Σίγουρα, η κουλτούρα ψυχολογικοποίησης των πάντων, που υπόσχεται ότι μπορούμε να απαλλαγούμε από κάθε αρνητικό συναίσθημα «με ένα ψέκασμα» είναι επικίνδυνη. Μιλήσαμε με την ψυχολόγο Ζωή Φράγκου για να θέσουμε το ζήτημα σε ρεαλιστική βάση, μήπως σταματήσουμε να νιώθουμε ανεπαρκείς.

«Αν οι άνθρωποι ρύθμιζαν τα συναισθήματά τους, δεν θα υπήρχε έγκλημα ή εθισμοί». Αυτό το σχήμα υπερβολής, που το βρίσκεις σε δεκάδες διαφορετικές μορφές στα κοινωνικά δίκτυα, με έκανε να σκεφτώ για άλλη μια φορά πόσο απλουστευτικά αντιμετωπίζεται η ψυχική υγεία σήμερα.

Το πολύ μεγαλύτερο awareness γύρω από αυτά τα θέματα απενοχοποίησε την αναζήτηση βοήθειας από τους ειδικούς, πράγμα εξαιρετικά σημαντικό, αλλά από την άλλη, έτσι όπως εξελίσσεται η -πολλές φορές- επιφανειακή συζήτηση γύρω από την ψυχική υγεία, τείνει να ενοχοποιηθεί κάθε αρνητικό συναίσθημα, που τολμάει να ξεφύγει από τον έλεγχό μας.

Η λογική του «αν δεν νιώθεις καλά, κάτι δεν κάνεις καλά και κυρίως ΦΤΑΙΣ» δημιούργησε έναν στρατό ενοχών που μαίνεται στα μπερδεμένα κεφάλια μας και βγάζει από την εξίσωση την κοινωνική διάσταση του ζητήματος, στρέφοντάς μας μόνο προς τον ενδότερο εαυτό μας και μοιραία στον ακραίο ατομικισμό.

Πόσο καλά μπορεί να νιώθει κάποιος/-α που δεν ξέρει αν τον επόμενο μήνα θα μπορέσει να πληρώσει το νοίκι του ή στα 35 του μένει ακόμα στο παιδικό του δωμάτιο; Ως γνωστόν, «τα λεφτά δεν έχουν σημασία», μόνο για εκείνους που τα έχουν, αλλά αυτό είναι θέμα για ένα άλλο άρθρο.

Όπως έχουν τονίσει πολλές φορές οι ειδικοί, το πρόβλημα πολλές φορές δεν είναι το πώς νιώθουμε αλλά το τι νιώθουμε για τα συναισθήματά μας, λ.χ. η λύπη που μπορεί να αισθανόμαστε θα περάσει (αν την αποδεχτούμε και δεν την πολεμήσουμε), αλλά η ντροπή και ο φόβος για αυτό μας το συναίσθημα θα επιμείνουν. Αυτό το βαθύ, πανανθρώπινο, αγωνιώδες ερώτημα του «τι πάει στραβά μαζί μου και αισθάνομαι έτσι;» είναι η μεγάλη πρόκληση που όλοι/-ες αντιμετωπίζουμε καθημερινά.  

Η κοινωνία της «τέλειας ψυχικής υγείας»

Η Ζωή Φράγκου είναι οργανωσιακή ψυχολόγος και business coach. Έχει μελετήσει σε βάθος το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout) και ειδικεύεται στην αλλαγή εταιρικής κουλτούρας, προς μεγάλο όφελος εργαζομένων και εργοδοτών. Μεταξύ άλλων, συνεργάζεται και με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO).

Επίσης, είναι ο άνθρωπος που ποτέ δεν θα σε έκανε να νιώσεις άσχημα που νιώθεις άσχημα. Η ίδια αναγνωρίζει το πρόβλημα που προκύπτει από την έκρηξη της pop ψυχολογίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μιλάει με έναν τρόπο που κάνει τον/την απέναντί της να αναφωνεί με ανακούφιση «κι εγώ έτσι αισθάνομαι και είναι εντάξει»:

«Η κοινωνία της “τέλειας ψυχικής υγείας” που προωθείται από την pop ψυχολογία στα social media έχει κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν ανεπαρκείς. Σου λένε ότι πρέπει να «σκέφτεσαι θετικά» και να τα έχεις όλα υπό έλεγχο, αλλιώς αποτυγχάνεις. Ωστόσο, κάτι τέτοιο είναι απολύτως μη ρεαλιστικό», σημειώνει και συνεχίζει:

«Η αλήθεια είναι ότι όλοι μας παλεύουμε διαρκώς με τις σκιές μας. Ψυχική υγεία δεν σημαίνει ότι δεν έχεις προβλήματα ή ότι σκέφτεσαι μόνο θετικά. Σημαίνει ότι είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου και αποφασισμένος/-η να κάνεις κάτι για να γίνεις καλύτερος/-η ή να νιώσεις καλύτερα κάθε μέρα.

Και αν αυτό περιλαμβάνει το να ζητήσεις βοήθεια, τότε η συγκεκριμένη κίνηση είναι απόδειξη δύναμης και αυτογνωσίας, όχι αδυναμίας. Ας αφήσουμε πίσω την τοξική θετικότητα και ας αποδεχτούμε ότι η ψυχική υγεία δεν είναι αγώνας ταχύτητας, αλλά μαραθώνιος· μια ενεργητική απόφαση που πρέπει να παίρνουμε ξανά και ξανά κάθε πρωί που ξυπνάμε», τονίζει (ανακουφιστικά) η Ζωή Φράγκου.

Τι σημαίνει «να ρυθμίζεις τα συναισθήματά σου» (regulate your emotions)

Αυτή η προτροπή κυριαρχεί το τελευταίο διάστημα στα social media. Καταλαβαίνουμε, όμως, τι σημαίνει στην πραγματικότητα; Η ειδικός απάντα: «Κατ’ αρχάς, ρυθμίζω τα συναισθήματά μου δεν σημαίνει “καταπιέζω” ή “αγνοώ” τα συναισθήματά μου, όπως μπορεί να υπονοούν τα γρήγορα tips των social media. Είναι η τέχνη του να αναγνωρίζεις τι νιώθεις και να το επεξεργάζεσαι ουσιαστικά, χωρίς απλώς να προσπαθείς να κάνεις ένα συναίσθημα που δε σου αρέσει να φύγει ή να το εκμηδενίσεις.

Αναλογίσου το τρίπτυχο: Σκέψη, Συναίσθημα, Συμπεριφορά. Αυτά τα τρία είναι αλληλένδετα. Αλλάζοντας τον έναν παράγοντα, επηρεάζεις τους άλλους. Η πραγματική πρόκληση είναι να καταλάβεις από πού προέρχονται οι αντιδράσεις σου και αν σε εξυπηρετούν ή όχι. Το να μάθεις να ρυθμίζεις τα συναισθήματά σου δεν σημαίνει ότι πρέπει πάντα να είσαι «ψύχραιμος/-η», αλλά να επιλέγεις συνειδητά την αντίδρασή σου, χωρίς να αφήνεις τις καταστάσεις να σε ελέγχουν».

Η οργανωσιακή ψυχολόγος και business coach Ζωή Φράγκου

Η ανθρώπινη ανάγκη να αποφύγουμε τη δυσφορία

Ορισμένοι γκουρού των social media λένε ότι η ρύθμιση των συναισθημάτων ισοδυναμεί με πρόληψη του εγκλήματος και των εθισμών. Ρωτάω την ψυχολόγο πόση αλήθεια υπάρχει μέσα σε τέτοιου είδους απόλυτες δηλώσεις. «Η ρύθμιση των συναισθημάτων μπορεί όντως να αποτρέψει αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, αλλά το θέμα είναι πιο σύνθετο από αυτό.

Η ανθρώπινη ανάγκη να αποφύγουμε τη δυσφορία και το κενό είναι συχνά η ρίζα εγκληματικών πράξεων και εθισμών. Όταν δεν μπορείς να δημιουργήσεις βαθιές, ουσιαστικές συνδέσεις, θα στραφείς σε ο,τιδήποτε μπορεί να καλύψει προσωρινά αυτό το κενό -ακόμη και αν αυτό είναι καταστροφικό.

Για παράδειγμα, η μελέτη του Gross (1998) υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι που έχουν υγιείς μηχανισμούς ρύθμισης συναισθημάτων είναι σε θέση να ανταποκριθούν με πιο θετικούς και κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους σε στρεσογόνες καταστάσεις, αποφεύγοντας αντιδράσεις θυμού ή βίας», υπογραμμίζει η Ζωή Φράγκου και συνεχίζει:

«Όταν κάποιος δεν έχει δημιουργήσει υγιείς τρόπους να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του, ενδέχεται να καταλήξει στο να τα συγκαλύπτει με ουσίες, αντικείμενα ή καταστροφικές συμπεριφορές. Είναι, λοιπόν, λογικό πώς υπό αυτή την έννοια η καλή διαχείριση των συναισθημάτων μπορεί πράγματι να αποτελέσει εργαλείο πρόληψης, χωρίς όμως να μπορεί να την εξασφαλίσει».

Μιλώντας ρεαλιστικά για τα συναισθήματά μας

Χαίρομαι που κάναμε establish ότι τα ζητήματα αυτά είναι απείρως πιο σύνθετα από την επικίνδυνη λογική «1+1 κάνουν 2» που κυριαρχεί στο ίντερνετ και, εν πολλοίς, έχει μεταφερθεί και στις προσωπικές μας συζητήσεις, όπου αρκετοί από εμάς οδηγούμαστε πια σε μια ακραία ψυχολογικοποίηση των πάντων. Ωστόσο, σε μια ρεαλιστική βάση, μακριά από την τελειομανία και το denial αυτών που αισθανόμαστε, πώς μπορούμε σταδιακά να βελτιωθούμε ως προς τη ρύθμιση των συναισθημάτων μας;

«Το πρώτο βήμα είναι να αποδεχτούμε ότι δεν μπορούμε πάντα να έχουμε τον έλεγχο των συναισθημάτων μας, αλλά σίγουρα μπορούμε πολύ πιο συχνά να έχουμε τον έλεγχο της αντίδρασής μας σε αυτά», θα μου πει αμέσως η Ζωή Φράγκου. «Η αυτογνωσία είναι το κλειδί. Το να εντοπίσεις τα ερεθίσματα που πυροδοτούν τις αντιδράσεις σου απαιτεί συνεχή αυτοπαρατήρηση και αποδοχή του ποιος/-α πραγματικά είσαι.

Δεν είναι εύκολο, αλλά τεχνικές όπως η ενσυνειδητότητα (mindfulness) βοηθούν να “πιάσεις” τις στιγμές που τα συναισθήματά σου σε καθοδηγούν και να κάνεις συνειδητές επιλογές. Κάτι τόσο απλό, όσο το να ρίξεις παγωμένο νερό στο πρόσωπό σου, όταν είσαι έξαλλος, μπορεί να σου δώσει τον χώρο να πάρεις καλύτερες αποφάσεις.

Το σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι η ψυχική υγεία δεν είναι κάτι που κατακτάται μια για πάντα. Είναι μια καθημερινή επιλογή».


*Η οργανωσιακή ψυχολόγος Ζωή Φράγκου είναι στο Instagram και στο Linkedin.

Γνωμούλα;
+1
0
Έκλαψα
+1
0
Βαριέμαι
+1
0
Νευρίασα
+1
1
Αγαπώ
+1
0
Σοκαρίστηκα