Μπορεί τώρα να κρυώνουμε, όμως οι χειμώνες μας θερμαίνονται με επικίνδυνους ρυθμούς. Ποιές ειναι οι συνέπειες για εμάς, την οικονομία, τα ζώα και τα φυτά μας;
Λίγες μέρες κρύου και η Αθήνα μαζεύεται μέσα στο σπίτι της. Αν είναι τυχερή, έχει θέρμανση και ζαζεύει πίσω απ’ το τζάμι τους περαστικούς. Ρίχνει πάνω της μια χοντρή κουβέρτα και αναρωτιέται πότε θα έρθει το καλοκαίρι.
Μόλις ζήσαμε την πιο ζεστή χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ στην ιστορία και ίσως προμηνύεται μια ακόμη πιο ζεστή.
Οι θερμοκρασίες και η διάρκειά τους έχουν φτάσει άλλα ύψη και ο χειμώνας που μόλις χτύπησε τις πόρτες μας δεν είναι αρκετός για να τις ξεθυμάνει. Το κλίμα έχει ήδη εκδηλώσει ξεκάθαρα τις απειλητικές αλλαγές του εξαιτίας του ανθρώπινου παράγοντα και η θέρμανση του χειμώνα είναι συχνά λιγότερο αισθητή σε σχέση με τους καλοκαιρινούς καύσωνες, με τους οποίους έχει γίνει γνωριστεί για τα καλά η Αθήνα –και όχι μόνο.
Ο χειμώνας που διανύσαμε πέρυσι στην Ελλάδα έχει καταγραφεί ως ένας από τους θερμότερους χειμώνες, σύμφωνα με το Meteo. Συγκεκριμένα, ήταν ο θερμότερος για τη Βόρεια Ελλάδα και ο τρίτος θερμότερος για τις υπόλοιπες περιοχές της χώρας. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο περσινός χειμώνας κατέχει την δεύτερη θέση στην κατάταξη με τους θερμότερους χειμώνες στην ιστορία των μετεωρολογικών μετρήσεων.
Σύμφωνα με το δίκτυο 53 μετεωρολογικών σταθμών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, στη Φλώρινα καταγράφηκε η μεγαλύτερη θετική απόκλιση της μέσης μέγιστης θερμοκρασίας του χειμώνα (+2,9 βαθμοί Κελσίου) και ακολουθούν το Κιλκίς, η Λήμνος, τα Τρίκαλα και η Θεσσαλονίκη με θετικές αποκλίσεις άνω των 2 βαθμών. Στην Αθήνα η απόκλιση ήταν 0,8 βαθμοί.
Πέρυσι, είχαμε περισσότερες από 60 ημέρες –από τις 90 συνολικά του χειμώνα– με θερμοκρασίες υψηλότερες από τα κανονικά για την εποχή επίπεδα, σε όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας.
Επιπλέον, ο αριθμός των ημερών με ολικό παγετό τον περσινό χειμώνα υπολείπεται σημαντικά του μέσου όρου των τελευταίων ετών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο υψηλότερος σταθμός του δικτύου στο Καϊμακτσαλάν, όπου καταγράφηκαν μόλις 34 ημέρες ολικού παγετού –με τις περισσότερες μετά τις 9 Ιανουαρίου–, ενώ ο μέσος όρος της περιόδου 2009-2022 είναι 53 ημέρες ολικού παγετού κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Εμείς και ο κόσμος
Η Tilly Collins, αναπληρώτρια διευθύντρια του Κέντρου Περιβαλλοντικής Πολιτικής στο Imperial College του Λονδίνου, πιστεύει ότι λόγω της κλιματικής αλλαγής, τα φυτά και τα ζώα δυσκολεύονται να μεταναστεύσουν σε άλλες περιοχές για να διατηρήσουν την ιδανική τους θερμοκρασία.
«Για είδη με μικρούς πληθυσμούς ή περιορισμένες περιοχές, αυτό μπορεί πολύ εύκολα να τα βάλει σε τροχιά εξαφάνισης», προειδοποίησε. Τα δεδομένα από το πρόγραμμα Copernicus επισήμαναν και άλλα ακραία κλιματικά φαινόμενα. Για παράδειγμα, ο θαλάσσιος πάγος στα ανοιχτά της Ανταρκτικής τον περασμένο μήνα έπεσε στο χαμηλότερο επίπεδο που καταγράφηκε ποτέ για τον Φεβρουάριο, στην 45χρονη ιστορία των δορυφορικών παρατηρήσεων.
Τα ροδάκινα…
Λίγο πιο μακριά από εμάς –αλλά τελικά όχι και τόσο– στις ΗΠΑ, μέχρι το 2050, 23 αμερικανικές πολιτείες προβλέπεται να χάσουν πάνω από ένα μήνα με ημέρες που θα κάνει παγωνιά, σύμφωνα με το Climate Central. Μπορούμε να φανταστούμε τι σημαίνει αυτό και για τα εγχώρια.
«Σε γενικές γραμμές, οι χειμώνες έχουν γίνει πιο ζεστοί σε όλη τη χώρα, και πραγματικά σε όλο τον κόσμο», τονίζει η Pamela Knox, κλιματολόγος του Πανεπιστημίου της Georgia. «Αποδεικνύεται ότι οι ψυχρότερες εποχές θερμαίνονται πιο γρήγορα από τις θερμότερες».
Very warm winter days are on the rise in 206 U.S. locations. https://t.co/746gX87wJC #climatematters pic.twitter.com/sGIqD9ibvm
— Climate Central (@ClimateCentral) January 31, 2024
Οι θερμότεροι χειμώνες είναι ένα από τα πιο σημαντικά παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο η ανθρωπότητα έχει αλλάξει τον κόσμο και το κλίμα, εξαιτίας της ασυγκράτητης ορμής για τα ορυκτά καύσιμα, τα οποία εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα και ανεβάζουν τις παγκόσμιες θερμοκρασίες.
Ο κρύος καιρός είναι απαραίτητος για το οικοσύστημά μας, για τα φυτά και τα ζώα και η απώλειά του θα έχει εκτεταμένες επιπτώσεις στην οικονομία, την παραγωγή τροφίμων και την υγεία, όπως αναφέρει το Vox.
Γιατί θερμαίνονται οι χειμώνες;
Σύμφωνα με την Εθνική Αξιολόγηση του Κλίματος, μια έκθεση 14 κυβερνητικών υπηρεσιών των ΗΠΑ που δημοσιεύθηκε πέρυσι, «σε πολλές βόρειες πολιτείες, ο χειμώνας θερμαίνεται σχεδόν δύο φορές πιο γρήγορα από το καλοκαίρι».
Ολόκληρη η Γη θερμαίνεται, απλώς οι αλλαγές δεν κατανέμονται ομοιόμορφα σε όλο τον πλανήτη ή σε όλη τη διάρκεια του έτους. Η Αρκτική, για παράδειγμα, θερμαίνεται περίπου τέσσερις φορές πιο γρήγορα από τον υπόλοιπο κόσμο, καθώς ο πάγος που αντανακλά το ηλιακό φως υποχωρεί έναντι του πιο σκοτεινού, απορροφητικού για τη θερμότητα ωκεανού. Όσο πάμε πιο νότια, τόσο πιο δυσανάλογα θερμαίνονται οι χειμώνες, αλλά με πιο αργούς ρυθμούς από τον Βόρειο Πόλο.
Όπως αποδεικνύεται, οι χειμώνες τείνουν να έχουν ισχυρότερη αντίδραση στα αέρια που παγιδεύουν τη θερμότητα από ό,τι τα καλοκαίρια. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στο διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο, αλλά και στους υδρατμούς. «Οι ψυχρές ατμόσφαιρες είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες στην πρόσθετη υγρασία, επειδή ο αέρας είναι συνήθως ξηρός στην αρχή και λίγο περισσότεροι υδρατμοί σημαίνει ότι παγιδεύεται πολύ περισσότερη θερμότητα κοντά στην επιφάνεια», δηλώνει η Jennifer Francis, επιστήμονας στο Κέντρο Κλιματικών Ερευνών Woodwell, μια ανεξάρτητη ομάδα επιστημόνων του κλίματος.
Έτσι, μειώνεται και η χιονόπτωση «εκτός από τις περιοχές όπου εξακολουθεί να είναι αρκετά κρύο για να πέσει χιόνι (αντί για βροχή)», σημειώνει Francis, ενώ υπογραμμίζει την αύξηση της συχνότητας των έντονων βροχοπτώσεων σε όλη την διάρκεια του χρόνου.
Με τη συσσώρευση περισσότερων αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναμένεται περισσότερη θέρμανση για τις ψυχρότερες περιοχές του κόσμου, η οποία με τη σειρά της θα αυξήσει τη στάθμη της θάλασσας, θα μεταβάλει τα ωκεάνια ρεύματα και θα διαστρεβλώσει τα καιρικά φαινόμενα σε όλο τον κόσμο.
Αυτό έχει ήδη εκτεταμένες επιπτώσεις κοντά στον ισημερινό, από την αναδιαμόρφωση των ακτογραμμών μέχρι την παρεμπόδιση της συγκομιδής πολύτιμων φρούτων.
Θα μας λείψει αυτό το κρύο…
Γιατί; Σε περιοχές όπως η Georgia, η «Πολιτεία του Ροδάκινου», με περισσότερους από 70 δρόμους γεμάτους ροδακινιές, έχει ήδη χαθεί το 90% της σοδειάς πέρυσι και μιλάμε για την χειρότερη συγκομιδή από το 1955. Με τους θερμότερους χειμώνες, οι ροδακινιές αντιμετωπίζουν εποχιακή αϋπνία. Αυτό διαταράσσει το χρονοδιάγραμμα του πότε ανθίζουν, καθιστώντας δυσκολότερο για τους αγρότες να διασφαλίσουν ότι θα επικονιαστούν και θα καταλήξουν να φέρουν καρπούς.
«Η αγορά ροδάκινων από οποιαδήποτε άλλη πολιτεία αποκλείεται εντελώς», δήλωσε πέρυσι στο CNN ο Henryk Kumar, διευθυντής επιχειρήσεων στα παγωτατζίδικα Butter & Cream στη Γεωργία, σε μια προσπάθεια να βοηθήσει τους αγρότες της περιοχής.
Τα ακραία φαινόμενα αποδεικνύονται ιδιαίτερα θανατηφόρος συνδυασμός για τα πολύτιμα φρούτα και λαχανικά μας. Αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα για το πόσο πολύ ο κόσμος όπως τον ξέρουμε βασίζεται στον δροσερό καιρό και αυτό είναι το διακύβευμα της απώλειάς του.
Αν η αύξηση της θερμοκρασίας συνεχιστεί με τον τρέχοντα ρυθμό, πολλές περιοχές και οι κάτοικοί τους θα αντιμετωπίζουν όλο και πιο συχνά φαινόμενα που θα εμποδίζουν την σωστή καλλιέργεια πολλών φρούτων και λαχανικών.
Ένα άλλο κρίσιμο όριο του χειμώνα είναι το σημείο πήξης του νερού. Οι θερμότεροι χειμώνες μπορούν να γίνουν ένα καιρικό μαστίγιο με πλημμύρες το χειμώνα και ξηρασία το καλοκαίρι, ακόμη και αν οι συνολικές βροχοπτώσεις δεν αλλάζουν πολύ.
Επηρεάζεται και το καλοκαίρι μας
Η απώλεια ψυχρού καιρού το χειμώνα μπορεί επίσης να ενισχύσει τη θέρμανση κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού. «Η νωρίτερη απώλεια της ανοιξιάτικης χιονοκάλυψης σημαίνει ότι ο ισχυρός ανοιξιάτικος ήλιος μπορεί να στεγνώσει το έδαφος νωρίτερα, και όταν το έδαφος στεγνώνει, μπορεί να θερμανθεί πολύ πιο γρήγορα», δήλωσε η Francis.
«Αυτό συμβάλλει σε καλοκαιρινούς καύσωνες, ξηρασίες και πιο έντονες περιόδους πυρκαγιών».
Η άνοδος των χειμερινών θερμοκρασιών σημαίνει επίσης ότι οι ισχυρές παγωνιές και τα ξαφνικά φαινόμενα παγετού μπορεί να είναι λιγότερο πιθανά σε ορισμένες περιοχές. Μια πτώση κάτω από το μηδέν αφού τα φυτά αρχίσουν να ξυπνούν από το χειμερινό τους λήθαργο μπορεί να βλάψει τα εύθραυστα φύλλα, τους μίσχους και τις ρίζες, πλήττοντας έτσι τις αποδόσεις των καλλιεργειών. Ακόμη και σε ένα θερμότερο κλίμα, τα φαινόμενα παγετού μπορεί να συμβούν μέσα στο χάος του καιρού.
«Το κλιματικό σύστημα είναι σαν ένα μπολ με ζελέ», δήλωσε ο Knox. «Πάντα κουνιέται».