Η Χριστίνα Βούλγαρη μιλά για την κωμωδία, τη δημιουργία του πρώτου queer comedy club στην Ελλάδα, τη νέα γενιά που έχει «άλλες εργοστασιακές ρυθμίσεις» και γιατί δεν γίνεται πλέον να είσαι κωμικός που απλά παρατηρεί και δεν εμπλέκεται
Την πρώτη φορά που μιλήσαμε ήταν σε στούντιο, στα γυρίσματα ενός βίντεο για την ισότητα. Τη δεύτερη φορά, ήμουν στο κοινό σε stand up της. «Α, μένετε μαζί από την αρχή της σχέσης. Σίγουρα δεν είστε λεσβίες;». Όλοι γύρισαν και μας κοίταξαν κι εγώ επιτέλους είχα εκπληρώσει ένα όνειρό μου. Είχα γίνει στόχος σε stand up. Η τρίτη φορά ήταν στη Στέπα της Ασκληπιού, να τα λέμε πάνω από δύο κοκτέιλ με αλόη. Η Χριστίνα Βούλγαρη είναι η πρώτη κωμικός που γνωρίζω χωρίς καμία διάθεση να σου αποδείξει το πόσο αστεία είναι. Ωστόσο είναι, όπως και πολλά άλλα πράγματα.
Γυναίκα, κωμικός, λεσβία, λάτρης των escape rooms, η δημιουργός του Snap, του μοναδικού queer comedy club της Αθήνας, η Χριστίνα Βούλγαρη μιλά στο Estella.
«Μεγάλωσα στον Ωρωπό και έφυγα στα 17 μου για Ορεστιάδα για να σπουδάσω Δασολογία, Διαχείριση Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων. Έφυγα στην κρίση για Αγγλία και έμεινα εκεί 10 χρόνια. Έκανα σπουδές στη μουσική, δούλεψα, πήγα στην Κίνα για δύο χρόνια, ξαναγύρισα και γύρω στο 2016 άρχισα να ασχολούμαι πια επαγγελματικά με το stand up».
Μα δεν είναι δύσκολο να κάνεις κωμωδία σε άλλη γλώσσα; «Εγώ ξεκίνησα με τα αγγλικά, επομένως με δυσκόλεψε περισσότερο η μετάβαση στα ελληνικά». Επέστρεψε στην Ελλάδα το 2020 και έπεσε πάνω στον COVID. «Όταν είδα ότι θα τραβηξει η καραντίνα, κατάλαβα ότι έπρεπε να γυρίσω γιατί ό,τι είχα χτίσει με παραστάσεις στην Αγγλία θα χανόταν και θα ήμουν πια 35 χρονών. Έπαιξε ρόλο και το ότι μεγαλώνει ο πατέρας μου και έλειπα από τα 17. Ξεκίνησα σιγά σιγά, μετά ήρθε το live streaming στο YouTube που κάναμε όλοι και σιγά σιγά ήρθαν οι παραστάσεις».
Η δημιουργία του Snap, του πρώτου queer comedy club
«Αφότου επέστρεψα, έπαιξα σε σκηνές και ήρθα σε επαφή και με το queer καλλιτεχνικό κομμάτι. Κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα για το Snap. Ξεκινήσαμε τον Μάρτιο του 2021 έτσι yolo. Ήμασταν εγώ, ο Λευτέρης Κουλώνης και η Kangela Tromokratisch. Είπαμε να κάνουμε μια βραδιά open mic να δούμε αν θα έρθει κανένας, ξέραμε 2-3 άτομα και λέμε στη χειρότερη θα είμαστε μεταξύ μας. Ήρθαν 35 άνθρωποι και πήγε απίστευτα καλά. Στην αρχή μάς φιλοξένησε το Communitism, που ήταν safe space και μετά το Red Jasper όπου μας έβλεπες πια με εισιτήριο. Μας στήριξαν άνθρωποι, όπως η Κατερίνα Βρανά και σε μια εποχή που ο κόσμος είχε φάει πολλή κλεισούρα και ήθελε να βγει. Το κοινό κατηύθυνε εντέλει το τι θα κάνουμε και αυτό οδήγησε στο να κάνουμε καραόκε πάρτι και workshops για παιδιά που ήθελαν να ξεκινήσουν να γράφουν. Το Communitism πουλήθηκε όμως και μειώθηκαν οι ευκαιρίες που είχαν τα παιδιά να έρθουν και να δοκιμάσουν πράγματα. Ψάχνουμε να βρούμε το επόμενό μας βήμα».
Τι σε κάνει καλό κωμικό τελικά;
«Θα σου πω αυτό που λέω στους μαθητές μου με τον Δημήτρη Δούκογλου του Snap. Πρέπει να έχεις 3 πράγματα. Να είσαι συμπαθητικός, να είσαι στην ώρα σου και να είσαι αστείος. Αν έχεις έστω τα 2 από αυτά, είσαι οκ. Στο Snap ωστόσο λειτουργούμε διαφορετικά. Αν έρθει ένα τρανς άτομο να παίξει αλλά δεν είναι πολύ καλό, θα το βάλω γιατί λείπει ως εκπροσώπηση και επειδή μιλά μία γλώσσα στην οποία δεν είμαστε συνηθισμένοι. Ίσως χρειαζόμαστε εκπαίδευση και χρόνο ως κοινό. Ξέρεις, υπάρχουν άνθρωποι που δεν έρχονται απαραίτητα για να γίνουν κωμικοί. Μπορεί να θέλουν μόνο να γράφουν ή να καταπολεμήσουν τον φόβο της έκθεσης. Έχουμε μαθητές διαφημιστές που γράφουν ήδη σλόγκαν. Επίσης, είναι μια δουλειά που θέλει χρόνο μέχρι να φτάσεις σε επαγγελματικό επίπεδο».
Είναι το Snap αποκλειστικά για την queer κοινότητα;
«Πάντα υπάρχει χώρος, ειδικά για cis straight γυναίκες, εφόσον η πλειοψηφία στο stand up είναι cis straight άντρες. Δεν θα πούμε όχι σε cis straight αγόρια, αλλά σίγουρα θα είναι η μειοψηφία. Ειδικά αν δεν κολλάει με το vibe μας».
Τι σημαίνει για εσένα να είσαι λεσβία γυναίκα κωμικός στην Ελλάδα;
«Πολύ μεγάλη συζήτηση. Έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσεις τις διαφορές μεταξύ Ελλάδας και Αγγλίας. Τα πρώτα δύο χρόνια στην Ελλάδα κατάλαβα ότι υπάρχει ανάγκη για λεσβία κωμικό γιατί πολύ απλά θες να υπάρχει μία ομπρέλα σε ηλικίες, φύλα, καταγωγή και είδος κωμωδίας. Ως το πρώτο out άτομο που έπαιζε σε μεγάλους χώρους, όπως το θέατρο Τζένη Καρέζη, προβληματίστηκα. Δηλαδή, το λύσαμε επειδή υπάρχει μία λεσβία κωμικός; Όχι. Άρα κάπου εκεί προέκυψε και το Snap. Εκτός από ψυχοφθόρο, είναι και επαγγελματικό το θέμα. Δεν μπορώ να σηκώνω εγώ τον σταυρό μίας ολόκληρης κοινότητας και δεν θέλω κιόλας. Είναι άδικο για όλα μας γιατί δεν εκπροσωπώ κανένα άτομο».
«Θεωρώ ότι το stand up έχει ακόμη δρόμο στην Ελλάδα. Γιατί ο μέσος θεατής δεν θα πάει για να δει το είδος, αλλά το πρόσωπο. Επειδή ξέρει εμένα ή την Κατερίνα Βρανά ή τον Λάμπρο Φισφή. Αυτό αποδεικνύεται και από το ότι δεν υπάρχει comedy club στην Αθήνα. Να πηγαίνει όποιος θέλει σε open mic, με μεγάλα ονόματα αλλά και με νέα, όπως γίνεται και στην Αγγλία. Είναι το μεγάλο στοίχημα, ειδικά σε μία εποχή που δεν έχει ούτε τηλεοπτικές κωμωδίες. Ούτε τον Σεφερλή δεν βλέπεις!».
Το point of view στην κωμωδία
«Θεωρώ ότι έχουμε πολλούς καλούς κωμικούς και σε διαφορετικά είδη. Αυτό που ενδιαφέρει εμένα περισσότερο είναι οι κωμικοί με point of view. Με έχει κουράσει το στιλ είμαι έξω από την κατάσταση, την παρατηρώ και τη διακωμωδώ. Είναι πολύ 1990. Θέλω να εμπλέκεσαι κάπως. Ίσχυε κάποτε αλλά τώρα είναι δασκαλίστικο και δεν είναι αυτό που έχει ανάγκη το κοινό. Κατά τη γνώμη μου, μία από τις καλύτερες παραστάσεις που έχει γίνει είναι η “Κουβέρτα” της Χρύσας Κατσαρίνη».
«Εμένα δεν με παίρνει να ανέβω στη σκηνή και να μην έχω άποψη. Συστήνομαι με το που με βλέπεις, πριν μιλήσω καν. Αντιλαμβάνομαι ότι μπορεί να είμαι η πρώτη λεσβία που θα δουν κάποιοι στο κοινό. Δεν με βαραίνει καμία ευθύνη, εκτός από αυτή που φέρω εγώ προς τον εαυτό μου. Αλλά αν πω κάτι αστείο, θα γελάσεις, ακόμα κι αν δεν είσαι εξοικειωμένος με τους δονητές ή τις λεσβίες».
Σου έχει τύχει κάτι πολύ κουλό ή άβολο σε stand up σου;
«Όχι ιδιαίτερα, γιατί πιστεύω ότι αυτός που θα έρθει να με δει, κάπως με ξέρει. Όταν πληρώνεις εισιτήριο, το ψάχνεις λίγο. Δεν περνάς τυχαία απ’ έξω. Σε συνέδρια που έχω παίξει και ήταν 12 το μεσημέρι, κατάλαβα ότι προτιμούσαν να φάνε από το να με ακούσουν».
Έχεις σκεφτεί ότι βαρέθηκες να κάνεις κωμωδία για την queer ταυτότητά σου;
«Αυτό έχει ενδιαφέρον, γιατί στο Snap το κοινό είναι queer, αλλά στις δικές μου παραστάσεις η πλειοψηφία είναι οι straight γυναίκες. Κι αυτό δείχνει την ανάγκη των γυναικών για εκπροσώπηση γενικότερα. Και αυτό με ενδιαφέρει. Το κοινό που έρχεται για πρώτη φορά, θέλει να περάσει καλά και να μην φάει στη μάπα κι άλλα στερεότυπα. Είναι γεγονός ότι οι περισσότεροι θα πάνε σε stand up για να ακούσουν πολιτική σάτιρα. Επίσης, ως λαός είμαστε τρομερά εύθικτοι».
Τι είναι πιο σημαντικό; Το κείμενο ή το delivery;
«Για εμένα, είναι το αστείο, αλλά είναι και θέμα κωμικού. Βλέπεις τη Βρανά και γελάς ό,τι και να πει όμως υπάρχουν και οι κωμικοί που έχουν μόνο εξαιρετικό κείμενο. Είναι βασικό να μένεις πιστός στον εαυτό σου και στα κομμάτια που λειτουργούν. Μπορεί να είναι ένας ήχος, μια γκριμάτσα ή οι μιμήσεις. Έχουμε πολλούς καλούς κωμικούς, από διαφορετικές γενιές, αρκεί να γράφεις για εσένα και όχι για το κοινό».
«Η δική μου έμπνευση στη δουλειά ήταν ανέκαθεν οι μαύροι κωμικοί, ειδικά στις δεκαετίες ‘80 και ‘90, που έφεραν ταυτότητες και μίλησαν για πράγματα που οι υπόλοιποι δεν γνώριζαν. Πρακτικά, δεν μπορούσαν να είναι ουδέτεροι. Αυτό είναι που μου λείπει από την Ελλάδα. Κωμικοί που να είναι μετανάστες γιατί ξέρεις, στην τροφική αλυσίδα της κωμωδίας οι μετανάστες είναι πιο κάτω και από τα queer άτομα. Εμείς έχουμε φωνές, αλλά βλέπεις Αλβανούς ή AfroGreeks; Ή βλέπεις άτομα με αναπηρίες στην κωμωδία; Η Κατερίνα Βρανά υπάρχει γιατί είχε ήδη καθιερωθεί στη δουλειά. Εδώ δεν υπάρχει πρόσβαση μωρέ».
Η αξία της νέας γενιάς των κωμικών
«Ξεχωρίζω πολλα παιδιά γιατί έχουν λυμένα αυτά που εμείς έπρεπε πρώτα να λύσουμε. Κι αυτοί έχουν τα δικά τους, αλλά οι κάτω των 30 ξέρουν by default τι δεν είναι αστείο. Έχουν άλλες εργοστασιακές ρυθμίσεις. Για παράδειγμα, εγώ μεγάλωσα με το ότι οι μεγάλοι άνθρωποι είναι αστείοι και έπρεπε να μετακινηθώ από αυτό όταν έγραφα αστεία για τη γιαγιά ή τον μπαμπά μου. Επειδή είναι απαλλαγμένοι από στερεότυπα, έχουν μεγαλύτερη ταχύτητα όταν πηγαίνουν στον πυρήνα. Ας πούμε, εμείς που είμαστε άνω των 35, καλούμαστε να εκπαιδευτούμε ακόμα και στη χρήση της γλώσσας που αλλάζει. Μου έχει τύχει να πω σε κοινό “καλησπέρα σε όλους” και να νιώσω ότι νιώθουν κάπως. Το διορθώνω και μαθαίνω, ακόμα και αν δεν μου βγαίνει αυτόματα».
Οι boomers κωμικοί που ενοχλούνται με τη woke κουλτούρα
«Στο τέλος της ημέρας, το κοινό αποφασίζει. Αν υπάρχουν boomers που γεμίζουν θέατρα ή αν ο Louis C.K ήταν sold out στην Αθήνα, δεν έχει γίνει κανένα cancel. Από την άλλη, αυτό που παρατηρώ είναι ότι μέχρι πριν μερικά χρόνια πολλές ομάδες δεν είχαν πρόσβαση στο καλλιτεχνικό προϊόν. Κάπως βελτιώθηκε η βιοποριστική κατάσταση και είναι πιο εύκολο να πας να δεις κάτι και μετά να έχεις άποψη. Είναι αναμενόμενο να πεις κάτι στη σκηνή και να υπάρξει αντίλογος, και καλώς υπάρχει. Βγες και υποστήριξέ το, αλλά αν λες ότι τα τρανς άτομα και οι μετανάστες δεν πρέπει να έχουν πρόσβαση, αυτό που ακούω είναι ότι εκνευρίζεσαι γιατί δεν μπορείς πια να είσαι μαλάκας στις απόψεις σου».
Η απόφαση για τον Ζακ Κωστόπουλο
Κάναμε αυτή την κουβέντα λίγες ώρες πριν την καταδίκη των δολοφόνων του Ζακ Κωστόπουλου ή Zackie Oh.
«Υπάρχουν τόσα πολλά μέτωπα ανοιχτά και πώς γράφει μέσα σε κάθε άτομο. Θα σου πω για μένα που δεν τον γνώριζα προσωπικά. Αυτό που δεν μπορώ να χωνέψω είναι το ότι συζητάμε αν ήταν δολοφονία, ενώ είδαμε όλοι το βίντεο, παρόλο που πια δεν το βρίσκεις. Ακόμα και οι κατηγορίες δεν είναι για ανθρωποκτονία, αλλά για σωματικές βλάβες. Πέρα από την έκφραση φύλου ή την ταυτότητα, μιλάμε πάντα για τη ζωή ενός ανθρώπου και εκεί τελειώνει. Τι μπορεί να βαραίνει περισσότερο; Ωστόσο, η Zackie Oh λείπει και σαν ύπαρξη από τον χώρο, είτε καλλιτεχνικά είτε ακτιβιστικά. Και σε αυτά τα 6 χρόνια έχουμε ακούσει τέρατα. Δες πώς έκλεισε η δίκη του Παύλου Φύσσα και πώς η δίκη του Ζακ. Στην πρώτη περίπτωση, αντέδρασε τόσος κόσμος, καταδικάστηκε η Χρυσή Αυγή, και στη δεύτερη υπάρχει ένα debate για το τι συνέβη. Η δολοφονία του όμως μας θύμισε πόσο επικίνδυνα είναι έξω και ότι μας σκοτώνουν. Κάποιοι νιώθουν ότι δεν μπορούν να ντύνονται όπως θέλουν, εγώ ότι πρέπει να προσέξω σε ποια περιοχή θα μείνω. Όλοι είδαμε ένα κομμάτι μας».
Το Pride, το Family Pride και η ωμή βία
«Το φετινό Pride θα μείνει στην ιστορία ως ένα από τα πιο βαρετά. Τώρα πρέπει να επαναπροσδιορίσει το τι είναι. Ένα από τα προηγούμενα αιτήματα για ισότητα στον γάμο ήταν πολύ σημαντικό και καλώς έγινε. Αλλά από εδώ και πέρα τι; Πρακτικά μιλώντας, ο γάμος αφορά ελάχιστο κόσμο και δεν άλλαξε κάτι στη δική μου ζωή. Υπάρχουν πολύ πιο ζωτικά θέματα, όπως η ισότητα στην εργασία, η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, που δεν έχουν αποτυπωθεί ακόμα με μαζικούς όρους στο queer κίνημα. Δυστυχώς εκφράζονται από μεμονωμένες ομάδες και αυτό όταν καλούμαστε να διαχειριστούμε το πρόβλημα. Ένα παράδειγμα είναι η ψυχιατρικοποίηση της τρανς ταυτότητας. Αν ρωτάς εμένα, ο αντιρατσιστικός νόμος είναι πιο επείγων από τον γάμο, χωρίς όμως να τον υποτιμώ».
«Όσο για τους ανθρώπους που συμμετείχαν στο Family Pride, εγώ τους κατατάσσω στις φωνές πληκτρολογίου που έχουν μία γραφικότητα. Στην Αθήνα τουλάχιστον, λένε θα κάνουμε αυτό, εκείνο και εμφανίζονται 4 άτομα. Την ημέρα που ψηφιζόταν το νομοσχέδιο, ήμασταν 35 εμείς πάνω που πανηγυρίζαμε και 4 από κάτω να μας λιβανίζουν. Από την άλλη, τα 150 άτομα στην πλατεία Αριστοτέλους που την έπεσαν σε δύο, ήταν ένα γερό reality check. Ναι γάμος, αλλά κοίτα τι γίνεται. Όπως και με τον ξυλοδαρμό του 15χρονου στην Πάτρα. Ζούμε σκοτεινές εποχές. Η φτωχοποίηση και η ακρίβεια παίζουν ρόλο σε αυτές τις συμπεριφορές. Δεν είναι τυχαίο που τα πρώτα Pride έγιναν σε χρυσές εποχές. Πότε ανέβηκε η Χρυσή Αυγή; Μετά το μνημόνιο. Τα πράγματα δεν είναι σίγουρα στατικά, ειδικά στον δημόσιο χώρο. Αυτό που δεν πρόκειται να δεχτώ είναι ότι ένας άνθρωπος ζει τη ζωή του λιγότερο για να μπορεί να ζει. Για να μην προκαλεί».