Υπάρχουν ιστορίες – στις περισσότερες περιπτώσεις ριζωμένες σε ιστορικά γεγονότα – που έχουν τη δύναμη να αιχμαλωτίσουν τη φαντασία μας και να διαμορφώσουν τις αντιλήψεις και τη συλλογική μας συνείδηση.
Πρόκειται για ιστορίες που ακούμε από μωρά παιδιά και που συχνά κρύβουν μικρά ή ακόμα και κραυγαλέα ψέματα, τα οποία έχουν διαιωνιστεί και αναπαραχθεί από πολλούς. Και είναι πράγματι αλήθεια ότι σε όλη την ιστορία, τα ψέματα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του κόσμου στον οποίο ζούμε. Κι ακόμη κι αν ορισμένα από αυτά έχουν αποκαλυφθεί και ο αντίκτυπός τους είναι αισθητός, έχουν αντέξει στο πέρασμα του χρόνου.
Ας το παραδεχτούμε. Είναι πάρα πολλές οι ιστορίες εκείνες που έχουμε καταπιεί αμάσητες, αφού έτσι τις μάθαμε και σίγουρα δεν είχαμε ποτέ την περιέργεια να τις διερευνήσουμε σε βάθος.
Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν.
Τα πιο διάσημα ψέματα στην ιστορία
Η Γη είναι Επίπεδη
Για αιώνες, επικρατούσε η πεποίθηση ότι η Γη ήταν επίπεδη, μια εσφαλμένη αντίληψη, η οποία διαιωνίστηκε λόγω περιορισμένων γνώσεων και πολιτισμικών προκαταλήψεων. Μόνο με την έλευση της επιστημονικής εξερεύνησης και των εμπειρικών στοιχείων ανακαλύψθηκε η αληθινή φύση του πλανήτη μας, ότι δηλαδή η Γη είναι σφαιρική. Πρόκειται για την αποκάλυψη που έφερε την επανάσταση στην κατανόησή μας για τη γεωγραφία, τη ναυσιπλοΐα, το σύμπαν – και όχι μόνο.
Ο Τρωικός Πόλεμος
Ένα από τα πιο διαβόητα παραδείγματα είναι η ιστορία του Τρωικού Πολέμου. Θα μου πεις τώρα, ότι όλοι γνωρίζαμε εξ αρχής ότι πρόκειται για μύθο. Για αιώνες, ωστόσο, οι άνθρωποι πίστευαν όντως στην ύπαρξη μιας επικής σύγκρουσης μεταξύ των Ελλήνων και των Τρώων, που τροφοδοτούνταν από τον έρωτα του Πάρη και της Ελένης. Αφορμή, φυσικά, ήταν η «Ιλιάδα» του Ομήρου, που απαθανάτισε αυτόν τον μυθολογικό πόλεμο, οδηγώντας γενιές και γενιές να πιστέψουν στην αυθεντικότητα των γεγονότων και των εμπλεκόμενων χαρακτήρων.
Εντούτοις, είναι πλέον, ευρέως αποδεκτό – με βάση τα αρχαιολογικά στοιχεία – ότι ο Τρωικός Πόλεμος, όπως απεικονίζεται στα αρχαία κείμενα, είναι περισσότερο αποκύημα φαντασίας, παρά ιστορικό γεγονός.
Ο Δούρειος Ίππος
Ένα ακόμη από τα πιο γνωστά ψέματα στην αρχαία ιστορία είναι η ιστορία του Δούρειου Ίππου. Όπως λέει η ιστορία, κατά τη διάρκεια του Τρωικού Πολέμου, οι Έλληνες επινόησαν ένα πονηρό σχέδιο για να διεισδύσουν στην πόλη της Τροίας. Κατασκεύασαν ένα τεράστιο ξύλινο άλογο, έκρυψαν μια επιλεγμένη ομάδα στρατιωτών μέσα σε αυτό και το παρουσίασαν στους Τρώες ως σύμβολο παράδοσης.
Οι Τρώες, πιστεύοντας ότι οι Έλληνες είχαν παραιτηθεί, έφεραν το άλογο στα τείχη της πόλης τους. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, οι κρυμμένοι Έλληνες στρατιώτες εμφανίστηκαν και άνοιξαν τις πύλες, δίνοντας τη δυνατότητα στον ελληνικό στρατό να κατακτήσει την Τροία. Πρόκειται για έναν πολύ καλά «στημένο» μύθο ,που συμβολίζει τους κινδύνους της τυφλής εμπιστοσύνης και τις συνέπειες της υποτίμησης της δύναμης του δόλου.
Μας υπενθυμίζει, επίσης, ότι ακόμη και οι πιο φαινομενικά αθώες χειρονομίες μπορούν να καλύψουν απώτερα κίνητρα.
Χριστόφορος Κολόμβος
Ακόμα ένα ιστορικό ψέμα έχει να κάνει με την ιστορία του Χριστόφορου Κολόμβου και της «ανακάλυψης» της Αμερικής. Για χρόνια, οι μαθητές διδάσκονταν ότι ο Κολόμβος ήταν ένας γενναίος εξερευνητής, που διέσχισε τον Ατλαντικό Ωκεανό, αποδεικνύοντας ότι η Γη ήταν σφαιρική και δημιουργώντας επαφή μεταξύ της Ευρώπης και της Αμερικής.
Ωστόσο, αυτή η αφήγηση αγνόησε το γεγονός ότι οι αυτόχθονες πληθυσμοί είχαν κατοικήσει στην Αμερική για χιλιάδες χρόνια πριν από την άφιξη του Κολόμβου. Έτσι, διαιώνισε τον μύθο της ευρωπαϊκής ανωτερότητας και αποικισμού, επισκιάζοντας τους πλούσιους και διαφορετικούς πολιτισμούς, που υπήρχαν πολύ πριν από την άφιξη των Ευρωπαίων.
Η ιστορία μας είναι γεμάτη από «διάσημα ψέματα», που όπως ήταν αναμενόμενο, επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό την αντίληψή μας για τον κόσμο. Από τον μύθο του Τρωικού Πολέμου μέχρι και την εσφαλμένη παρουσίαση της «ανακάλυψης» της Αμερικής από τον Κολόμβο, αυτά τα ψέματα έχουν διαιωνίσει ψευδείς ιστορίες, διαμορφώνοντας τις απόψεις πολλών γενεών για το παρελθόν.
Στη σύγχρονη εποχή που ζούμε, βέβαια, η παραπληροφόρηση όχι μόνο «καλά κρατεί» αλλά έχει μια πιο άμεση δυναμική, λόγω και των social media. Μια παραπληροφόρηση που μέρα με τη μέρα γίνεται και πιο «σοβαρή», εν αντιθέσει με ιστορίες γύρω από το αν έγινε ή όχι ο Τρωικός Πόλεμος.