Η Ευρώπη προχωρά σε σκληρές πολιτικές μετανάστευσης εν μέσω ανόδου ακροδεξιών δυνάμεων, με κέντρα υποδοχής σε τρίτες χώρες και προτάσεις για περιορισμούς στις αιτήσεις ασύλου.
Η διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος αρχίζει να επηρεάζεται σε νομοθετικό επίπεδο από την άνοδο των ακροδεξιών πολιτικών δυνάμεων στην Ευρώπη, οι οποίες απαιτούν «μέτρα» με την επαναλαμβανόμενη δικαιολογία των «απειλών ασφαλείας». Αυτή η κατάσταση συνδυάζεται με την πιθανή επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ, ο οποίος υπόσχεται να απελάσει εκατομμύρια ανθρώπους.
Όπως γράφει ο Κωνσταντίνος Βενιζέλος για το tvxs.gr, πριν από λίγες ημέρες, οι ηγέτες των κρατών μελών της ΕΕ συγκεντρώθηκαν στις Βρυξέλλες για να συζητήσουν σκληρά μέτρα κατά της παράτυπης μετανάστευσης, παρόλο που οι παράτυπες διελεύσεις συνόρων έχουν μειωθεί πάνω από 40% μέχρι τώρα το 2024.
Στη σύσκεψη των Βρυξελλών προτάθηκαν διάφορες ιδέες, οι περισσότερες από τις οποίες περιλαμβάνουν τη μεταφορά του «προβλήματος» όσο το δυνατόν πιο μακριά από τα σύνορα της ΕΕ. Η Ιταλία, υπό την ηγεσία της ακροδεξιάς πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι, πρότεινε την ίδρυση κέντρων υποδοχής στην Αλβανία, όπου ορισμένοι μετανάστες θα μπορούσαν να μεταφερθούν.
(Shutterstock / 18.10.2015 Sid, σύνορα Κροατίας και Σερβίας: Μετανάστες που προσπαθούν να περάσουν τα σύνορα της Κροατίας για να εισέλθουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση αναζητώντας μια καλύτερη ζωή.)
Οι ηγέτες της ΕΕ αφιέρωσαν ώρες στη συζήτηση θεμάτων όπως η ταχύτερη απομάκρυνση μεταναστών και οι «υβριδικοί πόλεμοι» που προέρχονται από εχθρικές δυνάμεις, οι οποίες χρησιμοποιούν τους μετανάστες για να αποσταθεροποιήσουν χώρες του μπλοκ. Το τελικό κείμενο των συμπερασμάτων δεν περιλάμβανε την κατασκευή «κόμβων επιστροφής» εκτός ΕΕ για άτομα των οποίων οι αιτήσεις ασύλου έχουν απορριφθεί, αν και η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν επιβεβαίωσε τη συζήτηση για αυτό το θέμα κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου.
Η Φον Ντερ Λάιεν δεν προσδιόρισε πιθανούς προορισμούς για αυτούς τους «κόμβους» και δεν επιβεβαίωσε αν η επικείμενη νομοθετική πρόταση για επιτάχυνση των απελάσεων θα περιλαμβάνει αυτό το στοιχείο. Ωστόσο, πρότεινε δύο επιπλέον επιλογές για τη μεταφορά διαδικασιών ασύλου εκτός ΕΕ: ένα σύστημα που θα παρέχει διεθνή προστασία σε «ασφαλείς τρίτες χώρες» και οικονομική στήριξη από οργανισμούς όπως ο UNHCR για την επιστροφή των «εγκλωβισμένων» μεταναστών στις χώρες προέλευσής τους.
Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας εξέφρασε αντίθεση στην ιδέα μετά τη συνάντηση. Οι όροι όπως «hotspots», «μεταναστευτικά κέντρα» και «κόμβοι επιστροφής» αναφέρονται σε εγκαταστάσεις σε τρίτες χώρες όπου οι αιτούντες άσυλο μπορούν να κρατούνται μέχρι να αξιολογηθεί το αίτημά τους.
(Shutterstock / Θεσσαλονίκη, Ελλάδα – 5 Απριλίου 2019: Εκατοντάδες μετανάστες και πρόσφυγες συγκεντρώθηκαν έξω από έναν προσφυγικό καταυλισμό στα Διαβατά για να περπατήσουν μέχρι τα βόρεια σύνορα της Ελλάδας για να περάσουν στην Ευρώπη.)
Οι ηγέτες της ΕΕ εξετάζουν επίσης τις «συμφωνίες εταιρικής σχέσης» με χώρες όπως η Τουρκία, η Τυνησία και η Λιβύη για την αποτροπή των μεταναστών από την Ευρώπη, ενώ η Αλβανία έχει διευκρινίσει ότι οι συμφωνίες της αφορούν μόνο την Ιταλία.
Θα απαιτηθούν πολλές ακόμη συναντήσεις προτού το μπλοκ καταλήξει σε νέο σύνολο κοινών πολιτικών, ενώ οι εθνικές κυβερνήσεις θα συνεχίσουν να εφαρμόζουν μονομερή μέτρα. Η ευρωπαϊκή πολιτική για τη μετανάστευση αρχίζει να θυμίζει την αντιμεταναστευτική ρητορική του Ντόναλντ Τραμπ. Ενώ κανένας Ευρωπαίος ηγέτης δεν έχει απειλήσει να απελάσει τόσους πολλούς ανθρώπους όπως ο Τραμπ, η ΕΕ και ο πρώην πρόεδρος είναι πιο κοντά στο ζήτημα της μετανάστευσης απ’ ό,τι φαίνεται.
Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι αν ο Τραμπ επιστρέψει στην προεδρία, αυτό θα μπορούσε να ενισχύσει τις χώρες της ΕΕ που προωθούν περιοριστικές πολιτικές. Η σύγχυση γύρω από τους «κόμβους επιστροφής» και τα «κέντρα επεξεργασίας» αντικατοπτρίζει τις πολιτικές του Τραμπ, όπως η «Παραμονή στο Μεξικό», που υποχρέωναν μη Μεξικανούς μετανάστες να περιμένουν στο Μεξικό για την απόφαση της αίτησής τους.
(Shutterstock / Πρόσφυγες που περιμένουν στον κοιτώνα, προσωρινή διαμονή στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό – Βρότσλαβ Πολωνία 03 Μαρτίου 2022)
Η Φον Ντερ Λάιεν υποστήριξε την ιδέα των «κόμβων επιστροφής» σε επιστολή της προς τους ηγέτες, προτείνοντας τη δημιουργία χώρων κράτησης εκτός ΕΕ. Η ενσωμάτωση αυτής της σκληρής ρητορικής στη νομοθεσία ευνοεί την άκρα Δεξιά στην Ευρώπη.
Οι κυβερνήσεις που ανήκουν σε ακροδεξιά ή εθνικοσυντηρητικά κόμματα είναι στην εξουσία σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, και πολλές χώρες έχουν ήδη επιβάλει περιορισμούς στα σύνορα. Η Γερμανία έχει αυστηροποιήσει τους νόμους της για το άσυλο και πολλές άλλες χώρες έχουν επαναφέρει συνοριακούς ελέγχους, επικαλούμενες τρομοκρατικές απειλές.
Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας έχει δηλώσει ότι επιθυμεί να περιορίσει το δικαίωμα ασύλου για ανθρώπους που περνούν από τη Λευκορωσία, ενώ η Ιταλία εγκαινίασε «κέντρα επεξεργασίας» στην Αλβανία. Παράλληλα, η Γαλλία πιέζει για αλλαγές στη νομοθεσία της ΕΕ ώστε να διευκολυνθούν οι απελάσεις σε τρίτες χώρες, και η ΕΕ διαθέτει ήδη μεγάλης κλίμακας φυσική περίφραξη στα εξωτερικά της σύνορα.