Η καθημερινότητά μου, πλέον, περιλαμβάνει το να ξυπνάω το πρωί, και καθώς πίνω τον καφέ μου και προετοιμάζομαι για τη μέρα μου, να διαβάζω δεκάδες σχόλια που με βρίζουν και μου εύχονται να πεθάνω.
TW: Το άρθρο περιέχει αναφορές σε αυτοκτονία και κακοποιητικό λόγο
Ένα viral βίντεο είναι αρκετό για να συγκεντρώσει κανείς πάνω του την προσοχή αμέτρητων άγνωστων χρηστών του διαδικτύου. Τι κι αν αυτό αποτελεί σήμερα βασική προϋπόθεση για να προωθήσεις την δουλειά σου και να επεκταθείς σε μεγαλύτερο κοινό, τα hate comments είναι μια αναπόφευκτη και καθημερινή πραγματικότητα.
Σχεδόν κάθε δημιουργός περιεχομένου, αλλά ακόμα και άτομα των οποίων η δουλειά δεν είναι τα social media, ωστόσο αναρτούν περιεχόμενο, έρχονται τακτικά αντιμέτωπα με υβριστικά, υποτιμητικά και χυδαία σχόλια που ξεπερνούν κατά πολύ τα όρια του αποδεκτού και δεν έχουν καμία σχέση με εποικοδομητική κριτική.
Πρόκειται για σχόλια που προσβάλλουν την προσωπικότητα, την εμφάνιση, την αξιοπρέπεια, τη σεξουαλικότητα, το φύλο, την εθνικότητα, την ηθική, ακόμα και την οικογένεια και την ίδια τη ζωή του αποδέκτη, ενώ για πολλούς/-ές το να επηρεάζεσαι από αυτά σε καθιστά αδύναμο/-η. «Εκτίθεσαι άρα τι περιμένεις;» λένε και μας θυμίζουν το «προκαλείς με αυτό που φοράς».
Ανάμεσα στους αποδέκτες ψηφιακού μίσους, βρίσκομαι και εγώ που ως content creator λαμβάνω συχνά περιφρονητικά μηνύματα που έχουν στόχο να με θίξουν. Πρόσφατα, όμως, η συχνότητα των hate comments αυξήθηκε ύστερα από μια σειρά σατιρικών βίντεο που δεν έγιναν αντιληπτά από όλους/-ες.
Το ότι θα συγκέντρωνα στα βίντεο μου αρνητικά σχόλια, δεδομένου κιόλας πως παριστάνω μια διαφορετική περσόνα σε αυτά, το περίμενα. Ότι αυτά τα σχόλια θα δικαιολογούσαν γυναικοκτονίες, ομολογώ πως με άφησε άφωνη.
Δύο στα τρία άτομα δέχονται τακτικά σχόλια μίσους
Το διαδικτυακό μίσος ορίζεται ως η έκφραση περιφρόνησης, προσβολής, επιθετικότητας και απειλής μέσα από σχόλια, κείμενα, εικόνες, βίντεο κ.α., και αποσκοπεί στην ψυχολογική βλάβη του/της αποδέκτη/-ριας.
Τα hate comments ενδέχεται να κυμαίνονται από απλό τρολάρισμα μέχρι doxxing (δημοσιοποίηση ευαίσθητων προσωπικών πληροφοριών), εκδικητική πορνογραφία και απειλές κατά της ζωής του ατόμου που τα δέχεται.
Τα στατιστικά δείχνουν πως δύο στα τρία άτομα καλούνται συχνά να αντιμετωπίσουν διαδικτυακό μίσος, με «ένοχες» πλατφόρμες κυρίως το Facebook και το TikTok. Μελέτη δείχνει πως τα περισσότερα σχόλια προέρχονται από άνδρες, ενώ η πιθανότητα να αφήσει κανείς ένα τοξικό σχόλιο αυξάνεται με την ηλικία.
Τα άτομα που είναι πιο πιθανό να δεχτούν ψηφιακό εκφοβισμό είναι αυτά που ανήκουν σε εθνικές, εθνοτικές και πολιτισμικές μειονότητες, άτομα με αναπηρίες, ακόμα και οι γυναίκες. Προσωπικά, ένα σχόλιο που λαμβάνω σε κάθε βίντεό μου είναι αυτό που με αποκαλεί «βίζιτα», «πόρνη», ενώ πολύ συχνά σχολιάζεται υποτιμητικά η εξωτερική μου εμφάνιση, με χαρακτηρισμούς όπως «πατσαβούρα» κ.ά.
Τα σχόλια περί εμφάνισης και του επαγγέλματος που υποθέτουν πως ασκώ –επειδή είμαι γυναίκα, άρα τι άλλο θα μπορούσα να κάνω;– με αφήνουν παντελώς αδιάφορη. Εκείνα, όμως, που εύχονται θάνατο και δικαιολογούν γυναικοκτονίες με εξοργίζουν, ιδίως όταν βλέπω στην εικόνα προφίλ φωτογραφίες με συζύγους, παιδιά και εν δυνάμει θύματα.
Γιατί αφήνει κάποιος hate comment και κατά πόσο εκφράζει πραγματικές σκέψεις
Πίσω από ένα σχόλιο μίσους ενδέχεται να βρίσκεται ένα άτομο με αισθήματα ανεπάρκειας που μέσα από τις προσβολές προσπαθεί να επιβάλει κυριαρχία απέναντι στον αποδέκτη του μηνύματος. Έχει την πεποίθηση πως αν υποτιμήσει τον αντίπαλό του, η αυτοεκτίμησή του θα ανυψωθεί.
Ομοίως, η ανωνυμία του διαδικτύου παίζει και αυτή τον ρόλο της στο να «οπλίσει» το χέρι του χρήστη καθώς ο ίδιος ενδεχομένως διακατέχεται από την πλάνη πως κανείς δεν θα ταυτίσει το σχόλιο με τον πραγματικό του εαυτό.
Παράλληλα, το διαδίκτυο προκαλεί αίσθηση αποστασιοποίησης, με αποτέλεσμα ο θύτης να μην αισθάνεται ότι το σχόλιο που αφήνει έχει πραγματικές συνέπειες, ή ότι μπορεί να τιμωρηθεί γι’ αυτό.
Από μόνο του ένα comment, ακόμα και αν περιλαμβάνει ακρότητες, δεν υποδηλώνει αυτομάτως έναν επικίνδυνο άνθρωπο, ωστόσο όταν συστηματικά ένα σχόλιο ενθαρρύνει βίαιες ενέργειες, τότε είναι σημαντικό να γίνει αναφορά του σχολίου στην εκάστοτε πλατφόρμα ή ακόμη και στις αρχές.
Συνέπειες στην ψυχική υγεία και τρόποι διαχείρισης
Το συναισθηματικό και ψυχολογικό στρες που μπορεί να βιώσει ο αποδέκτης/-ρια διαδικτυακού μίσους παρομοιάζεται από τους ειδικούς με το μετατραυματικό στρες, καθώς προκαλεί φόβο, πόνο, άγχος, παρεμβατικές σκέψεις, ενώ μπορεί να εντείνει ακόμα και τα συμπτώματα κατάθλιψης.
Το θύμα μπορεί να νιώσει πως φταίει το ίδιο για το μαζικό μίσος που λαμβάνει, ή ενδέχεται να μην ξεχωρίσει την πλασματική από την πραγματική απειλή, με αποτέλεσμα να επιθυμήσει να απομακρυνθεί από τα κοινωνικά δίκτυα και να απομονωθεί, τουλάχιστον μέχρι να καταλαγιάσει ο θόρυβος.
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι σε κάποιες περιπτώσεις, άτομα –δημόσια πρόσωπα και μη – οδηγήθηκαν σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, σε σκέψεις ή και πράξη αυτοκτονίας, μετά από την αδιάκοπη διαδικτυακή επίθεση.
Για αυτό τον λόγο, αν αισθανθεί κανείς/καμία πως η ψυχική του υγεία επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό, είναι πολύ σημαντικό να απευθυνθεί σε ειδικούς ψυχικής υγείας. Πρόκειται για πολύ συχνό πρόβλημα της εποχής, και ο/η κατάλληλος ειδικός μπορεί να προσφέρει σωτήριες λύσεις.
Όσον αφορά στην αντιμετώπιση των σχολίων, είναι σύνηθες το θύμα να αισθάνεται την επιθυμία να υπερασπιστεί τον εαυτό του ή να προσπαθήσει να αλλάξει τη γνώμη του σχολιαστή, ωστόσο όπως και οι ειδικοί επισημαίνουν, σπανίως αυτό οδηγεί σε θετικά αποτελέσματα.
Τις περισσότερες φορές, η προσπάθεια για αλληλεπίδραση με ένα σχόλιο μίσους και το άτομο που το έκανε ρίχνει λάδι στη φωτιά, αφού μπορεί να οδηγήσει στο να γραφτούν ακόμα πιο προσβλητικά σχόλια. Το καλύτερο που μπορεί να κάνει κάποιος, και το οποίο προσυπογράφω και εγώ η ίδια, είναι η αγνόηση, ενδεχομένως η διαγραφή του σχολίου και το μπλοκάρισμα του χρήστη.
Πώς ο σημερινός αλγόριθμος ευνοεί τη γλώσσα μίσους
Meta, TikTok, X, Youtube και όλες οι μεγάλες πλατφόρμες χρησιμοποιούν αλγοριθμικά εργαλεία για την αύξηση του engagement στις δημοσιεύσεις τους, με σκοπό να παραμένουν οι χρήστες, για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, στις σελίδες τους. Τα εν λόγω εργαλεία στηρίζονται στην υψηλή αλληλεπίδραση που μια δημοσίευση θα προκαλέσει, χωρίς να έχει τόση σημασία το περιεχόμενο αυτής.
Υποτίθεται πως υπάρχουν κανονισμοί, που αυτομάτως απαγορεύουν τη ρητορική μίσους. Ωστόσο οποιοσδήποτε δημιουργός περιεχομένου έχει λάβει hate comments θα γνωρίζει ότι οι αναφορές συνήθως καταλήγουν στο εξής μήνυμα: “Δυστυχώς το σχόλιο που αναφέρατε δεν παραβιάζει τους κανονισμούς μας”.
Την ίδια ώρα, με τις αλλαγές που επιφέρει η νέα πολιτική της Meta, που στο όνομα της «ελευθερίας του λόγου» χαλαρώνει τους περιορισμούς ως προς τη γλώσσα μίσους, και επιτρέπει να χαρακτηρίζονται τα τρανς άτομα ως ψυχικά διαταραγμένα και οι γυναίκες ως οικιακά αντικείμενα, δεν μπορούμε να πούμε πως βλέπουμε με αισιοδοξία το μέλλον των κοινωνικών μέσων. Οι δισεκατομμυριούχοι του πλανήτη, για άλλη μια φορά, γυρνούν την πλάτη στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Θα αναρωτηθεί κανείς αν περιμέναμε να αλλάξουν οι κανονισμοί, για να αντιληφθούμε ότι στους μεγιστάνες δεν καίγεται καρφάκι για τον υπόλοιπο κόσμο και τις ανάγκες του. Όχι, αλλά τουλάχιστον θα περιμέναμε να είναι διακριτικοί. Έστω, λιγάκι.