Λίγο πριν την πρεμιέρα της παράστασης «I AM FALLING IN LOVE – Εκδοχές πάνω στη Δωδέκατη Νύχτα» ο σκηνοθέτης της, Γιώργος Βαλαής, μιλά για την τρέλα του έρωτα.
Καθ’ οδόν προς την πλατεία Προσκόπων, το σημείο συνάντησής μας με τον Γιώργο Βαλαή, σκέφτομαι την πρώτη φορά που τον είδα να παίζει. Ήταν στο “Motherland”, στην πρώτη παράσταση της ομάδας Blitz, της οποίας υπήρξε συνδημιουργός μαζί με τους Αγγελική Παπούλια και Χρήστο Πασσαλή. Θυμάμαι ότι μας είχαν οδηγήσει από την πίσω, μεγάλη αίθουσα -όπου εξελίχθηκε το μεγαλύτερο μέρος της περφόρμανς- στον χώρο του μπαρ και εκεί, μετά από μια τελική διάδραση με το κοινό, άνοιξαν τη βαριά πόρτα του Bios και με αργό βηματισμό διέσχισαν την πολύβουη, νυχτερινή Πειραιώς κοιτώντας συνεχώς μπροστά, σαν να τους κατάπιε η πόλη και το βράδυ.
Ο Γιώργος Βαλαής είναι ένας βαθιά ευγενής άνθρωπος, αυτό ένιωσα από τα πρώτα λεπτά της συνάντησής μας. Και το πόσο συχνά επαναλάμβανε -καθ’όλη τη διάρκεια- το ρήμα «νομίζω», που το διατύπωνε σχεδόν κάθε φορά που εξέφραζε την άποψή του περί έρωτα, το επιβεβαιώνει. Μιλήσαμε περί έρωτα, κυρίως, γιατί αυτό είναι το θέμα της παράστασης που σκηνοθετεί στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά «I AM FALLING IN LOVE – Εκδοχές πάνω στη Δωδέκατη Νύχτα».
Μια συζήτηση για τον Σαίξπηρ, τα τραγούδια που μας κάνουν να ερωτευόμαστε, την αγριότητα των συναισθημάτων, το βάσανο του χωρίς ανταπόκριση έρωτα και την τρυφερότητα που μένει όταν θυμάσαι τους ανθρώπους της ζωής σου, μια συζήτηση που επέλεξα να καταγράψω ως αδιαμεσολάβητο συνειρμικό μονόλογο του Γιώργου Βαλαή, πριν τον καταπιεί η πόλη, το θέατρο, ο έρωτας.
To πώς χτυπάει η καρδιά μας επηρεάζεται από τα συναισθήματά μας κι αυτά επηρεάζονται από το πώς βλέπουμε τον κόσμο. Θα παρουσιάσουμε ένα συγκεκριμένο κομμάτι του έργου, δηλαδή τις περιπέτειες των βασικών ηρώων και γι’ αυτό ονομάζουμε την παράσταση: «Εκδοχές πάνω στη Δωδέκατη Νύχτα», αλλιώς θα ένιωθα ότι παραπλανώ τους θεατές. Η βασική ιστορία του έργου μας είναι το πώς κάποιος ερωτεύεται έναν, αλλά αυτός ο ένας είναι ερωτευμένος με άλλον. Ήθελα λοιπόν μια παλιότερη ιστορία για να πω τι σημαίνει να είναι κανείς ερωτευμένος σήμερα, και πώς δεν έχει αλλάξει από το χθες. Παρότι το πολιτιστικό υπόβαθρο μέσα στο οποίο ζούμε δεν έχει καμία σχέση με εκείνο της εποχής του Σαίξπηρ, πιστεύω ότι ο τρόπος με τον οποίο ερωτευόμαστε και η ένταση όσων βιώνουμε όταν είμαστε ερωτευμένοι -ο φόβος για την απόρριψη, η επιθυμία που μας κατακλύζει για τον άλλον, ο θυμός, η ζήλια- δεν έχουν αλλάξει.
Ο έρωτας είναι μια βιολογική ανάγκη. Είτε πιστεύεις στον έρωτα, είτε όχι, θα σου συμβεί κι αυτό είναι το ενδιαφέρον. Όλες οι σημερινές πρακτικές με τις οποίες ερωτεύονται οι άνθρωποι και η επιθυμία που ρέει μέσα σε όλα τα φύλα, υπήρχαν πάντοτε. Αυτό που έχει αλλάξει είναι ότι σήμερα υπάρχει κοινωνική αποδοχή αυτής της επιθυμίας και ότι κάποιοι άνθρωποι μπορούν να αυτοπροδιοριστούν ταυτοτικά. Για παράδειγμα, η αγάπη του Αχιλλέα προς τον Πάτροκλο είναι μια ιστορία πολύ παλιά αλλά τώρα πια -κι αργήσαμε πολύ, αν θες τη γνώμη μου- έχει ανοίξει η συζήτηση για την αποδοχή της ερωτικής επιθυμίας των διπλανών μας και για το ότι εμείς δεν μπορούμε να αποφασίζουμε για το πού θα κατευθύνεται η ερωτική επιθυμία των συνανθρώπων μας.
O έρωτας γίνεται αμοιβαίος μόνο στο τέλος του έργου, μέχρι αυτό να συμβεί όμως έχουμε παρακολουθήσει όλη την αγωνία του ερωτευμένου να αποδεχθεί ο άλλος τον έρωτά του. Αυτή είναι η περιπέτεια των συναισθημάτων, όπως την αφηγείται ο Σαίξπηρ σε μια γλώσσα όχι καθημερινή, ούτε καν στην εποχή της δεν ήταν καθημερινή. Πρόκειται για μια ποιητική γλώσσα κατασκευασμένη από τον Σαίξπηρ, η οποία έχει τη δυνατότητα να περιγράψει όλη την αγριότητα των συναισθημάτων που βιώνουμε στον έρωτα. Έχουμε προσθέσει κάποια κομμάτια από τα Σονέτα του Σαίξπηρ, που έχουν πολύ ενδιαφέρον γιατί ένα μέρος τους απευθύνεται σε έναν νεαρό άνδρα και ένα άλλο στη μυστηριώδη, μαύρη κυρία. Είναι σαφές ότι όλη αυτή η ρευστότητα της επιθυμίας είναι διαχρονική.
Ο έρωτας χωρίς ανταπόκριση είναι βάσανο, είναι καταστροφή. Το δράμα συμβαίνει γιατί πάντα, μοιραία, ο ένας από τους δύο αγαπάει περισσότερο από τον άλλον. Ο έρωτας είναι ένα εγωιστικό συναίσθημα που κουβαλάει ένα όνειρο και το όνειρο αυτό περικλείει τον άλλον. Αν ο άλλος πιστέψει στο ίδιο όνειρο, τότε μιλάμε για έναν αμοιβαίο έρωτα. Παρότι η επιστήμη έχει βρει τι συμβαίνει στο σώμα μας όταν είμαστε ερωτευμένοι δεν έχει απάντηση στο γιατί είμαστε ερωτευμένοι με έναν συγκεκριμένο άνθρωπο, που για τους άλλους δεν σημαίνει απολύτως τίποτα αλλά για εμάς σημαίνει τα πάντα. Ο εγωισμός του έρωτα έχει θετική έννοια, είναι η εγωιστική επιθυμία της ένωσης με ένα άλλο πρόσωπο.
Στον έρωτα πέφτεις από το εγώ σου, πέφτεις χαμηλά, είσαι έτοιμος να τσαλαπατηθείς, είναι μια βασανιστική διαδικασία νομίζω. Παράλληλα όμως είναι κάτι πάρα πολύ όμορφο όταν όλη αυτή η επιθυμία βρει ανταπόκριση. Όταν συμβεί αυτό είναι μαγικό, είναι ένας λόγος για να ζεις, ένας λόγος για να υπάρχεις. Όμως επειδή η Δωδέκατη Νύχτα έχει μια συγκεκριμένη υπόθεση έπρεπε να εστιάσω σε αυτήν, δηλαδή στην περιπέτεια του έρωτα μέχρι να γίνει αμοιβαίος.
Αυτό που συμβαίνει μεγαλώνοντας είναι ότι ύστερα από 4-5 σημαντικές ιστορίες που σου έχουν συμβεί είναι σαν να αρνείσαι να επαναλάβεις το δράμα του να ερωτεύεσαι. Φαίνεται σαν να αρχίζεις να παίρνεις κάποιες προφυλάξεις, να προσέχεις ή να γίνεσαι λογικός απέναντι στα συναισθήματά σου. Παρ’ όλα αυτά δεν πιστεύω ότι ο έρωτας είναι ζήτημα ηλικίας. Σίγουρα όταν είσαι 20 χρονών τα συναισθήματα έχουν μια άλλη ένταση και δεν μπορείς να τα διαχειριστείς γιατί είναι πρωτόγνωρο αυτό που σου συμβαίνει. Σιγά-σιγά μαθαίνεις, αλλά και το ότι μαθαίνεις δεν σημαίνει πως ξέρεις να διαχειριστείς με ακρίβεια αυτό που σου συμβαίνει.
Μια σχέση κρατιέται ζωντανή όταν θέλουν και οι δύο να την κρατήσουν ζωντανή. Όπως λέει ένας φίλος μου: “It takes two to tango, it takes one to techno”.
Νομίζω ότι καλό είναι να βλέπει κανείς με τρυφερότητα όλους αυτούς τους ανθρώπους στους οποίους κάποτε ξεβρακώθηκε μπροστά τους -κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Σε σχέση με αυτά που ζητάμε ή απαιτούμε από τη ζωή -ομορφιά, τρυφερότητα, αγάπη, φροντίδα, σεξουαλική ικανοποίηση- νομίζω κανένας δεν είναι κυνικός.
Ο έρωτας ξεκλειδώνει τη δυνατότητά σου να δεις τον κόσμο από μια τελείως διαφορετική σκοπιά, σε σχέση με πριν. Αυτή η σκοπιά έχει ταυτόχρονα βαθύτητα και ρίσκο, υπάρχει η επικινδυνότητα να χαθείς μέσα σε αυτή τη ματιά με την οποία βλέπεις τον κόσμο. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν αυτοκτονήσει, ενώ στους περισσότερους από εμάς παίρνει πολλά χρόνια για να συνέλθουν από έναν έρωτα.
Η παράσταση έχει πολλή μουσική, που θα παίζεται με δίσκους βινιλίου. Στην ουσία, ο Σαίξπηρ είναι εγκιβωτισμένος σε ένα βράδυ που μαζευόμαστε για να ακούσουμε μουσική. Με τα τραγούδια που αντανακλούν τον ψυχικό σου κόσμο έχεις την εντύπωση ότι γράφτηκαν για σένα προσωπικά. Μέσα στην ποπ κουλτούρα υπάρχουν πάρα πολλά τραγούδια που μιλούν για τον έρωτα και πιο συγκεκριμένα για την ερωτική θλίψη και όχι για το πόσο ωραία είναι να είμαστε μαζί. Όταν τα ακούς ξανά και ξανά είναι σαν να θέλεις να ξύσεις την πληγή σου, να μην την αφήσεις να κλείσει. Μια φράση του Σαίξπηρ στο έργο είναι: «Αν η μουσική είναι η τροφή του έρωτα, παίξτε μου κι άλλο». Η μουσική πυροδοτεί τον ψυχικό κόσμο ενός ερωτευμένου ανθρώπου. Νομίζω ότι οι άνθρωποι ερωτεύονται μέσα από τα τραγούδια. Μου έχει συμβεί κι εμένα με το Unfinished Sympathy των Massive Attack.
Πιστεύω ότι ο ποιοτικός χρόνος που περνούν δύο άνθρωποι μαζί, είτε ακούγοντας μουσική, είτε συζητώντας στο κρεβάτι, είτε κάνοντας κοινά όνειρα, όσο χαζά κι αν είναι, είναι η βάση της σχέσης. Έτσι κι αλλιώς αυτό δεν κάνουμε όλοι στην αρχή, δεν μοιραζόμαστε στιγμές με τον άλλον; Αν το κάνεις και στην πορεία σημαίνει έχεις βρει έναν τρόπο να διασφαλίσεις την ποιότητα της σχέσης σου σε σχέση με την ποιότητα του κόσμου που υπάρχει γύρω σου, του κόσμου των απανωτών e-mail, των ειδοποιήσεων, της διάσπασης.
Είναι σαν να ζούμε σε ένα τρελοκομείο. Ο καθένας από εμάς έχει αξία γιατί είναι άνθρωπος, αλλά όλοι μαζί είναι σαν να μην μπορούμε να δημιουργήσουμε κάποιες αξίες στις οποίες θα πιστεύουμε.
Info: «I AM FALLING IN LOVE – Εκδοχές πάνω στη Δωδέκατη Νύχτα», περφόρμανς σε σκηνοθεσία Γιώργου Βαλαή. Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, Σκηνή Ωμέγα. Από Τετάρτη 18 Σεπτεμβρίου έως Κυριακή 6 Οκτωβρίου.