Αριστεροί, δεξιοί, κεντρώοι, ακροδεξιοί: έχει η πολιτική μας ιδεολογία άμεση σχέση με τον δείκτη νοημοσύνης μας; Είναι οι προοδευτικοί πιο έξυπνοι από τους συντηρητικούς ή μήπως το αντίθετο; Οι έρευνες δίνουν τις απαντήσεις.
Με τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές να απέχουν μόλις λίγα εικοσιτετράωρα, η μεγάλη διαμάχη των δύο υποψηφίων, Kamala Harris και Donald Trump συνεχίζεται. Παρά τους χαρακτηρισμούς στους οποίους προβαίνουν οι δύο υποψήφιοι εκατέρωθεν, εντύπωση προκάλεσε το γεγονός πως ο ρεπουμπλικανός πρόεδρος πρόσφατα αποκάλεσε την αντίπαλό του «άτομο με χαμηλό IQ».
Δεν είναι λίγες φορές που κατά το παρελθόν έχει βρει έδαφος η ιδέα πως όσοι ανήκουν στον προοδευτικό χώρο έχουν χαμηλότερο δείκτη νοημοσύνης από ότι οι συντηρητικοί. «Αν δεν είσαι προοδευτικός στα 25 σου, δεν έχεις καρδιά και αν δεν είσαι συντηρητικός στα 35 σου, δεν έχεις μυαλό» λέει ένα γνωστό ρητό, με πολλά άτομα να αναπαράγουν την συγκεκριμένη άποψη ως γενική παραδοχή.
Μια νέα έρευνα, ωστόσο, που δημοσιεύτηκε το 2024, ανατρέπει τα έως τώρα δεδομένα και παρουσιάζει ένα συμπέρασμα που μάλλον δεν θα ικανοποιήσει και τόσο τους υπέρμαχους του συντηρητικού χώρου.
«Η υψηλότερη νοημοσύνη συσχετίζεται με αριστερές πολιτικές πεποιθήσεις»
Η μελέτη διενεργήθηκε στο Πανεπιστήμιο της Minnesota, Twin Cities και δημοσιεύτηκε στο Science Direct τη φετινή χρονιά. Το βασικό της εύρημα ήταν πως οι πολιτικές μας πεποιθήσεις ενδέχεται να μην είναι αποκλειστικά προϊόν του περιβάλλοντος ή της ανατροφής μας, αλλά μπορούν να είναι επηρεασμένες από τις γενετικές παραλλαγές που επηρεάζουν τη νοημοσύνη μας.
Αυτό, ωστόσο, που έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι πως σύμφωνα με τη μελέτη, ο υψηλότερος δείκτης IQ, μπορεί να λειτουργήσει σαν προάγγελος για την κλίση ενός ατόμου σε πιο προοδευτικές και λιγότερο αυταρχικές ιδέες.
Για την έρευνα, μελετήθηκαν πάνω από 300 οικογένειες με βιολογικά και υιοθετημένα παιδιά, και συνυπολογίστηκαν νοητικοί και γενετικοί δείκτες. Συγκεκριμένα, κάθε παιδί υποβλήθηκε σε παραδοσιακά τεστ IQ, αλλά και σε πολυγονιδιακά τεστ που χρησιμοποιούνται για να μελετηθεί η γονιδιακή προδιάθεση σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.
Οι μεταβλητές που αξιολογήθηκαν ήταν ο αυταρχισμός, ο κοινωνικός φιλελευθερισμός, η θρησκευτικότητα, η ισονομία και ο δημοσιονομικός συντηρητισμός. Τελικά, οι ερευνητές διαπίστωσαν πως τόσο το IQ όσο και οι πολυγονιδιακές βαθμολογίες μπορούν να προβλέψουν τον πολιτικό προσανατολισμό ενός ατόμου.
Το παιδί μιας οικογένειας με υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης από ότι ο/η αδερφός/-ή του ήταν πιθανότερο να υιοθετήσει αριστερές ιδεολογίες αργότερα στη ζωή του και αυτό ισχύει ακόμα και στις οικογένειες με υιοθετημένα παιδιά.
Συντηρητισμός, ρατσισμός, ομοφοβία και προκατάληψη
Η παρούσα έρευνα δεν εστίασε στο αν ο χαμηλότερος δείκτης IQ μπορεί να προβλέψει την κλίση ενός ατόμου προς τις δεξιές πεποιθήσεις. Παλαιότερες έρευνες, ωστόσο, έχουν επιχειρήσει να εντοπίσουν συσχέτιση.
To 2012 διενεργήθηκε μια από τις μεγαλύτερες έρευνες τέτοιου τύπου στο πανεπιστήμιο Brock του Ontario και έδειξε πως τα παιδιά με χαμηλότερο δείκτη νοημοσύνης ήταν πιο πιθανό να έχουν προκαταλήψεις ως ενήλικες και ως εκ τούτου να υιοθετήσουν συντηρητικές απόψεις.
«Οι συντηρητικές ιδεολογίες τείνουν να προσφέρουν δομή και τάξη, πράγμα που διευκολύνει την κατανόηση ενός περίπλοκου κόσμου» είχε πει συγγραφέας της έρευνας, Gordon Hodson. Μελέτη του ίδιου έτους εντόπισε διαφορετικά επίπεδα ικανότητας στον αφηρημένο συλλογισμό ανάμεσα σε «δεξιούς» και «αριστερούς». Οι άνθρωποι που αντιμετώπιζαν δυσκολίες στην αφηρημένη συλλογιστική είχαν περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν ρατσισμό και προκατάληψη έναντι των ομοφυλοφίλων.
Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Ghent στο Βέλγιο διαπίστωσαν, ακόμα, πως τα άτομα με χαμηλότερα επίπεδα συναισθηματικής νοημοσύνης ήταν πιο πιθανό να εκφράσουν συντηρητικές ιδέες. Συναισθηματική νοημοσύνη ονομάζεται η ικανότητα ενός ατόμου να εντοπίζει και να αναγνωρίζει τα συναισθήματα του εαυτού του και των γύρω του, επομένως αν κάποιος/α έχει απουσία αυτής, είναι πιθανότερο να εκδηλώσει εχθρικότητα απέναντι στις άλλες κοινωνικές ομάδες.
Διαφορές στον εγκέφαλο των δεξιών και των αριστερών
Οι πιθανές διαφορές ανάμεσα στους εγκεφάλους όσων έχουν κλίση προς την αριστερά και όσων έχουν κλίση προς τη δεξιά απασχολούν τους μελετητές εδώ και χρόνια. Η νεότερη έρευνα πάνω στο ζήτημα ήρθε από Έλληνες και Ολλανδούς ερευνητές που μελέτησαν τον εγκέφαλο 1000 νέων Ολλανδών.
Οι εθελοντές υποβλήθηκαν σε μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου και ρωτήθηκαν την άποψή τους πάνω σε καίρια ζητήματα, όπως τα δικαιώματα των γυναικών, τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, τις οικονομικές ανισότητες και την κατανομή του πλούτου.
Τελικά, διαπιστώθηκε πως στα συντηρητικά άτομα, η αμυγδαλή, η ομάδα νευρώνων που είναι υπεύθυνη για τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις σε αυτά, ήταν ελαφρώς μεγαλύτερη από ότι στα φιλελεύθερα άτομα, απόκλιση όσο ένας κόκκος σουσαμιού.
«Η αμυγδαλή ελέγχει την κατανόηση των απειλών και του κινδύνου, επομένως είναι πολύ λογικό ότι τα άτομα που είναι πιο ευαίσθητα σε αυτά τα θέματα έχουν υψηλότερες ανάγκες για ασφάλεια, κάτι που συνήθως ευθυγραμμίζεται με πιο συντηρητικές ιδέες στην πολιτική», εξήγησε ο βασικός συγγραφέας της έρευνας, Διαμαντής Πετρόπουλος-Πεταλάς.
Πρέπει να σημειώσουμε εδώ πως σε παλαιότερες έρευνες, είχε παρατηρηθεί στα συντηρητικά άτομα μικρότερη συγκέντρωση φαιάς ουσίας στον πρόσθιο περιφερικό φλοιό, πράγμα που είχε ερμηνευτεί ως απόδειξη της έντονης συναισθηματικότητας των εν λόγω ατόμων, αφού η συγκεκριμένη ουσία εμπλέκεται στην ανίχνευση σφαλμάτων και τον έλεγχο των παρορμήσεων. Η παρούσα έρευνα, ωστόσο, δεν εντόπισε συσχέτιση.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την πολιτική ιδεολογία των ανθρώπων είναι αμέτρητοι. Στην πάροδο των χρόνων έχουμε δει αναρίθμητους έξυπνους ανθρώπους να στρέφονται προς την μία ή την άλλη πλευρά.
Αυτές οι έρευνες παρόλο που μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμα εργαλεία στην κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, στηρίζονται σε συγκεκριμένα δεδομένα της εκάστοτε χρονικής στιγμής και τα πορίσματά τους είναι σημαντικό να μην χρησιμοποιούνται προκειμένου να προκαλέσουν πόλωση. Άλλωστε, σήμερα, αν κάτι δεν χρειάζεται αυτός ο κόσμος είναι ακόμα μεγαλύτερη πόλωση.