Μια καταδίκη γυναικολόγου για ανθρωποκτονία από αμέλεια επανέφερε στο προσκήνιο την μαιευτική βία στην Ελλάδα: Το 61,93% των γεννήσεων το 2022 έγιναν με καισαρική τομή, συχνά χωρίς ιατρικό λόγο και το (15,2%) των γυναικών να αναφέρει σωματική βία κατά τον τοκετό.
Μια έμπειρη γυναικολόγος του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ) στην Ελλάδα καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλάκιση με αναστολή για ανθρωποκτονία από αμέλεια, καθώς κρίθηκε υπεύθυνη για τον θάνατο ενός νεογνού λόγω περιγεννητικής ασφυξίας. Το περιστατικό συνέβη τον Μάρτιο του 2018 όταν η γυναικολόγος προχώρησε σε πρόκληση τοκετού και συνέχισε να χορηγεί το φάρμακο ωκυτοκίνη, παρά τις ενδείξεις που υπέδειχναν παθολογικές επιπτώσεις στην καρδιακή λειτουργία του εμβρύου. Η έγκυος υπέστη την αμφιλεγόμενη πρακτική Κριστέλερ, η οποία ασκεί πίεση στη μήτρα για την επιτάχυνση του τοκετού, πρακτική που έχει απαγορευτεί σε πολλές χώρες λόγω των κινδύνων που εγκυμονεί, όπως η εμβρυϊκή υποξία. Παρά τη διασωλήνωση του παιδιού αμέσως μετά τη γέννα, το νεογνό κατέληξε 67 ώρες αργότερα.
Η συγκεκριμένη υπόθεση ανοίγει τη συζήτηση για τη μαιευτική βία στην Ελλάδα, δηλαδή τη χρήση αναίτιων και συχνά επικίνδυνων ιατρικών παρεμβάσεων κατά τον τοκετό. Ο χειρισμός Κριστέλερ, καθώς και άλλες επεμβατικές μέθοδοι που εφαρμόζονται χωρίς τη συναίνεση των γυναικών, θεωρούνται παραβίαση των σωματικών και αναπαραγωγικών δικαιωμάτων τους. Διεθνείς οργανισμοί, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), συνιστούν να αποφεύγεται η πρακτική Κριστέλερ, ενώ έρευνες δείχνουν ότι η μαιευτική βία μπορεί να οδηγήσει σε μετατραυματικό στρες και να αποθαρρύνει τις γυναίκες από το να αποκτήσουν επόμενα παιδιά.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ των Λίνα Γιάνναρου και Πέννυ Μπουλούτζα για την Καθημερινή, και τα δεδομένα της ΕΛΣΤΑΤ, η πρόκληση τοκετού στην Ελλάδα είναι συχνή, με το ποσοστό να εκτιμάται εμπειρικά ότι ξεπερνάει το 50%, παρόλο που επισήμως ανέρχεται στο 30%. Παρά το γεγονός ότι σε ορισμένες περιπτώσεις η πρόκληση τοκετού είναι αναγκαία, συχνά επιλέγεται για λόγους προγραμματισμού των τοκετών από τους ιατρούς, χωρίς να υπάρχουν ιατρικοί λόγοι. Αυτή η πρακτική αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών, όπως η αναγκαστική καισαρική τομή ή η αυξημένη αιμορραγία μετά τον τοκετό.
Όπως δήλωσε στην καθημερινή η ιατρική ανθρωπολόγος Μισέλ Σάντλερ, η οποία εξειδικεύεται σε θέματα μαιευτικής βίας όντας ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Adolfo Ibañez της Χιλής, οι παράγοντες για την πρόκληση τοκετού είναι πολλοί. Όμως, σε πολλές περιπτώσεις επιλέγεται για λόγους προγραμματισμού των τοκετών, για να δουλεύει το σύστημα καλύτερα. «Όταν πληρώνεσαι ανά διαδικασία είναι επόμενο να αποζητάς περισσότερους τοκετούς την ημέρα. Ταυτόχρονα σχετίζεται και με την ιατρικοποίηση της γέννας. Το να την αντιμετωπίζεις, όχι σαν μια φυσιολογική διαδικασία στην οποία πρέπει να παρεμβαίνεις μόνο όταν είναι απαραίτητο. Είναι η παθολογικοποίηση της γέννας». Ενώ, σύμφωνα με την ίδια η απόφαση του ελληνικού δικαστηρίου για την παραπάνω απόφαση είναι μέρος μιας παγκόσμιας τάσης. «Διεθνώς βρίσκεται σε εξέλιξη μια συζήτηση για την κακομεταχείριση και την παρεμβατικότητα στον τοκετό. Δεν είναι τυχαίο ότι ο χειρισμός Κριστέλερ έχει απαγορευθεί σε πολλές χώρες, ενώ σε όλο τον κόσμο αρχίζουν να κερδίζονται τέτοιες υποθέσεις. Η απόφαση δείχνει ευαισθητοποίηση και από την πλευρά της Ελλάδας σε θέματα μαιευτικής βίας».
Λεκτική και σωματική μαιευτική βία
Η υπόθεση της καταδίκης της γυναικολόγου και οι πρακτικές που ακολουθήθηκαν κατά τη διάρκεια του τοκετού φέρνουν στην επιφάνεια το θέμα της ιατρικοποίησης του τοκετού και της πίεσης για επιτάχυνση των διαδικασιών. Οι συχνές παρεμβάσεις χωρίς επαρκή ιατρική αιτιολόγηση έχουν γίνει ρουτίνα στα ελληνικά νοσοκομεία, με σημαντικό ποσοστό γυναικών να βιώνουν λεκτική (16,5%) και σωματική βία (15,2%) κατά τον τοκετό. Αυτό περιλαμβάνει την άρνηση αναισθησίας, τη συνεχή διενέργεια κολπικών εξετάσεων και τη χρήση τεχνικών όπως η λαβίδα ή η ωκυτοκίνη χωρίς τη συναίνεση της μητέρας.
Πιο συγκεκριμένα, από τις 63 συμμετέχουσες αναφέρθηκαν: αδικαιολόγητη και αχρείαστη χρήση διαφόρων τεχνολογικών παρεμβάσεων (όπως τεχνητή πρόκληση τοκετού, τεχνητό σπάσιμο των νερών και χορήγηση ωκυτοκίνης), συνεχείς κολπικές εξετάσεις, δέσιμο στο κρεβάτι, απαγόρευση κινήσεων, άρνηση παροχής αναισθησίας ή και ανακούφισης από τον πόνο, χρήση της λαβίδας και της τεχνικής Κριστέλερ, λεκτική κακοποίηση (ειρωνικά, υποτιμητικά και προσβλητικά σχόλια).
Στην Ελλάδα, το φαινόμενο της υπερβολικής χρήσης καισαρικών τομών είναι επίσης ανησυχητικό, με το ποσοστό να φτάνει το 61,93% το 2022. Δηλαδή, 6 στα 10 παιδιά γεννήθηκαν με καισαρική τομή.
(Πηγή: Καθημερινή, με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και του ΠΟΥ)
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, στην Ελλάδα το 2022 έγιναν 28.884 φυσιολογικοί τοκετοί (37,96%), έναντι 47.128 τοκετών με καισαρική τομή (61,93%). Σε 83 περιπτώσεις δεν δηλώθηκε ο τρόπος γέννησης του παιδιού. Το ποσοστό αυτό είναι ελαφρά υψηλότερο σε σχέση με τα προηγούμενα τρία έτη: 60,4% το 2021, 57,6% το 2020 και 54,15% το 2019 (χρονιά με υψηλό αριθμό γεννών όπου δεν αναφερόταν ο τρόπος τοκετού). Το 60,4% της χώρας μας το 2021, αξίζει ίσως να αντιπαρατεθεί με το 25,7% του μέσου όρου της Ευρώπης.
Γιατί είναι τόσο υψηλά τα ποσοστά;
Οι υπεύθυνοι της παραπάνω έρευνας επιχειρούν να ερμηνεύσουν τα αίτια των υψηλών ποσοστών: «Η προχωρημένη ηλικία της μητέρας κατά τον τοκετό φαίνεται να είναι ένας ανεξάρτητος παράγοντας που αυξάνει το ποσοστό των καισαρικών τομών», επισημαίνουν, προσθέτοντας ότι «η υπογονιμότητα σχετίζεται με την ηλικία της ασθενούς. Αυτό σημαίνει ότι καθώς η μητέρα μεγαλώνει, η συχνότητα της υπογονιμότητας αυξάνεται και κατ’ επέκταση αυξάνεται και η ανάγκη εφαρμογής μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, που είναι πιο πιθανόν να ολοκληρωθούν με καισαρική τομή».
Ένας άλλος λόγος που αναφέρεται είναι η “αμυντική ιατρική”. Η μαιευτική κατατάσσεται στις ειδικότητες που εμπλέκονται αρκετά συχνά σε δικαστικές διαμάχες και γι’ αυτό, κάποιες καισαρικές δεν γίνονται προς όφελος της εγκύου, αλλά με στόχο την προστασία του μαιευτήρα από πιθανή δικαστική διαμάχη σε περίπτωση που ο κολπικός τοκετός δεν εξελίχθηκε καλά.
Ο συνδυασμός της προγραμματισμένης γέννας για εξυπηρέτηση του προσωπικού και της «αμυντικής ιατρικής» οδηγεί στην αύξηση των επεμβατικών πρακτικών, ενώ οι γυναίκες συχνά δεν ενημερώνονται σωστά για τις συνέπειες αυτών των επιλογών: «Η ανεπαρκής ενημέρωσή της, η εμπειρία προηγούμενου τραυματικού τοκετού, ο φόβος του πόνου κατά τον κολπικό τοκετό, ο φόβος της σεξουαλικής δυσλειτουργίας μετά τον τοκετό, είναι μερικοί από τους λόγους που η έγκυος ζητάει να γεννήσει με καισαρική τομή».