Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι Έλληνες πολιτικοί επιλέγουν να χρησιμοποιούν αγγλική ορολογία προκειμένου να φαίνονται πιο «αποτελεσματικοί».
Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για την αυστηροποίηση του πλαισίου ποινών στο σχολείο, με αφορμή φυσικά τις νέες πολιτικές που προωθεί το Υπουργείο Παιδείας και συγκεκριμένα ο Κυριάκος Πιερρακάκης. Στην αιχμή της συγκεκριμένης μεταρρύθμισης βρίσκεται το ζήτημα των smartphones των οποίων η λειτουργία ουσιαστικά πρόκειται να απαγορευτεί κατά τη διάρκεια του μαθήματος.
Ο Πρωθυπουργός επισκέφθηκε πρόσφατα την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου. Σκοπός της επίσκεψης ήταν να την ενημερώσει για ένα κομμάτι όσων εξήγγειλε στη ΔΕΘ. Μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε και στα ζητήματα της Παιδείας τα οποία φανερά η κυβέρνηση προσπαθεί να θέσει ως ατζέντα των ημερών. Το συγκεκριμένο κομμάτι του διαλόγου τους για την Παιδεία ήταν και αυτό που απασχόλησε περισσότερο τα ειδησεογραφικά δίκτυα.
Διαβάζουμε μεταξύ άλλων σε όσα είπε ο Κυριάκος Μητσοτάκης: «θα προμηθεύσουμε έναν σε πρώτη φάση πεπερασμένο αριθμό σχολείων με lockers, ώστε τα παιδιά να μπορούν να κλειδώνουν τα κινητά τους όταν πηγαίνουν στο σχολείο και να τα παίρνουν όταν φεύγουν».
Lockers και όχι ντουλάπια
Ας μείνουμε λίγο στο κομμάτι της επιλογής της αγγλικής λέξης “lockers”.Τα κινητά των μαθητών δεν θα κλειστούν σε ειδικά διαμορφωμένα «ντουλάπια», δεν θα κλειστούν ούτε σε «συρτάρια» ούτε φυσικά σε φωριαμούς. Θα κλειστούν σε “lockers”.
Στην πολιτική επικοινωνία η επιλογή μία λέξης είναι ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα. Εν προκειμένω, η επιλογή της ελληνικής λέξης θα έδινε μία αίσθηση πολιτικής «γυμνασιάρχου» της δεκαετίας του 1950. Στην πραγματικότητα όμως η κυβέρνηση, δια του πιο hi-tech υπουργού της, θέλει να δείξει το ακριβώς αντίθετο.
Πολύ πιθανόν είναι ότι θα μιλάμε πράγματι για έναν σχετικά απλό μηχανισμό που θα αποθηκεύει τα κινητά των μαθητών, όση ώρα κρατάει το μάθημα. Όταν όμως ακούς για «πιλοτικά lockers», του μυαλό σου πάει σε sci-fi καταστάσεις, σε ειδικά apps που θα χτυπάνε την κακή τεχνολογία (τα smartphones και αποσπούν την προσοχή των μαθητών) με καλή τεχνολογία (αυτή που κρατάει την τάξη και την ασφάλεια στα σχολεία).
Ο γλωσσικός δανεισμός των ελίτ
Όταν μιλάμε για τον γλωσσικό δανεισμό και για τις αγγλικές λέξεις που εγκαθίστανται στο ελληνικό λεξιλόγιο, το μυαλό μας πηγαίνει σχεδόν αποκλειστικά στην περίφημη «γλώσσα των νέων» με τα “bro” της, τα “demure” της και τα “chain” της. Ενδεχομένως και τις υστερίες για τη γλώσσα μας που καταστρέφεται ή την εκστρατεία των Ράδιο Αρβύλα εναντίον των greeklish. Υπάρχει όμως και ένα άλλο πεδίο που έχει ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Τα τελευταία χρόνια, με την εισαγωγή του μεταρρυθμιστικού λόγου, ήρθε στα ελληνικά και ένα ειδικό business λεξιλόγιο της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Το λεξιλόγιο αυτό αποτελούνταν είτε από καθαρά αγγλικούς όρους είτε από άλλους που μεταφράστηκαν άγαρμπα στα ελληνικά. Όσοι δουλεύαμε σε χώρους media και επικοινωνίας γνωρίζαμε τον όρο “content” αλλά και τη μετάφρασή του («περιεχόμενο»), πριν αυτός πλημμυρίσει το διαδίκτυο.
Από εκεί πέρασαν και στον λόγο των πολιτικών κομμάτων και ιδίως αυτών που στηρίζουν την πιο ορθολογική και κυβερνητική εκδοχή τους. Τα spreads, τα hedge funds, το success story του Αντώνη Σαμαρά, ο Βαρουφάκης που ήταν κατά τον Αλέξη Τσίπρα “asset” για την ελληνική κυβέρνηση. Μετά ήρθαν το προσφυγικό με τα “pushbacks” και τα “hot spots” (εδώ ο ρόλος των αγγλικών είναι να κρύψουν μέσα στην ασάφεια την άθλια πολιτική του ελληνικού κράτους). Στο τέλος ο κορονοϊός και τα lockdown που έφερε μαζί του.
Όταν, θεωρητικά, η Ελλάδα βγήκε από τα μνημόνια, τα αγγλικά έγιναν συνώνυμο της χρηστής διοίκησης του κράτους που αυτή τη φορά γίνεται με τεχνοκρατικούς και όχι με πολιτικάντικους όρους. Με τη χρεοκοπία του δημοσίου, πρότυπο για την ορθή διοίκηση έγιναν οι επιχειρήσεις και στον πολιτικό λόγο εμφανίστηκε το αντίστοιχο λεξιλόγιο.
Η καλή χρήση των αγγλικών έγινε απαραίτητο προσόν για τον Έλληνα ηγέτη. Τα αγγλικά του Τσίπρα, που έγιναν meme, αντικαταστάθηκαν από τα αγγλικά του Μητσοτάκη, απόδειξη της αριστείας του. Για παράδειγμα, ο Πρωθυπουργός έσπευσε να τονίσει ότι στόχος της κυβέρνησής του είναι να μετατρέψει το “brain drain” σε “brain gain” ή για plan b στο προσφυγικό. Η επένδυση στη Νότια Αττική έγινε “project του Ελληνικού”.
Την ίδια ώρα, ο Στέφανος Κασσελάκης, αντικαταστάτης του Αλέξη Τσίπρα στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, παρουσίασε την υποψηφιότητά του με το περίφημο βίντεο «με λένε Στέφανο και έχω να σας πω κάτι». Ανάμεσα σε αυτά που είπε προσπαθώντας να πείσει ότι είναι ο ιδανικός υποψήφιος για να κερδίσει τον Μητσοτάκη αναρωτήθηκε:
«Θέλετε να βάλετε απέναντι στους δήθεν άριστους ένα άτομο που μιλάει καλύτερα αγγλικά από αυτούς;». Στην ομιλία του στον ΣΕΒ, μία από τις πιο σημαντικές στη σύντομη πορεία του στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, ο Κασσελάκης αναφέρθηκε σε «τριπλό win» για τράπεζες, δανειολήπτες και ελληνική κοινωνία. Τα παραπάνω φυσικά είναι μόνο μερικά παραδείγματα από τα πάμπολλα που θα βρει κανείς.
Η γλώσσα των επιχειρήσεων και της πολιτικής
Αυτή η εκδοχή γλωσσικού δανεισμού από τα αγγλικά δεν πέφτει φυσικά από τον ουρανό. Αντιθέτως, βασίζεται πάνω στη γλώσσα της τεχνολογίας, της καινοτομίας και της ελεύθερης αγοράς αλλά και σε μία επαρχιωτικού τύπου λογική πως οτιδήποτε έρχεται «απ’ έξω», από τη Δυτική Ευρώπη και την Αμερική, είναι εκ προϊμίου καλύτερο και σίγουρα πιο αποτελεσματικό.
Ο γλωσσικός δανεισμός δεν είναι φυσικά κάτι κακό ούτε πρόκειται να καταστρέψει την ελληνική γλώσσα. Έχει όμως τρομερό ενδιαφέρον να αναλυθεί ως μέρος των λόγων της εξουσίας και της φιλελεύθερης κυριαρχίας των τελευταίων χρόνων.