Η Ναταλία Πετρίτη ξαναείδε το Truman Show 26 χρόνια μετά την κυκλοφορία του και αναρωτιέται πώς φτάσαμε να ζούμε οικειοθελώς το σενάριό του μέσα από την επαφή μας με τα social media.
Είναι 2.30 τη νύχτα, είμαι ξαπλωμένη στο κρεβάτι και αντί να διαβάζω το βιβλίο μου ή ακόμα πιο φυσιολογικά, να κοιμάμαι, σκρολάρω στην 17η σελίδα προϊόντων ενός online φαρμακείου. Πώς βρέθηκα εδώ; Η απάντηση μοιάζει προφανής: μετά από ακόμη ένα session κατανάλωσης content στο Instagram και το TikTok, τα stories και τα reels του οποίου με οδηγούν διαχρονικά στη σπατάλη ενέργειας, χρόνου και οικονομικών πόρων. Μιας σπατάλης που μπορεί να μου προκαλεί δυσφορία, όμως αδυνατώ να διακόψω, έχοντας βρεθεί να κολυμπάω σε έναν φαύλο κύκλο ποικιλόμορφου FOMO. Και όπως μπορείτε εύκολα να καταλάβετε, το πράγμα γίνεται με τον καιρό όλο και χειρότερο.
Όμως κατά πάσα πιθανότητα δεν είμαι μόνη σε αυτό, αν σκεφτεί κανείς ότι το content που καταναλώνουμε πλέον στα social media είναι περισσότερο, αλλά και πιο περίεργο από ποτέ. Φωτογραφίες από πάρτι, διακοπές και κανένα Facebook-ικό status είναι πια passé και απευθύνονται στην πτέρυγα των boomers.
Η φάση είναι πλέον GRWM videos, ASMR με Κυριακάτικη φασίνα στο σπίτι, κορίτσια να κλαίνε on camera στο TikTok για το πόσο δύσκολο είναι το dating scene στις μητροπόλεις του κόσμου και polished φωτογραφίες από γωνιές του σπιτιού μας που με προσπάθεια διαμορφώνουμε ως Instagram–ικές, μήπως και ο αλγόριθμος μας ευνοήσει και ξυπνήσουμε μια μέρα ως influencers. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών με την απαραίτητη τοποθέτηση προϊόντων.
26 χρόνια πριν, ο Jim Carrey πρωταγωνίστησε στο Truman Show του Peter Weir, ενσαρκώνοντας τον ρόλο του Truman Burbank. Εκείνος ήταν ένας 30χρονος άνδρας, η πραγματική ζωή του οποίου είχε μεταμορφωθεί δίχως να το γνωρίζει σε real-life τηλεοπτική εκπομπή με σενάριο, σκηνοθεσία και ασταμάτητες διαφημιστικές τοποθετήσεις. Μια million dollar marketing ιδέα, με φόντο την κατασκευασμένη κοινότητα του Seahaven Island, με τον Truman να παρακολουθείται 24/7 από 5.000 μικροσκοπικές κάμερες, 1,5 δις θεατές και κάθε ένα από τα άτομα στη ζωή του να είναι αποτελεί πληρωμένο ηθοποιό.
Μερικά απρόβλεπτα γεγονότα (όπως η πτώση ενός προβολέα από τον ουρανό) οδηγούν μια μέρα τον Truman στη συνειδητοποίηση ότι κάτι δεν πάει καλά και η επιφοίτηση που πραγματοποιείται στην εξέλιξη της ιστορίας οδηγεί τελικά στον απεγκλωβισμό του χαρακτήρα από μια δυστοπική ζωή που ποτέ δεν διάλεξε για τον εαυτό του.
Το Truman Show θεωρήθηκε πρωτοπόρο την περίοδο που κυκλοφόρησε, έναν χρόνο προτού ο πλανήτης καλωσορίσει το Big Brother στην ευρωπαϊκή τηλεόραση και ακόμα περισσότερα χρόνια πριν τα κοινωνικά μέσα εισβάλλουν στη ζωή μας και φέρουν τα πάνω κάτω. Ήταν η πρώτη φορά που η ποπ κουλτούρα θα ερχόταν σε επαφή με την έννοια του σεναρίου δίχως σενάριο, αλλά και με την ανάγκη των μαζών να ξεφύγουν από την παπαρατσική κατανάλωση στιγμιότυπων της ζωής των celebrities, εισβάλοντας αυτή τη φορά στην «πραγματική» ζωή ανθρώπων της διπλανής πόρτας.
Ένα πανέξυπνο δυστοπικό meta fiction και μια χρήσιμη αντικαπιταλιστική σάτιρα, ένα μοντέρνο take στην πλατωνική Πολιτεία και φυσικά μια ιστορία που για κανένα λόγο δεν θα περίμενε κανείς να παίρνει σάρκα και οστά στο μέλλον. Πώς στο καλό βρεθήκαμε όμως σήμερα να βλέπουμε, και κυριότερα να παράγουμε εκούσια, content με κάθε μια πτυχή της ζωής μας για λίγα likes και interaction στα social media; Πώς μπαίνει τελικά φρένο σε μια συνθήκη που μοιάζει να μην έχει επιστροφή;
Η ψευδαίσθηση πραγματικότητας που χαρίζουν απλόχερα τα κοινωνικά μέσα στο μυαλό δισεκατομμυρίων χρηστών έρχεται σε μια περίοδο για την ανθρωπότητα που οι millennials και οι επόμενες γενιές είναι οι πρώτες που ζουν ήδη και θα ζήσουν το σύνολο της ζωής τους με δυσμενέστερους όρους απ’ ό,τι έζησαν οι γονείς τους. Μπορεί λοιπόν το video ενός supermarket haul να βγάζει νόημα και να είναι εξαιρετικά comforting για έναν νέο άνθρωπο που στο τέλος του μήνα δεν μπορεί να αγοράσει ούτε τα βασικά είδη διατροφής και καθαριότητας. Το ίδιο και ένα aesthetic video με βιβλιοφιλικές προτάσεις, ακόμη κι όταν οι τελευταίοι μήνες στη δουλειά σε έχουν εξουθενώσει τόσο, που δεν έχεις καταφέρει να διαβάσεις μισή σελίδα από το δικό σου, εντελώς πραγματικό βιβλίο.
Αυτή η φαινομενικά unscripted, αλλά στην πραγματικότητα γεμάτη σενάριο και στυλιζάρισμα παρουσίαση της ζωής απλώνεται στο διαδίκτυο σε μια στιγμή που η εικόνα και η πληροφορία για άλλα κομβικά για την ανθρωπότητα ζητήματα θάβονται συστηματικά από τον αλγόριθμο. Από την γενοκτονία στη Λωρίδα της Γάζας, μέχρι τον πνιγμό χιλιάδων προσφύγων και προσφυγισσών στα νερά της Μεσογείου, και από τα ακραία καιρικά φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής που φέρνουν τον πλανήτη στα όριά του, στην όλο και μεγαλύτερη όξυνση της διαφθοράς και των ταξικών ανισοτήτων παγκοσμίως.
Ο Truman Burbank επιλέγει στο τέλος του Truman Show με μεγάλη ευκολία να βγει από τον πλαστό και μοναδικό κόσμο που έχει ζήσει, διεκδικώντας την ευτυχία στην πραγματική ζωή. Κι αν εμάς μας φαίνεται μερικές φορές δύσκολο να αφήσουμε κάτω το κινητό μας και να βγούμε από το social media content trip που μας έχουμε επιβάλει, τότε σκεφτείτε την τελευταία φορά που έπεσε η Meta για ένα μισάωρο πόσο γαλήνια ήταν ξαφνικά η ζωή μας…