Μια συμβολική «μετακόμιση» – διαμαρτυρία γέμισε την Αθήνα με κούτες και «Διεκδικητήρια» για το δικαίωμα σε αξιοπρεπή κατοικία για όλα τα άτομα και την προστασία του χαρακτήρα των γειτονιών μας.
Χάρτινες κούτες στοιβάχτηκαν το Σάββατο το μεσημέρι στο Θησείο. «Φέρτε την κούτα σας!» έγραφε το κάλεσμα. «Θα γίνει συμβολική μετακόμιση αφού μας πετάνε έξω από τα σπίτια μας, τις γειτονιές μας» συνέχιζε. Έτσι κι έγινε. Δεκάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους και φώναξαν για τη στέγαση, για τα ακριβά ενοίκια, για τις εξώσεις και τους πλειστηριασμούς, καθώς και για τις γειτονιές που μας κλέβουν.
Το Σύνταγμα της Ελλάδας στο άρθρο 17 αναφέρει ξεκάθαρα: «H ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Kράτους, τα δικαιώματα όμως που απορρέουν από αυτή δεν μπορούν να ασκούνται σε βάρος του γενικού συμφέροντος». Μάλλον το γενικό συμφέρον έχει διαφύγει της προσοχής της Πολιτείας, η οποία έχει διαχρονικά πολύ περιορισμένη στεγαστική πολιτική.
«Τι θα γίνει με τα ενοίκια, Βίρνα;» γράφει πάνω σε μια κούτα, η οποία αντικατοπτρίζει τις αγωνίες αμέτρητων κατοίκων της χώρας.
Οι αποδείξεις είναι πολλές κι ατράνταχτες. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ και την την Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών (SILC) που πραγματοποιήθηκε το 2023, με περίοδο αναφοράς εισοδήματος το έτος 2022, το 47,3% του πληθυσμού δυσκολεύεται στην πληρωμή ενοικίου, δόσης δανείου, πάγιων λογαριασμών και καταναλωτικών δανείων.
Η Eurostat δείχνει πως το 39,5% των νοικοκυριών στην Ελλάδα δαπανά περισσότερο από 40% του εισοδήματός του προκειμένου να καλύψει στεγαστικά κόστη, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ε.Ε. Το 2018, ο οποίος ανέρχεται σε 9,6%.
Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία της έρευνας «Στέγαση360°» του Eteron για το 2022, συγκεκριμένα στην Αττική το 76% των ενοικιαστών χρειάζεται να περικόψει άλλες βασικές δαπάνες ή να βασιστεί σε οικονομική βοήθεια από τρίτους μετά την πληρωμή των εξόδων που σχετίζονται με την κάλυψη των στεγαστικών του αναγκών. Μιλάμε για τεράστιο ποσοστό ανθρώπων και για κάλυψη βασικών αναγκών διαβίωσης, γεγονός που σημαίνει αυτόματα αναξιοπρεπείς συνθήκες ζωής για την πλειονότητα των πολιτών της Ελλάδας.
«Στοιβάζετε τους πρόσφυγες σε αμπάρια καραβιών και Golden Visa δίνετε σε τραστ επενδυτών» έλεγαν μέλη της πρωτοβουλίας, ασκώντας μια άκρως στοχευμένη κριτική στις πολιτικές του ελληνικού κράτους και της παρούσας κυβέρνησης.
Η πρωτοβουλία «Γειτονιές για το Δικαίωμα στη Στέγη» είναι μια πολυσυλλεκτική πρωτοβουλία ατόμων, ομάδων και κινημάτων, που έχει προχωρήσει σε σημαντικές δράσεις, συντονίζοντας ομάδες από διάφορες γειτονιές και πόλεις της χώρας, ώστε να υπάρχει ένα ζωντανό, ανοιχτό και μαζικό κίνημα διεκδίκησης για το δικαίωμα στη στέγη.
Με αφετηρία τον Φεβρουάριο του 2024, οι δράσεις για τη στεγαστική δικαιοσύνη ξεκίνησαν από το κέντρο της Αθήνας, όπου σε διοργάνωση της συλλογικότητας «Μαχαλάς Μεταξουργείου», πραγματοποιήθηκε η μεγάλη πορεία διαμαρτυρίας υπό το όνομα: «Κηδεία του Μεταξουργείου». Ο απόηχός της έφτασε μέχρι και το Ευρωκοινοβούλιο.
Τα αιτήματα της πρωτουβουλίας «Γειτονιές για το Δικαίωμα στη Στέγη» είναι το πλαφόν στα ενοίκια και τις αυξήσεις τους, απαγόρευση πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας και της πώλησης κόκκινων δανείων με προσημείωση της πρώτης κατοικίας, ο σημαντικός περιορισμός ή και απαγόρευση των βραχυχρόνιων μισθώσεων τύπου AirBnB.
Ζητούν σπίτια για τους κατοίκους και όχι για τους τουρίστες, να καταργηθεί η Golden Visa και οι εξώσεις και να μην τίθεται ζήτημα κερδοσκοπίας με τα σπίτια και τους χώρους διαβίωσής μας.
«Τι θα γίνει με τα ενοίκια, Βίρνα;»
Διεκδικούν τη δημιουργία επαρκούς, δημόσιας και αξιοπρεπούς κοινωνικής κατοικίας, καθώς και επαρκούς, δημόσιας και δωρεάν φοιτητικής στέγης, τη στήριξη εγχειρημάτων συλλογικής και συνεταιριστικής, μη-κερδοσκοπικής κατοικίας αλλά και προγράμματα για τον τερματισμό της αστεγίας. Να μη μένει κανένας άνθρωπος στο δρόμο.
Απαιτείται, επίσης, ειδική μέριμνα για όσα άτομα πλήττονται δυσανάλογα από τη στεγαστική κρίση, όπως πρόσφυγες/ισες, μετανάστες/τριες, θύματα έμφυλης βίας και ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.
Ένα από τα πανό που κρατούσαν κάτοικοι που συνοδεία μουσικής της Αγίας Φανφάρας και με ευφάνταστες ενδυμασίες, έγραφε «Μας πετάνε στο δρόμο, βγαίνουμε στους δρόμους». Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Δράσης για την Στέγαση και την Πόλη αντίστοιχες δράσεις έλαβαν χώρα σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, από το Πόρτο μέχρι τη Λιέγη.
Η άρνηση της Ευρώπης να θέσει όρια στο επενδυτικό κεφάλαιο που σαν αρπακτικό παίρνει ό,τι έχουμε και δεν έχουμε θέτει επί τάπητος την καίρια ανάγκη για ένα εναλλακτικό παράδειγμα στεγαστικής πολιτικής.
Σε πολλές χώρες της ΕΕ υπάρχει η κοινωνική κατοικία, όπως για παράδειγμα, στην Ολλανδία, την Αυστρία και τη Γαλλία. Στην Ελλάδα δεν έχουμε καμία κοινωνική κατοικία, βέβαια.
Στη χώρα μας, υπάρχει το CoHab Athens, μία ερευνητική ομάδα για το μοντέλο της συνεταιριστικής στέγασης και συλλογικής ιδιοκτησίας στην Ελλάδα. Το CoHab Athens έχει βγάλει ένα toolkit για το πως ένα εγχείρημα συνεργατικής κατοικίας μπορεί να δημιουργηθεί από μία ομάδα ανθρώπων που συνδέονται με κοινό όραμα και αξίες γύρω από την κατοίκηση, ή/και δυσκολεύονται να αποκτήσουν πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγη με ιδίους πόρους μέσω της αγοράς.
Η ομάδα αυτή έφτιαξε ακόμη τα κίτρινα «Διεκδικητήρια», που μοιάζουν με τα Ενοικιαστήρια και τα Πωλητήρια, τα οποία μπορεί κάθε πολίτης να κατεβάσει από το site και αν εντοπίσει σε μια γειτονιά ένα κενό κτίριο, μπορεί να κολλήσει επάνω το Διεκδικητήριο και να το στείλει στο CoHab Athens ώστε να το βάλουν στον χάρτη και μετά να αναζητήσουν το ιδιοκτησιακό καθεστώς του.
«Μαζί με χιλιάδες κατοίκους, συλλογικότητες και κινήματα σε όλη την Ευρώπη, διεκδικούμε: Σπίτια για τους ανθρώπους, όχι για το κέρδος!» δηλώνει η πρωτοβουλία.
Σύμφωνα με το UN Habitat, το δικαίωμα σε επαρκή στέγαση σημαίνει το δικαίωμα να είμαστε απαλλαγμένες/οι από αυθαίρετες παρεμβάσεις στην κατοικία, την ιδιωτική ζωή και την οικογένειά μας και το δικαίωμα να επιλέγουμε την κατοικία μας, να καθορίζουμε τον τόπο διαμονής μας και να έχουμε ελευθερία μετακίνησης.
Το σπίτι μας να παραμείνει σπίτι μας, δηλαδή.