Ο ειδικός πραγματογνώμονας απαντά για το «ανθρώπινο λάθος», τις ανεπάρκειες του κράτους, τις ατελείωτες απόψεις που εκφράζονται, γι’ αυτούς που τον κατηγορούν ότι θέλει να ρίξει τη κυβέρνηση, ενώ ξεκαθαρίζει ότι όποιος δεν μπορεί να κάνει αυτήν τη δουλειά ας μην την κάνει.
Με τον κύριο Κώστα Λακαφώση, βρεθήκαμε ένα μεσημέρι στο σπίτι του. Με τον ειδικό πραγματογνώμονα που ασχολείται με το δυστύχημα των Τεμπών απ’ τις πρώτες εκείνες ημέρες που δύο τρένα βρέθηκαν στην ίδια γραμμή για δώδεκα λεπτά χωρίς κανείς να το καταλάβει, οδηγώντας στον θάνατο 57 ανθρώπους, τραβώντας τον μανδύα ενός κράτους γεμάτο εγκληματικές ανεπάρκειες, μιλήσαμε για το πώς κυλάνε αυτά τα χρόνια.
«Απ’ τις πρώτες ώρες που αρχίσαμε να παρακολουθούμε την υπόθεση, είχαμε βγάλει κάποια συμπεράσματα. Αρχές Μαρτίου μού τηλεφώνησε ο Αντώνης Ψαρόπουλος, δικηγόρος και πατέρας θύματος, με σκοπό να με διορίσει τεχνικό σύμβουλο. Ήταν περίπου μια εβδομάδα μετά το ατύχημα και ήδη είχαν μαζευτεί τα πάντα. Ο χώρος είχε καθαριστεί, τα βαγόνια είχαν μετακινηθεί, οι ευκαιρίες να γίνουν δειγματοληψίες είχαν χαθεί. Του εξήγησα ότι απ’ όσα παρακολουθούσα στην τηλεόραση, η διαδικασία δεν προχωρούσε σωστά και πως θα έπρεπε να διερευνήσουμε από μόνοι μας. Γνωρίζοντας πώς γίνονται οι αεροπορικές διερευνήσεις, ξέρουμε με ποιον τρόπο καλύπτεται ο χώρος ώστε να εξεταστεί με προσοχή. Στην περίπτωση των Τεμπών είδαμε απ’ την 1η κιόλας Μαρτίου ζωντανή σύνδεση σε τηλεοπτικό κανάλι, με τον ρεπόρτερ να έχει μπει μέσα στα συντρίμμια και να κάνει live μέσα απ’ το τρένο. Ο ρεπόρτερ έκανε καλά τη δουλειά του, κάποιοι άλλοι δεν την έκαναν. Ήταν σαφές ότι δεν υπήρχε καμία φύλαξη του χώρου, όποιος φόραγε ένα πορτοκαλί γιλέκο και είχε λίγο ύφος, έμπαινε και έκανε ό,τι ήθελε.
photo credits: Eurokinissi
Έτσι λοιπόν, μαζί με ανθρώπους που είχαμε συνεργαστεί και παλιότερα σε αεροπορικές διερευνήσεις, είπα ότι πρέπει να φτιάξουμε μια δική μας ομάδα από τεχνικούς συμβούλους, διορισμένους απ’ τους συγγενείς, που θα κάναμε απ’ την αρχή διερεύνηση. Στα αεροπορικά ατυχήματα, ξέρεις ότι θα γίνει σωστά η διερεύνηση, δεν χρειάζεται να πας απ’ την πρώτη στιγμή εκεί, έχεις εμπιστοσύνη στην επιτροπή διερεύνησης που τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό λειτουργεί με τους κανονισμούς ICAO και γίνονται όλα όπως πρέπει. Εδώ, όπως εξήγησα και παραπάνω ξέραμε απ’ την αρχή ότι δεν θα γίνει αυτή η δουλειά, γι’ αυτό φτιάξαμε την ΕΔΑΠΟ, μια πενταμελής επιτροπή από ανθρώπους διαφορετικών ειδικοτήτων, ώστε να καλυφθούν όλες οι ανάγκες της διερεύνησής μας».
Ο κύριος Λακαφώσης ξεκαθαρίζει τι ισχύει με αυτό που έχουμε ακούσει πολλές φορές αυτά τα δύο χρόνια και δεν είναι άλλο, απ’ το «ανθρώπινο λάθος».
«Στη σύγχρονη λογική των διερευνήσεων, το ανθρώπινο λάθος δεν θεωρείται αίτιο, αλλά σύμπτωμα. Πριν πέντε δεκαετίες, λέγαμε ότι ο πιλότος έκανε ένα ανθρώπινο λάθος και κάρφωσε το αεροπλάνο στον πύργο ελέγχου. Πλέον, θέτουμε ερωτήματα όπως: “Για ποιον λόγο ο πιλότος έκανε τέτοιο λάθος; Δεν έβλεπε; Δεν ελέγξαμε καλά την όρασή του; Είχε ομίχλη; Ήταν κλειστά τα φώτα του αεροδρομίου;”. Πρέπει δηλαδή να καταλάβουμε ποιο ήταν το πρόβλημα που τον οδήγησε στο λάθος. Τι έφταιξε και πώς δεν θα ξανασυμβεί».
Συζητάμε για τους χρόνους διεξαγωγής των ερευνών.
«Όντας διορισμένοι από διάφορες οικογένειες, οτιδήποτε θέλουμε να κάνουμε πρέπει να περνάει από τη διαδικασία της ανάκρισης. Για παράδειγμα, εγώ, δεν μπορώ να πάω αύριο το πρωί στον ΟΣΕ και να πω “Ανοίξτε μου μια μηχανή να δω τι έχει μέσα”. Πρέπει να κάνω αίτημα, να το σκεφτεί ο ανακριτής αν θέλει να το εγκρίνει, να βγάλει παραγγελία, να ζητήσει κάποιον να είναι μαζί μου, περνώντας με τον τρόπο αυτό το λιγότερο ένας μήνας. Τα περισσότερα απ’ αυτά που ζητήσαμε όλο αυτό το διάστημα, έγιναν αργά. Χάθηκαν πολλά πράγματα που είναι αδύνατον εκ των υστέρων να τα ανακτήσουμε. Έναν χρόνο πριν, κάναμε αίτημα στον ΟΣΕ να μας κατονομάσουν τον υπεύθυνο επεξεργασίας για τα χαμένα βίντεο. Η απάντηση ακόμη εκκρεμεί.
photo credits: Eurokinissi
Αντίστοιχα, βλέπουμε τεράστιες διαφορές στην ταχύτητα κάποιων πραγμάτων. Τις τελευταίες ημέρες, είδαμε χημικές αναλύσεις από το Γενικό Χημείο του Κράτους οι οποίες αντιστοιχούν σε δειγματοληψία που έγινε τον Μάιο του 2024. Πέρασαν δηλαδή 9 μήνες για να μάθουμε τα αποτελέσματα, ότι βρέθηκε δηλαδή ξυλόλιο σε εφτά διαφορετικά σημεία πάνω στις λαμαρίνες και στα πρώτα βαγόνια της εμπορικής. Μιλάμε για μια δουλειά που κανονικά γίνεται σε δέκα μέρες. Την πρώτη φορά που έγινε αντίστοιχη δειγματοληψία -στις 29 Μαρτίου 2023- τα αποτελέσματα βγήκαν 40 ημέρες μετά. Κάποιος θα πει ότι το Γενικό Χημείο του Κράτους είχε δουλειά και δεν προλάβαινε. Αν δεν προλάβαινε ας τα δώσουμε στη Γερμανία, ας βρούμε ένα σοβαρό κράτος που μπορεί να κάνει γρήγορα τέτοιες αναλύσεις».
Δύο χρόνια μετά το έγκλημα των Τεμπών η κοινωνία μοιάζει να τραντάζεται με την υπόθεση αυτή, πιο πολύ απ’ όταν συνέβη. Τον ρωτάω για την πολυπλοκότητα που φέρνει η διατύπωση τόσων απόψεων στον δημόσιο λόγο.
«Στην ιστορία αυτή ο καθένας έχει το δικαίωμα να πει το μακρύ και το κοντό του. Είτε γιατί είναι δημοσιογράφος, είτε γιατί είναι καλεσμένος σε κάποια εκπομπή, είτε και θεσμικά ακόμη. Στην υπόθεση αυτή, εκτός απ’ τα 57 θύματα υπάρχουν και 180 τραυματίες. Οποιοσδήποτε απ’ τους ανθρώπους αυτούς έχει έννομο συμφέρον να διορίσει δικηγόρο και τεχνικό σύμβουλο, έχοντας τα ίδια δικαιώματα που έχει οποιοσδήποτε άλλος παράγοντας της δίκης. Αν για παράδειγμα ένας απ’ αυτούς τους τεχνικούς συμβούλους βγει αύριο και πει ότι πιστεύει ότι όλα αυτά είναι ενεργειακά όπλα των εξωγήινων από ιπτάμενο δίσκο που πέρασε σε χαμηλή τροχιά, δεν μπορεί κανείς να κάνει τίποτα. Θα μπει κανονικά στη δικογραφία. Όλο αυτό εξυπηρετεί αυτόν που θέλει κάτι να κρύψει σε αυτή την ιστορία και να κλείσει την υπόθεση χωρίς συμπέρασμα.
photo credits: Eurokinissi
Ένα ακόμη πρόβλημα στην υπόθεση αυτή είναι ότι άμεσα εμπλεκόμενος κόσμος, δεν γνωρίζει πολλά πράγματα. Το θέσφατο ότι “αυτός είναι συγγενής θύματος, άρα γνωρίζει την πραγματικότητα” δεν ισχύει. Αυτό που πρέπει να το αντιληφθεί κάποιος όταν ακούει μια άποψη, είναι ότι ακούει την άποψη ενός συγγενή που έχασε τον άνθρωπο του και έτσι πρέπει να το εισπράξει. Δεν ακούει τη γνώμη όλων των συγγενών, ούτε την απόλυτη σοφία του κόσμου, ούτε αυτό που τελικά θα προκύψει ή θα αποδειχθεί στο δικαστήριο.
Αν μιλάγαμε λιγότεροι και λέγαμε πιο σοβαρά πράγματα, θα υπήρχε μια ελπίδα να ακουστεί πιο καθαρά η προσεκτική άποψη. Τώρα, διαβάζει κάποιος ένα σχόλιο στο Internet που του φαίνεται σωστό και ρωτάει “μα γιατί δεν έγινε έτσι;”. Ακούω κατά καιρούς αστείες σε τεχνικό επίπεδο ερωτήσεις τις οποίες αυτός που τις εκφράζει δεν τις λέει κακοπροαίρετα, όμως κι εγώ δεν μπορώ να μπαίνω σε συζητήσεις με κάποιον που δεν γνωρίζει και ρωτάει πράγματα που φαντάζεται. Απ’ την άλλη μπορεί κάποιος να πει ότι αποφεύγω να απαντήσω. Δεν είναι έτσι. Στο δικαστήριο θα χρειαστεί να απαντήσω σε όλα και με κάθε λεπτομέρεια. Η δημόσια συζήτηση είναι επικίνδυνη σε τέτοια ζητήματα. Για να το κάνω πιο ξεκάθαρο λοιπόν, για να δεχτούμε οποιαδήποτε εξήγηση του φαινομένου πρέπει να υπάρχει αρχή, μέση και τέλος. Θα πρέπει να μπορεί κάποιος να αιτιολογήσει κάθε δευτερόλεπτο και σημείο πάνω στον χάρτη».
Η κουβέντα μας γίνεται λίγες ημέρες μετά το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, για την παρουσία ξυλολίου στο σημείο της σύγκρουσης των δύο τρένων.
«Δεν ψάχνουμε για σκέτο ξυλόλιο. Το καθαρό ξυλόλιο είναι εργαστηριακού επιπέδου χημική ουσία, ακριβή και ιδιαίτερη. Δεν είναι το ξυλόλιο που αναζητούμε, είναι κάποιο άγνωστο μίγμα με άγνωστη σύνθεση, με διάφορους υδρογονάνθρακες που περιέχουν διάφορα απ’ όλα αυτά. Το ξυλόλιο, είναι το πιο “βαρύ” απ’ τις υπόλοιπες, άρα πρώτα τα εξατμιστούν ή θα καούν οι υπόλοιπες και θα περισσέψει το ξυλόλιο, το οποίο εντοπίζουμε ως δείκτη ότι κάτι υπήρξε εκεί και κάηκε. Δεν είναι η καθαρή ουσία που ψάχνουμε».
Συζητάμε για τις μετρήσεις του Γενικού Χημείου του Κράτους.
«Το Γενικό Χημείο του Κράτους δεν βγάζει πόρισμα ούτε σχολιάζει, δίνει μόνο αποτελέσματα μετρήσεων. Την πρώτη φορά, όταν είχε βγάλει μια αντίστοιχη έκθεση ανάλυσης τον Μάιο του 2023, είχε προσπαθήσει -κακώς κατά τη γνώμη μου- να μπει και σε τεχνικά ζητήματα τα οποία ήταν θέματα χημικού μηχανικού. Οι άνθρωποι είναι χημικοί, άρα κάτι διαφορετικό. Στις δεύτερες αναλύσεις δεν διαπιστώσαμε αντίστοιχη προσπάθεια να δικαιολογηθούν τα πάντα. Αυτό που είναι σημαντικό είναι το αποτέλεσμα και το αποτέλεσμα είναι 14 συνολικά (7 απ’ την πρώτη και 7 απ’ τη δεύτερη φορά) δείγματα που περιέχουν ξυλόλιο και άλλες παρόμοιες ουσίες σε διάφορα σημεία τα οποία βάζοντάς τα πάνω στο σχεδιάγραμμα απ’ το σημείο της σύγκρουσης, βλέπουμε ότι ταιριάζουν με την εικόνα που θα περιμέναμε από το αντίστοιχο της πυρόσφαιρας. Το άλλο σημαντικό είναι ότι είναι 14 δείγματα με μεγάλη ποιοτική ποικιλία. Όλα αυτά πλέον χρειάζονται εξήγηση και περιμένουμε κάποιος να τη δώσει, θέλουμε να δούμε πώς η ανάκριση θα αντιμετωπίσει αυτό το εύρημα που προέχεται από δική της παραγγελία και επίσημη ανάλυση του κράτους».
photo credits: Eurokinissi
Ο κύριος Λακαφώσης μου λέει ότι το μοναδικό σημείο που είναι ακόμη σε εκκρεμότητα, είναι το θέμα της φωτιάς. Όλα τα υπόλοιπα έχουν πλέον ξεκαθαρίσει απόλυτα και μπορούν να τα παρουσιάσουν στο δικαστήριο όταν έρθει η στιγμή. Τον ρωτάω πώς αντιλαμβάνεται ο ίδιος τη ρήξη της κοινωνίας με τους κοινωνικούς θεσμούς και τη δικαιοσύνη που αμφισβητείται διαρκώς.
«Όλος αυτός ο κόσμος που βγήκε στον δρόμο, σίγουρα δεν βγήκε σαν οπαδός κάποιου κόμματος. Γι’ αυτό και τα κόμματα δεν τόλμησαν να πουν κουβέντα, γνωρίζοντας ότι κανένα τους δεν έχει τη δύναμη να συσπειρώσει τόσους ανθρώπους. Οι άνθρωποι λοιπόν που διαμαρτυρήθηκαν, έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς. Όταν λοιπόν χάνεται η εμπιστοσύνη στους θεσμούς, “ανοίγουν” διάφορες σκοτεινές κατευθύνσεις. Η έλλειψη εμπιστοσύνη στους θεσμούς οδηγεί σε ακραίες καταστάσεις, γιατί το επόμενο βήμα μπορεί να είναι ότι “δεν έχω εμπιστοσύνη σε κανέναν, να έρθουν τα τανκς να δώσουν τη λύση”. Αυτός είναι ο κίνδυνος σε πολιτικό επίπεδο και δυστυχώς ο χειρισμός που έχει γίνει από όλους τους εμπλεκόμενους στην ανάκριση και σε όλη αυτήν τη διαδικασία, εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι έχουν αφαιρέσει την εμπιστοσύνη των πολιτών».
Στο τέλος της κουβέντας μας τον ρωτάω για το πόσο δύσκολο είναι για εκείνον η διαχείριση της υπόθεσης αυτής, των σχολίων που δέχεται και τι περιμένει να συμβεί.
«Αν δεν μπορούμε να κάνουμε αυτήν τη δουλειά, ας μην την κάνουμε. Αν αποφασίσεις να εμπλακείς, δεν μπορείς στη μέση της διαδικασίας να τα παρατήσεις. Αναγκαστικά αυτές οι δουλειές προϋποθέτουν αντοχή σε ο,τιδήποτε αφορά τη διαχείριση της κοινής γνώμης και της δημοσιότητας. Δεν με απασχολούν τα σχόλια στο Internet, δεν υπάρχει κανένας άνθρωπος που να έχει την απόλυτη αποδοχή. Προσωπικά, λαμβάνω αρνητικά σχόλια και απ’ τις δύο πλευρές. Απ’ τους οπαδούς της κυβέρνησης που θεωρούν ότι προσπαθώ να ρίξω τον πρωθυπουργό και αντίστοιχα από αυτούς που θέλουν να τον ρίξουν και στα μάτια τους συγκαλύπτω τις ευθύνες της κυβέρνησης. Οπότε, καταλήγω ότι μάλλον καλά τα κάνω τα πράγματα.
Δεν έχω ούτε συμφέρον, ούτε πλευρά στην ιστορία αυτή. Ο πραγματογνώμονας όταν ορίζεται σε θέση τεχνικού συμβούλου, αν είναι τίμιος και κάνει σωστά τη δουλειά του λέει στον δικηγόρο ότι “μας φωνάξατε για να βρούμε την αλήθεια, όχι για να υποστηρίξουμε τη δική σας θέση”. Εγώ λοιπόν λέω κατηγορηματικά ότι και σε αυτή την υπόθεση αναζητώ την αλήθεια, που είναι μία. Δεν προσλαμβάνομαι για να εξυπηρετήσω τα συμφέροντα του πελάτη μου, αλλά για να βρεθεί η αλήθεια. Δεν είναι δικαίωση για εμένα να καταδικαστούν οι ένοχοι και να πάνε φυλακή. Αν αυτό συμβεί θα είναι γιατί το δικαστικό σύστημα λειτούργησε σωστά βάση των στοιχείων. Αν όλοι αθωωθούν και πάλι δεν με αφορά, με αφορά να έχω κάνει σωστά τη δουλειά μου. Ελπίζω το δικαστήριο να βασιστεί στα πραγματικά και αντικειμενικά δεδομένα και να αποφασίσει. Δημόσια λοιπόν θα κρατήσω την ουδετερότητα που ορίζει η θέση μου. Το τι αισθάνομαι και μπορεί να σκέφτομαι, είναι ιδιωτικό ζήτημα».