Λίγο πριν μας υποδεχθεί ξανά στην Ταράτσα του αλλά και στην Τεχνόπολη, μαζί με εκλεκτούς καλεσμένους, ο Φοίβος Δεληβοριάς μας μιλάει για τη σχέση του με τα τρεντς, την εξουσία και τα ΜΜΕ.
Ο Σεπτέμβριος είναι ο γενέθλιος μήνας του Φοίβου Δεληβοριά και γι’ αυτό του έχει αδυναμία. Η μεγάλη αθηναϊκή του φθινοπωρινή συναυλία στην Τεχνόπολη, η επανέναρξη της Ταράτσας του Φοίβου, οι στίχοι «Κάθε Σεπτέμβρη θα δαγκώνεις ένα μήλο/ Κι εγώ θα κάθομαι να βλέπω σαν Αδάμ / Τον πειρασμό να σε τυλίγει σαν το φύλλο / Και να μου κάνει την καρδιά μου γης Μαδιάμ», τα διερχόμενα κορίτσια που σταμάτησαν το αυτοκίνητό τους για να τον χαιρετίσουν έξω από τον χώρο που κάνει τις πρόβες μαζί με την εξαιρετική μπάντα του και η ντροπαλή χαρά με την οποία ανταπέδωσε τον χαιρετισμό, όλα αυτά είναι εικόνες, ήχοι, μνήμες ενός φθινοπώρου πολύ τρυφερού και οικείου, όπως είναι και ο ίδιος ο Φοίβος.
Φοίβο, «Κάθε Σεπτέμβρη θα γεμίζουν όλα φως». Πού συναντιέται η melancolie in Settembre με τη φθινοπωρινή «πρωτοχρονιά» του ίδιου μήνα; Τι γεννά αυτή η συνάντηση;
Εμένα μου αρέσουν τρομερά οι αρχές των εποχών. Όπως η πρώτη καλοκαιρινή μέρα είναι γιορτή, έτσι και η πρώτη βροχή. Μυρίζουν τα πράγματα αλλιώς, σε βλέπω να φοράς κάτι άλλο, ο έρωτάς μας περνάει σε άλλη φάση. Επίσης, επειδή γεννήθηκα Σεπτέμβριο, έχω αδυναμία σ’αυτό το μήνα. Συναυλίες, θερινά, τραπεζάκια στους δρόμους, σημάδια κάτω απ’τα μαγιό, τελευταία, διψασμένα μπάνια, νέα, μυρωδάτα βιβλία. Γι’ αυτό και τις μεγάλες μου συναυλίες τις βάζω πάντα Σεπτέμβρη. 10 Σεπτεμβρίου την έβαλα φέτος, στην Τεχνόπολη. Είναι ο τελειότερος μήνας για να επικοινωνήσουμε.
Είναι η ενήλικη ζωή ό,τι πιο αντι-καλοκαιρινό υπάρχει; Μπορούμε να χαρούμε ακόμη με την ανεμελιά των παιδιών ενώ ζούμε την πραγματικότητα των μεγάλων;
Δεν μας παραδίδεται πια το καλοκαίρι. Ούτε ξεκουραζόμαστε, ούτε ζούμε πια τον παραδείσιο, αδιάσπαστο κόσμο του. Νομίζω δεν έχει, όμως, να κάνει μόνο με την απώλεια της παιδικότητας. Έχει να κάνει και με την κατάργηση του χώρου. Αν έχεις το smartphone σε ένα νησί, καταργείς το νησί. Δεν του δίνεις τη δυνατότητα να σε κυριαρχήσει. Και το μυστικό του καλοκαιριού, είναι να κυριαρχηθείς από έναν πιο ανοιχτό ορίζοντα. Θα μου πεις, γυρίζουμε εύκολα πίσω; Αν κρίνω από τον εαυτό μου, πολύ δύσκολα.
Έχουμε φορτωθεί την ενοχή του: «Πώς μπορείς να χαίρεσαι όταν όλα γύρω σου πάνε χάλια;». Είναι η ενοχή αντίπαλος της δράσης (για να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τα πράγματα) ή σύμμαχος της;
Αντιπαθώ φοβερά τις ενοχές. Μου άρεσε πάντα η αισιόδοξη εμπλοκή με τα πράγματα, ακόμα και μετά από σοβαρά λάθη. Είναι σοφό να πεις πως έφταιξες κι εσύ σε κάτι, όχι όμως για να ακινητοποιηθείς, αλλά για να προχωρήσεις αλλιώς. Ένα από τα πιο χυδαία πράγματα της τελευταίας 15ετίας ήταν η έννοια της «ατομικής ευθύνης» που έκανε τον κόσμο φοβικό και παράλυτο, ενώ οι ίδιοι που την κήρυξαν κάνουν τα πάντα -παρανομώντας με κάθε τρόπο- για να αποσείσουν τις όποιες ευθύνες από πάνω τους.
Φοίβο, είσαι πολύ ενεργός στα social εκφράζοντας την άποψή σου για επίκαιρα ζητήματα. Πόσο πιστεύεις ότι ακόμη μπορεί να υπάρξει ψηφιακός διάλογος με επιχειρηματολογία και τι στραβώνει στην πορεία και όλο και πιο τακτικά ξεσπούν διαδικτυακά beef; Έτσι είναι τα πράγματα και στην αναλογική ζωή;
Δεν είμαι και τόσο ενεργός. 4-5 φορές το χρόνο, το πολύ, τυχαίνει να κάνω ένα ποστ που να αφορά κάτι «κοινό». Συνήθως, κάνω καλλιτεχνικά ποστ ή ποστ που αφορούν τη δουλειά μου. Νομίζω πως όταν το κάνω -κι εγώ και άλλοι ερασιτέχνες σχολιαστές- εκφράζουμε σε στιγμές που είναι ανάγκη, σκέψεις πολλών ανθρώπων. Και ο κόσμος ξέρει πως είμαστε ανεξάρτητοι και ανιδιοτελείς, γι’ αυτό και ανταποκρίνεται. Σε μένα γίνονταν στην αρχή συντονισμένες επιθέσεις από τρολ (ή από πολιτικούς και δημοσιολόγους-τρολ), αλλά δεν με έβλαπτε, ούτε και τους έπαιρνε να το συνεχίζουν για πολύ.
Στα beef δεν συμμετέχω ποτέ. Συμβάλλουν στο να ξεχνιούνται πολύ σημαντικά πράγματα. Οι άνθρωποι δεν έχουν να αγοράσουν φάρμακα, δεν μπορούν να πάνε σούπερ μάρκετ και τα σόσιαλ τσακώνονται για την Eurovision, τον Καραγάτση και τον Αλέν Ντελόν.
Όταν, πάντως, κάποιος βγαίνει να μιλήσει και είναι ακαπέλωτος με λόγο ευγενή κι ανυποχώρητο, δεν ξεχνιέται σε 3 μέρες. Η κυρία Μαρία Καρυστιανού, ας πούμε, είναι πολύ πιο πάνω από τα τρεντς -και η τελευταία φορά που μας ξύπνησε κάποιος όλους- μας ξανάκανε κοινωνία και όχι κοινωνία των media.
Ποιο θεωρείς ότι είναι το πιο underrated πολιτικό πρόβλημα των τελευταίων χρόνων και γιατί πιστεύεις ότι δεν έχει πάρει τις διαστάσεις που πρέπει;
Θεωρώ τεράστιο ζήτημα τις υποκλοπές. Ο κόσμος αδιαφόρησε, δεν το πολυκατάλαβε. Αλλά και η κυβέρνηση δεν είχε κανέναν να της βάλει φρένο. Γιατί οι αρχές που θα έπρεπε να δράσουν, έχουν απαράδεκτη διείσδυση στους κόλπους τους και δέχονται και συνεχείς, εκβιαστικές πιέσεις. Τα περισσότερα ΜΜΕ το έβαζαν πολύ χαμηλά στην ατζέντα τους και στις διάφορες επιτροπές τοποθετήθηκαν αμέσως άνθρωποι που θα έριχναν για πάντα σκοτάδι στην υπόθεση. Θυμάμαι έναν λόγο της Προέδρου της Δημοκρατίας για το πόσο λάθος είναι να εκφράζει ο κόσμος ως όχλος την απαίτησή του για Δικαιοσύνη. Συμφωνούμε απολύτως. Αρκεί να κάνουν τη δουλειά τους ανεπηρέαστοι οι θεσμοί και να υπάρχει διάκριση των εξουσιών, συμπληρώνουμε εμείς. Και μένουμε να κοιτάζουμε το κενό.
Το ότι βρισκόμαστε στην τελευταία θέση της κατάταξης για την ελευθερία του Τύπου, στην ΕΕ, πόσο επηρεάζει και τη δική σου σχέση με τα Μέσα, που ως καλλιτέχνης έχεις συνεχή επαφή με αυτά; Σου επιτρέπεται να είσαι ο εαυτός σου και ειλικρινής όσο θέλεις ή νιώθεις ότι υπάρχουν Μέσα που σε περιμένουν στη γωνία;
Με έχουν παρακαλέσει αρκετά Μέσα την τελευταία 5ετία να στρογγυλέψω ή να αφαιρέσω απαντήσεις μου από γραπτές ή απομαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις. Το κάνω αμέσως, δεν θέλω να προξενήσω σε κανέναν το παραμικρό πρόβλημα. Μου φαίνεται, όμως, λάθος που βλάπτει πρώτα τους ίδιους και την επίδρασή τους στον κόσμο. Μετά την πτώση της Χούντας και μέχρι πριν λίγα χρόνια, ο καθένας έλεγε ελεύθερα τη γνώμη του στα Μέσα -και αναλάμβανε και την ευθύνη των λεγομένων του. Διαβάζαμε -ή βλέπαμε- υπέροχες, εικονοκλαστικές συνεντεύξεις από σπουδαίους, αντισυμβατικούς ανθρώπους, πολύ τολμηρότερους και ασεβέστερους απ’ ό,τι θα διανοούμουν να υπάρξω ποτέ εγώ. Το να φοβούνται τώρα οι από πάνω έναν τύπο σαν κι εμένα, σκέψου πόσο παρανοϊκό και επικίνδυνο μπορεί να είναι. Αλλά εδώ παρακολουθούν τους οικείους τους, αλλάζουν κάθε λίγο τις ανεξάρτητες αρχές, πετάνε στο «ατομικό» την κάθε τους ευθύνη. Είναι ειρωνικό ότι γιορτάζουν τη Μεταπολίτευση. Τα κεκτημένα της τα έχουν, σχεδόν όλα, καταργήσει.
Έχεις μετανιώσει ποτέ για τον τρόπο που διατύπωσες δημόσια τη θέση σου πάνω σε κάποιο κοινωνικό/πολιτικό ζήτημα ή για το ότι δεν τη διατύπωσες; Ξαναγυρνάς σε παλιότερες σου συνεντεύξεις ή τοποθετήσεις για να δεις πώς έχεις εξελίξει τον λόγο σου και τη σκέψη σου;
Δεν θυμάμαι τι έλεγα παλιά, ούτε τα ξαναβλέπω. Όμως, ξέρω πως -ενστικτωδώς- θέλω να είμαι πάντα αντιπαθής στην εξουσία. Όταν κάποιος γίνεται εξουσία θέλω να τον εκνευρίσω αμέσως, να τον αποτρέψω απ’ το να έρθει να με δει, να με καπηλευτεί. Μου προκαλεί θλίψη η συμπόρευση ενός καλλιτέχνη με την εξουσία. Μόνο στον Χατζιδάκι την συγχωρώ –κι αυτό γιατί όταν του δόθηκε carte blanche από την τότε κυβέρνηση, αυτός έκανε το δικό του θρυλικό, αντισυμβατικό Τρίτο Πρόγραμμα, μαζεύοντας γύρω του κυρίως αντιφρονούντες. Τον έδιωξαν τρεις φορές επί ΝΔ και οριστικά επί ΠΑΣΟΚ.
Έχεις συνεργαστεί ή θα συνεργαζόσουν με άνθρωπο της μουσικής που εκτιμάς πολύ την προσωπικότητά του και την πολιτικοκοινωνική του τοποθέτηση, αλλά δεν θαυμάζεις ιδιαίτερα από καλλιτεχνικής άποψης;
Ας το πάμε αντίστροφα. Θα συνεργαζόμουν χωρίς δεύτερη σκέψη με έναν άνθρωπο που διαφωνούμε ριζικά στα πολιτικά ή που δεν θα τον άντεχα ως φίλο, αν ήταν καλλιτεχνικά ιδιοφυής. Τα κίνητρά μου, όμως, για σύμπραξη, ποικίλλουν. Θεωρώ τον εαυτό μου έναν ταπεινό καλλιτέχνη του βαριετέ. Έχω συγκινηθεί βαθιά από καλλιτέχνες θεωρούμενους β’ κατηγορίας. Επίσης, ανθρώπους που τους θαυμάζει πολύς κόσμος για κάτι, εγώ μπορεί να τους θαυμάζω για κάτι εντελώς άλλο. Το σίγουρο είναι πως επειδή από μικρός έβλεπα ότι ο δικός μου δημιουργικός δρόμος ήταν -και παραμένει- κάτι εξαιρετικά μοναχικό, κάθε ευκαιρία για σύμπραξη με κάποιον άλλον την έβρισκα γιορτή. Τώρα, το να συμπορεύεται ένας καλλιτέχνης με τα κινήματα ή να διατυπώνει ελεύθερα την κρίση του εκνευρίζοντας τα συστήματα εξουσίας, είναι κάτι που το θαύμαζα από μικρός. Μόνο να χάσει έχει ο άνθρωπος αυτός, ό,τι κι αν λένε οι διάφοροι για να δικαιολογήσουν τη δική τους κοινωνική αφλογιστία.
Τι έχεις μάθει από το κοινό, ειδικά αυτό των live; Τι έχεις πάρει ως καλλιτέχνης και ως άνθρωπος από τη διάδραση με τους θεατές/ακροατές και πώς έχεις εξελιχθεί;
Έχω πάρει απροσδόκητη αγάπη, σαν να με βάλαν σπίτι τους μια μέρα καταιγίδας. Νιώθω ότι υπάρχουν αρκετά σπίτια για να φιλοξενηθώ και άπειροι άνθρωποι που θα ήθελα να ζήσω κοντά τους. Στην αρχή, βέβαια, είδα ότι υπάρχει ένα είδος κόσμου που περιμένει μηχανικά τον επόμενο νέο για να τον κάνει είδωλο και μετά να τον φτύσει μαζί με τα κουκούτσια του. Έφυγα αμέσως απ’ αυτή τη λογική· αν δεν την θρέφεις, δεν τους ενδιαφέρεις. Έγραψα τον «Καθρέφτη» και μετά ήμουν σαν άτρωτος. Πάταγα συνέχεια στη γη, δεν μίλησα σε κανέναν από καθέδρας, ήθελα να μοιράζομαι τις αποτυχίες και τους ενθουσιασμούς μου, να κυκλοφορώ, να συμμετέχω στη ζωή, δεν αποσύρθηκα.
Νιώθεις κάποιες φορές μπούμερ όταν συναναστρέφεσαι ή όταν παρακολουθείς νέα παιδιά; Πώς πιστεύεις ότι αυτά αντιλαμβάνονται τα τραγούδια σου, τα αποκωδικοποιούν με τον ίδιο τρόπο με εμένα που μεγάλωσα μαζί σου;
Δεν αισθανόμουν ποτέ καλά με τις γενιές. Από μικρός χαιρόμουν με τις μόδες που άλλαζαν, όμως αγαπούσα ακόμη περισσότερο την παλιά μουσική και εκείνα που θεωρούνταν γερασμένα. Σε κάθε γενιά που ερχόταν, αντιπαθούσα τα τρεντς, τα πράγματα που θύμιζαν κοπάδι. Κι έβλεπα με ανακούφιση ορισμένα πράγματα να αποκτούν αξία, πέρα από τις νοσταλγίες και τα ιερατεία. Τον Cohen π.χ. ή τον Waits εμείς τον ανακαλύψαμε, όχι το κοινό του ’70. Τον Cave, ή την Cate Bush πολλά σημερινά παιδιά τους αντιλαμβάνονται βαθύτερα απ’ ό,τι το πρώϊμο κοινό τους ή απ’ ό,τι εμείς το ‘90. Άρα, δεν κάνω καμιά προσπάθεια να αλλάξω στιλ για να επικοινωνήσω. Πάντα γέρος ήμουνα και πάντα νέος θα ‘μαι.
Φοίβο, ποιο τραγούδι θα ήθελες να είχες συνθέσει, ποια ταινία να είχες γυρίσει, ποιο βιβλίο να είχες γράψει;
Το «Se le Cose Stanno Cosi» του Sergio Endrigo, τη «Μέρα της Μαρμότας», τη «Σαρκοφάγο» του Γιώργου Ιωάννου.
Μοιράσου μαζί μας από μια ιστορία για τους μουσικούς καλεσμένους σου στην Ταράτσα του Σεπτεμβρίου και στη συναυλία της Τεχνόπολης
Α, θα έγραφα ολόκληρο βιβλίο. Για την Τάνια που οργανώνει μαραθώνιους παρεϊστικων παιχνίδιών στο σπίτι της. Για τη Μαρία Παπαγεωργίου που κάθεται στο «Αερόστατο» ως το ξημέρωμα, της δίνουν τα κλειδιά. Για τις βόλτες μας με τη Μάρθα Φριντζήλα σε ένα ξέσκεπο, φανφαρόνικο κάμπριο παίζοντας «διλήμματα». Για το ότι πήγαινα στις παραστάσεις της Πασπαλά στο «Μετρό» 18 χρονών κάθε βράδυ και με χαιρετούσαν τα γκαρσόνια με τη συγκατάβαση που δείχνουμε στον καψούρη. Για ένα υπέροχο βράδυ στα Γιάννενα που προβήκαμε σε εξομολογήσεις με το Μίλτο και τον αγάπησα πολύ. Για την Ηρώ, και ένα βράδυ με τον Λουκιανό στο Λουτράκι. Για την Ιουλία, που έχει το πιο ωραίο δυνατό γέλιο του κόσμου και που το μεταδίδει σαν ιό.
Κι αφήνω τελευταίο τον φίλο μου τον Τάσο, το «Παιδί-Τραύμα», που θα ανοίξει την Τεχνόπολη και θα ετοιμάσουμε και κάτι μαζί. Το «Λάθος Τρένο» του είναι ίσως η πιο ωραία μου ηχογράφηση και αυτό ευθύνεται στη λεπτομερή του καθοδήγηση για το πώς πρέπει να τραγουδάω. Δεν έχω δει τόσο επίμονο και σίγουρο, για το πώς πρέπει να ακούγεται η μουσική του, καλλιτέχνη. Οι στίχοι του, συμπληρώνουν ένα μεγάλο κενό ανάμεσα στο αγγλόφωνο και στο ελληνόφωνο τραγούδι, που συνήθως καλύπτεται με πασαλείμματα.
Info: Η Ταράτσα του Φοίβου επέστρεψε, κάθε Τετάρτη στο Θέατρο Άλσος. Καλεσμένοι στις 4/9 οι: Τάνια Τσανακλίδου, Μαρία Παπαγεωργίου, Αριστοτέλης Ρήγας & Συναυλία Φοίβου Δεληβοριά, στις 10/9 στην Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων, special guest: Παιδί-Τραύμα