Στις 6 Ιουνίου και από την Ολλανδία θα ξεκινήσει μία εκλογική διαδικασία που αφορά όλη την Ευρώπη και θα καθορίσει εν πολλοίς το μέλλον της.
Στις ερχόμενες Ευρωεκλογές πάνω από 400 εκατομμύρια ψηφοφόροι θα έχουν το δικαίωμα να εκλέξουν τους 720 αντιπροσώπους που θα αποτελέσουν τη σύνθεση του Ευρωκοινοβουλίου για την περίοδο 2024-2029.
Προς το παρόν, όπως συμβαίνει σχεδόν κάθε φορά, αντιμετωπίζουμε αυτή την εκλογική διαδικασία ως μία εθνική υπόθεση, σαν να την ξεκολλάμε από το ευρωπαϊκό της πλαίσιο. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι ψηφίζουμε χαλαρά ή για να τιμωρήσουμε, για να στείλουμε μηνύματα σε διάφορες κατευθύνσεις. Σε κάθε περίπτωση, όχι με τη λογική ότι το αποτέλεσμα των εκλογών αυτών θα επηρεάσει τη ζωή μας.
Δεν είναι παράλογη αυτή η αντιμετώπισή μας. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, τα ίδια τα κόμματα δεν φροντίζουν σε καμία περίπτωση να μιλήσουν για την Ευρώπη και για ευρωπαϊκά θέματα. Αντιθέτως, επιδίδονται σε ένα εσωτερικής κατανάλωσης πανηγύρι το οποίο, κατά όχι παράδοξο τρόπο, γίνεται προκειμένου να επιτευχθεί η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συσπείρωση. Το πραγματικό διακύβευμα όμως μένει εκτός κάδρου, κανείς δεν ασχολήθηκε με το debate των υποψηφίων για την Προεδρία της Επιτροπής.
Γιατί είναι σημαντικές οι Ευρωεκλογές γενικά…
O εμβληματικός Πρόεδρος της Κομισιόν, ο Γάλλος Jacques Delors είχε προσπαθήσει να ποσοτικοποιήσει τη σημασία που έχουν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί στα εσωτερικά της κάθε χώρας-μέλους. Είχε προβλέψει, λοιπόν, ότι «από το 2000 και μετά, το 80% όλης της νομοθεσίας περί των οικονομικών θα προέρχεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση».
Παρότι δεν είναι και τόσο ακριβής υπολογισμός, το ποσοστό αυτό έμεινε μέχρι τις ημέρες μας ως ένας εύκολος και σχηματικός τρόπος να καταγραφεί η επιδραστικότητα των αποφάσεων που λαμβάνονται στα ευρωπαϊκά κέντρα. Πράγματι, για διάφορους τομείς της πολιτικής ζωής ενός τόπου, οι εθνικές κυβερνήσεις κινούνται εντός συγκεκριμένου πλαισίου που καθορίζεται από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Για παράδειγμα, τον περασμένο Νοέμβριο, όπως και κάθε χρόνο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σε διαπραγμάτευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ενέκριναν τον γενικό προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό το κείμενο προφανώς καθρεφτίζει τις προτεραιότητες των κρατών-μελών και ρυθμίζει τελικά την καθημερινότητα των εκατοντάδων εκατομμυρίων κατοίκων της Ένωσης.
Η οικονομία όμως είναι μόνο ένας τομέας. Δεν χρειάζεται να κοιτάξουμε και πολύ μακριά για να το καταλάβουμε. Η σύνθεση του απερχόμενου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κλήθηκε να αντιμετωπίσει μεταξύ πολλών άλλων, μία πανδημία, τις επιπτώσεις της στην παγκόσμια οικονομία και ταυτόχρονα μία σειρά από γεωπολιτικές αναταράξεις σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή. Ζητήματα κομβικής σημασίας που αντιμετωπίζονται πρώτα «ευρωπαϊκά» και λιγότερο «εθνικά».
…και γιατί είναι σημαντικές οι Ευρωεκλογές φέτος
Οι προηγούμενες Ευρωεκλογές, που έγιναν το 2019, αντιμετωπίστηκαν ως οι πλέον καθοριστικές. Ο Trump ήταν ακόμα Πρόεδρος των ΗΠΑ, το Brexit γινόταν πραγματικότητα, το προσφυγικό ζήτημα ήταν στην κορύφωσή του και οι φωνές των ευρωσκεπτικιστών ακούγονταν πιο ισχυρές από ποτέ. Τα αποτελέσματα ήταν πολύ σημαντικότερα από ό,τι καταλαβαίνουμε. Η νίκη των φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων ήταν πύρρειος, αλλά ταυτόχρονα κράτησε ζωντανή την ιδέα και το όραμα της Ένωσης.
Σε πολλά πράγματα όμως, απλώς κλωτσήσαμε το τενεκεδάκι λίγο παραπέρα και τώρα το βρήκαμε ξανά μπροστά μας. Έτσι, είναι πολύ πιθανό 9 από τα συνολικά 27 κράτη-μέλη να εκλέξουν ως πρώτη δύναμη κόμματα της ακροδεξιάς. Ταυτόχρονα, θεωρείται σχεδόν δεδομένο ότι τα δύο ακροδεξιά κόμματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα βγουν ενισχυμένα σε σύγκριση με την προηγούμενη σύνθεση.
Παρά το γεγονός ότι μοιάζει απίθανο ακόμα να διεκδικήσουν την πλειοψηφία, η συνέχιση της ανοδικής τάσης θα βάλει τις ακροδεξιές κραυγές ακόμα πιο βαθιά στην mainstream πολιτική, δίνοντάς τους ταυτόχρονα μεγαλύτερη ώθηση για το μέλλον. Εξάλλου, η «χαλαρή ψήφος» των Ευρωεκλογών ευνοεί αυτές τις δυνάμεις. Σε αυτό το πλαίσιο, υπενθυμίζουμε και την καθόλου μικρή πιθανότητα επανεκλογής του Donald Trump στην προεδρία των ΗΠΑ.
Πάντως, εκτός του μόνιμου μπαμπούλα της ακροδεξιάς, οι Ευρωπαίοι πολίτες καλούνται να εκλέξουν του αντιπροσώπους τους, οι οποίοι θα διαχειριστούν μία σειρά από προκλήσεις. Οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις και ο επικίνδυνος διεθνής ανταγωνισμός, οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, το μεταναστευτικό, η κοινωνική ανισότητα και φυσικά ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η εμφάνιση της τεχνητής νοημοσύνης στην καθημερινότητά μας.
Συμπερασματικά
Δεν είμαστε φυσικά ονειροπόλοι. Τα αποτελέσματα των Ευρωεκλογών και η βούληση των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν θα καθορίσουν από μόνα τους την επόμενη ημέρα. Εξάλλου, ο τρόπος που καθορίζονται αυτές οι πολιτικές είναι πάρα πολύ σύνθετος και γέννημα διαπραγματεύσεων (και συγκρούσεων πολλές φορές) μεταξύ των κρατών-μελών, αλλά ακόμα και των ίδιων των θεσμών.
Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι ο μόνος θεσμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος προκύπτει μέσα από εκλογές. Κατά κάποιον τρόπο, λοιπόν, είναι και ο μόνος απευθείας σύνδεσμος μεταξύ των λαών της Ευρώπης με τους θεσμούς που επηρεάζουν τις ζωές τους.
Όσο πιο σοβαρά τον παίρνουμε, τόσο πιο δυνατά θα ακούγεται η φωνή μας στους χαώδεις διαδρόμους των Βρυξελλών.