Γιατί τα επιτηδευμένα ακριβότερα φυτικά γάλατα ερεθίζουν τα κατώτερά μας ένστικτα ως κοινωνία;
Όπου κι αν κοιτάξεις πλέον γύρω σου, βρίσκεις φυτικές εναλλακτικές που είναι πιο φιλικές απέναντι στον άνθρωπο, το περιβάλλον και τα ζώα. Ακόμη και στο πιο απομακρυσμένο νησί της χώρας μας, μπορείς να ζητήσεις γάλα βρώμης για τον καφέ σου και να απολαύσεις ένα vegan παγωτό ξυλάκι. Μπορείς να βρεις γάλα σόγιας σε μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ στην ίδια τιμή που πωλείται και το ζωϊκό γάλα. Ωστόσο, ένα σαρωτικό κύμα αντιδράσεων κατακλύζει κάθε φορά τις παρέες, τα social media και την δημόσια σφαίρα αναφορικά με τις επιπτώσεις του να ζητάς κάποια φυτική επιλογή.
Συνήθως, ξεκινάει η «επίθεση» από την ακρίβεια των προϊόντων σε ορισμένες περιπτώσεις (όπως όταν μια καφετέρια χρεώνει έξτρα το αφρόγαλα αμυγδάλου για να βγάλει έξτρα κέρδος) και κυμαίνεται μέχρι το «αυτό μας μάρανε τώρα». Που σε καμία περίπτωση δεν θα άκουγες ένα τέτοιο λογύδριο σχετικά με την ανακύκλωση.
Συχνά, ο κόσμος νομίζει ότι όσες και όσοι επιλέγουμε να πίνουμε και να τρώμε φυτικά προϊόντα το κάνουμε επειδή είναι cool και για το hype. Αν μπορούσε κάποιος να συνοδεύσει ένα vegan άτομο σε μια ημέρα του και ερχόταν αντιμέτωπο με το bullying και τις καθημερινές δυσκολίες του να ακολουθείς αυτόν τον τρόπο ζωής, θα καταλάβαινε ότι μάλλον δεν είναι το πιο ευχάριστο πράγμα στον κόσμο.
Είναι όμως επιλογή. Ηθική. Και πολιτική.
Ας αποδομήσουμε σιγά-σιγά την παραφιλολογία που έντεχνα έχει στηθεί γύρω από τις vegan τροφές και ειδικά το γάλα –διότι ίσως είναι λιγότερο ορατή η βία που ασκείται στα θηλαστικά που το παράγουν.
Αρχικά, ο βιγκανισμός είναι κίνημα δικαιοσύνης που πρεσβεύει έναν τρόπος ζωής, ο οποίος επιδιώκει να αποκλείσει όλες τις μορφές εκμετάλλευσης και βαναυσότητας απέναντι στα (μη ανθρώπινα) ζώα, στο μεγαλύτερο βαθμό που αυτό είναι δυνατό. Είτε αυτές οι μορφές εκμετάλλευσης γίνονται με σκοπό την παραγωγή τροφής (π.χ. μπέικον, δηλαδή κομμάτι του σώματος ενός γουρουνιού), είτε την ένδυση και τα καλλυντικά (π.χ. γούνες και πειράματα σε ζώα) ή την διασκέδασή μας (π.χ. τσίρκο) και άλλους σκοπούς. Επομένως, η αφετηρία ενός vegan ατόμου είναι αυτή.
Όσον αφορά στις εξωφρενικά πιο ακριβές τιμές των φυτικών γαλακτοκομικών προϊόντων, το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν κοστίζει περισσότερο το να καλλιεργήσεις βρώμη από το να μεγαλώσεις μια αγελάδα. Όπως δεν έχει και το ίδιο περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Όπως λένε οι οικονομολόγοι, όσο αυξάνεται η ζήτηση σε ένα προϊόν, τόσο πέφτει η τιμή του. Το γάλα φυτικής προέλευσης απολαμβάνει μια τεράστια αύξηση στη δημοφιλία του την τελευταία δεκαετία. Κι αν ακόμη ορισμένες μάρκες διατηρούν πολύ υψηλές τιμές στην Ελλάδα (γιατί έχουν διαφορετική κοστολόγηση σε χώρες όπως η Μ. Βρετανία), αυτό συμβαίνει γιατί η χώρα μας είναι αρκετά μικρή πληθυσμιακά ώστε να συγκροτήσει ανταγωνιστικές τιμές σε προϊόντα που εισάγονται. Συν το ότι οι ακριβότερες τιμές τους οφείλονται και στον πληθωρισμό και τις χειρότερες σοδειές τις τελευταίες χρονιές σε ορισμένες περιοχές σε αμύγδαλα, βρώμη ή σόγια.
Άρα, τα προτάγματα του καπιταλισμού είναι αυτά που οδηγούν το latte αρακά να θεωρείται πιο luxury προϊόν από το αγελαδίσιο. Αν το καλοσκεφτείς, πόσο luxury είναι ο αρακάς και η βρώμη, φαγητά που έτρωγαν οι παππούδες μας στην κατοχή και στους πολέμους; Αν τώρα μπήκε η fancy «ταμπέλα» για να πουλήσουν κάποιοι τα προϊόντα τους, αυτό δεν καθιστά το όποιο φυτικό γάλα λιγότερο καλό και ηθικό από τα ζωικά γάλατα, για χάρη των οποίων οι βιομηχανίες αναγκάζουν τις αγελάδες και τα μοσχαράκια σε βασανιστικές συνθήκες ζωής.
Πέρα από αυτό όμως, καλό είναι να μπει στο τραπέζι κι ένας άλλος σημαντικός λόγος που το φυτικό γάλα είναι πιο ακριβό. Το lobby της γαλακτοβιομηχανίας. Όσο κι αν ακούγεται πολύ πιο αθώο από άλλες βιομηχανίες (πχ. όπλων ή πετρελαίου), πρόκειται για μία από τις πιο κερδοφόρες βιομηχανίες στον πλανήτη. Επομένως, τα συμφέροντα είναι μεγάλα.
Ας μην ξεχνάμε ότι η γαλακτοβιομηχανία είναι σημαντικά επιβαρυντική για το περιβάλλον, λόγω της ποσότητας μεθανίου που παράγουν τα βοοειδή, κάτι που το Cowspiracy, το δημοφιλές ντοκιμαντέρ στο Netflix εξηγεί πολύ εμπεριστατωμένα.
Η αλήθεια είναι ότι όλο και περισσότερος κόσμος στρέφεται προς vegan προϊόντα, γιατί ευαισθητοποιείται για τη σκληρότητα και βιαιότητα που έχει κανονικοποιηθεί απέναντι στα ζώα προς όφελος μιας προσωρινής «απόλαυσης» μερικών δευτερολέπτων για τον άνθρωπο. Γιατί μαθαίνει να ζει με τις αξίες που ενσωματώνει ο βιγκανισμός, ένας ολιστικός μη βίαιος τρόπος ζωής.
Κι όπως αντίστοιχα ο φεμινισμός δεν έχει να κάνει με trends και viralities, αλλά με ουσία, ισότητα και δικαιοσύνη, έτσι και ο βιγκανισμός (και το latte αρακά) υπάρχει για να επιφέρει μεγαλύτερη ενσυναίσθηση και συμπόνια απέναντι στα μη ανθρώπινα ζώα. Τώρα, αν κάποιοι λίγοι το κάνουν για το trend, όπως θα αγόραζαν ένα t-shirt από fast-fashion brand που γράφει πάνω female power, δεν μπορεί να επωμιστεί το βάρος αυτό το κίνημα. Ζουν ανάμεσά μας άλλωστε. Όπως ζουν και οι άνθρωποι που αναπτύσσουν κάθε μέρα τις ευαισθησίες τους απέναντι σε όλες τις μορφές ζωής στον πλανήτη μας. Εμείς θα είμαστε πάντα με τους τελευταίους.
Για έναν καλύτερο και πιο δίκαιο κόσμο για όλα μας.