει ο σκηνοθέτης του CREATA και προσθέτει:
«Υπάρχουν, φυσικά, οι ετήσιες επιχορηγήσεις του Υπουργείου Πολιτισμού, για την εγκυρότητα των οποίων δεν θέλω να μιλήσω –αρκεί μόνο να θυμηθούμε τις ακυρώσεις προτάσεων λόγω «αχνής σφραγίδας λογιστή», τον περασμένο Αύγουστο…».

Οπότε, πώς συνεχίζεις να κάνεις θέατρο και performance, σε αυτές τις συνθήκες;
«Στη δική μου περίπτωση, ό,τι έχω δημιουργήσει έχει γίνει με προσωπικούς πόρους, πολλή δουλειά και στήριξη από φίλους και συνεργάτες. Είμαι από τους τυχερούς, καθώς έχω δίπλα μου σταθερούς ανθρώπους που προχωράμε μαζί εδώ και χρόνια, ανεβάζοντας με μεγάλο κόπο (και απλήρωτοι φυσικά) δικές μας δουλειές. Είμαστε ένα μικρό «εργοστάσιο» παραγωγής, καθώς τα κάνουμε όλα μόνοι μας», μου λέει χαρακτηριστικά.
Πρακτικά, ο ίδιος δουλεύει περίπου ένα χρόνο σε άλλες δουλειές, για να υποστηρίξει οικονομικά την κάθε παράσταση, σύστημα που όπως αντιλαμβάνεται κανείς, δεν είναι βιώσιμο μακροπρόθεσμα.
«Ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιείται η κάθε παράσταση είναι να δουλεύω έναν χρόνο και τον επόμενο να ξοδεύω ό,τι χρήματα έβγαλα για το κόστος υλοποίησης της παράστασης. Είναι προφανές πως αυτό έχει ένα πολύ συγκεκριμένο και χαμηλό «ταβάνι». Δεν είναι βιώσιμο. Χωρίς οικονομική στήριξη από το κράτος ή από επίσημους φορείς, κάθε προσπάθεια νέων καλλιτεχνών είναι δεδομένο πως θα είναι βραχύβια», υπογραμμίζει.

«Κάπως έτσι γίνεται το θέατρο στην Ελλάδα από νέους καλλιτέχνες. Και για πολλούς, οι συνθήκες είναι ακόμα πιο δύσκολες. Δεν μου αρέσει να γκρινιάζω για το θέμα αυτό, αλλά από την άλλη είναι κάτι που αξίζει να ακουστεί, ελπίζοντας πως κάποια στιγμή θα γίνει μια πραγματική προσπάθεια βελτίωσης», σημειώνει με ειλικρίνεια.
Όλα όσα μου είπε για την ομαδική δουλειά και την επιμονή που χρειάζεται για να κάνεις θέατρο στη χώρα μας, τα βλέπω μπροστά μου, «χειροποίητα» στα Τζάμια Κρύσταλλα. Αφού τελειώσει η πρόβα, οι συντελεστές καθαρίζουν όλοι μαζί τον χώρο και αποκαθηλώνουν τα σκηνικά, για να έρθει η επόμενη ομάδα και να στήσει το δικό της σύμπαν. Αύριο θα ξανάρθουν για να τα κάνουν όλα με τα χέρια τους, από την αρχή.

Ο Φάνης Σακελλαρίου γράφει κάτι αρκετά μπεκετικό στο «κάτι σαν σκηνοθετικό σημείωμα» της παράστασης:
«Τα CREATA είναι αφιερωμένα στην αποτυχία. Σε όλους αυτούς που προσπαθούν χωρίς να έχουν, χωρίς να μπορούν, όπως μπορούν, όταν μπορούν, με ό,τι έχουν, αν έχουν. Στην γελοιότητα των ανθρώπων που πέφτουν και κολλάνε και λαγκάρουνε και ξαναπέφτουν μήπως και καταφέρουνε ποτέ να σταθούν.
»Στους ανθρώπους-κλόουν που με σαπισμένα ξύλα και φελιζόλ που μάζεψαν από γιαπιά χτίζουν τοίχους ετοιμόρροπους. Σε αυτούς που με κλεμμένα εργαλεία από τα Πράκτικερ φτιάξαν ψησταριές για να περάσουν το Πάσχα στο χωριό. Χωρίς αρνί. Αρνί δεν μπορέσαμε να βρούμε, γι’ αυτό βάλαμε φασόλια και φακές. Στα τέρατα που την πλάση όλη γεννούν και αργοπεθαίνουν και μόνο να αποτυγχάνουν μπορούν», και καταλήγει:
«Φέιλ μπέτερ που λένε και στο χωριό μου».
CREATA του Φάνη Σακελλαρίου
Τοποθεσία: Τζάμια Κρύσταλλα, Αγίου Όρους 10, Μεταξουργείο
Ημερομηνίες: Κάθε Παρασκευή και Σάββατο από τις 20 Δεκεμβρίου έως τις 18 Ιανουαρίου 2025.
Ώρα Έναρξης: 21:00
Διάρκεια: 70’
Εισιτήρια: Κανονικό: 13€, Μειωμένο: 10€, Εισιτήριο Επιπλέον Υποστήριξης: 15€
Προπώληση εισιτηρίων: Ticket Services
Οnline: https://www.ticketservices.gr/event/creata-visual-performance
Στα εκδοτήρια της TICKET SERVICES (Πανεπιστημίου 39, Αθήνα)
Τηλεφωνικά στο 2107234567
*Στην παράσταση γίνεται χρήση στροβοσκοπικού φωτισμού.
* * Το κρέας που χρησιμοποιείται είναι τεχνητό.
Συντελεστές
Σκηνοθεσία, Κείμενο, Sound Design: Φάνης Σακελλαρίου
Performers: Ιόνυ Μοσχοβάκου, Μάρω Πέτλη
Δραματουργία: Δάφνη Πατσουράκου
Σκηνογραφία: Όλγα Ντέντα
Σχεδιασμός Κοστουμιών: Κωνσταντίνος Χαλδαίος
Σχεδιασμός Φωτισμών: Μαριέττα Παυλάκη
Σχεδιασμός Κίνησης: Μάρω Πέτλη
Καλλιτεχνικός Συνεργάτης: Εμμανουήλ Κωνσταντινίδης
Ειδικές Κατασκευές: Λυδία Λαμπροπούλου, Κωνσταντίνος Χαλδαίος, Μαρία Κοντούδη
Οργάνωση και Εκτέλεση Παραγωγής: Λυδία Λαμπροπούλου, Δάφνη Πατσουράκου
Παραγωγή: Subtronica
Υπεύθυνη Επικοινωνίας: Κατερίνα Π. Τριχιά
Οπτική Επικοινωνία, Γραφιστικά: Δημήτρης Γκέλμπουρας
Κινηματογράφηση: Μάριος Χαλδαίος
Ευχαριστούμε για τη βοήθειά τους τον Βαγγέλη Μούντριχα και την Λυδία Λαγιάκου