Μία κληρονομιά σε διάλυση, ετοιμόρροπα οικοδομήματα και το ζήτημα της αστεγίας. Η αδιαφορία της πολιτείας δημιουργεί κινδύνους. Η αλλαγή είναι εφικτή και αγγίζει πολλά κοινωνικά αλλά και πολιτιστικά ζητήματα.
Είναι αξιοθαύμαστο, αν αναλογιστούμε, πόσα από τα προβλήματα του σύγχρονου πολιτισμού, θα μπορούσαν να λυθούν, αν οι υπεύθυνοι νοιάζονταν για αυτά. Ζητήματα που αποτελούν ντροπή και αναδύουν αδιαφορία, τοποθετημένα χωροταξικά στο νοητό και υπαρκτό κόσμο, τα οποία καθημερινά προσπερνάμε, αγνοώντας τα.
Κτίρια εγκαταλελειμμένα, με την έλλειψη διατήρησής τους να υποβαθμίζει την πολιτιστική μας κληρονομιά, ενώ παράλληλα μένει άφθονος ελεύθερος χώρος, κυριολεκτικά και μεταφορικά, για άλλα προβλήματα, όπως η αστεγία και οι επιπτώσεις της.
Πέραν της αξιακής υποτίμησης ανθρώπινων ζωών, δημιουργούνται κινδύνοι, καθώς κατά καιρούς υπάρχουν ακόμα και θύματα από τοίχους που καταπλακώνουν περαστικούς ή αστέγους που έψαχναν κάπου να ζεσταθούν και βρέθηκαν εκτεθειμένοι σε τραγικές συνέπειες, σε κάποιο ερειπωμένο κτίριο. Ιστορικά αστικά κειμήλια που δέσποζαν κάποτε στις πόλεις, τώρα φθείρονται αναξιοποίητα. Υπάρχουν λύσεις, αν υπάρχει θέληση, παραταύτα οι δράσεις για αλλαγή είναι μηδαμινές.
Ιστορική κληρονομιά σε διάλυση και κοινωνική ανάγκη
Η πολιτεία καλείται να στρέψει το ενδιαφέρον της σε ένα διπλό ζήτημα, το οποίο συνδέεται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Έξω στους δρόμους, σε πλατείες και πεζοδρόμια, υπάρχουν άτομα χωρίς στέγη. Ο αριθμός τους αυξάνεται συνεχώς. Μία βόλτα στην πόλη αρκεί για να αντιληφθείς το πρόβλημα. Σύμφωνα με την απογραφή της ομάδας του προγράμματος «Νοιάζομαι», μόνο στην Αθήνα υπάρχουν πάνω από 1.000 άστεγοι. Κάποιοι μένουν σε εγκαταλελειμμένα οικίσματα, φαινόμενο απειλητικό για την υγεία και της ζωής τους. Πρόσφατο παράδειγμα ενός 60χρονου άστεγου στην Κρήτη, όπου το σπίτι στο οποίο είχε βρει καταφύγιο έπιασε φωτιά με εκείνον να μην προλαβαίνει να σωθεί.
Στον αντίποδα, χιλιάδες οικοδομήματα, ιστορικά και μη, στέκονται άδεια, ερειπωμένα, χωρίς κανείς να φροντίζει τη συντήρησή τους ή και να τα αξιοποιεί, έστω πολιτιστικά. Το μέγεθος της σύγκρισης, γίνεται αντιληπτό όταν περίπου 20.000 εγκαταλελειμμένα παλαιά κτίρια, τα οποία έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα και ιστορικά μνημεία, μένουν αναξιοποίητα, με το χρόνο να τους προκαλεί φθορές. Κάποια κινδυνεύουν να κατεδαφιστούν. Επικίνδυνες, παλιές κατασκευές, με γυμνά καλώδια, ετοιμόρροπα δάπεδα ή σκάλες, χωρίς ούτε καν κατάλληλη σήμανση εξωτερικά. Χαρακτηριστικό είναι και το παράδειγμα προ ενός έτους, με έναν 22χρονο στη Λάρισα να χάνει τη ζωή του από τοίχο που έπεσε και τον πλάκωσε, ενώ ήταν απλά περαστικός.
Τα άδεια κτίρια μπορούν να γίνουν νέα σπίτια, με τις κατάλληλες δομές, για άτομα που δεν έχουν πού την κεφαλήν κλίναι. Ένα βήμα προστασίας των ευάλωτων ομάδων, παράλληλα με ανακαινίσεις και καθαρισμούς χώρων, οι οποίοι, εκτός των άλλων, αποτελούν εστίες μόλυνσης και συγκέντρωσης σκουπιδιών. Πέρα από το γεγονός ότι το πρόβλημα θα βρει μία διέξοδο να εκτονωθεί, θα αναστηλωθούν σημαντικά κτίρια, ενώ το έργο θα φέρει αδιαμφισβήτητα σημαντική αστική αλλαγή.
Προκλήσεις και λύσεις για διατήρηση και η αίσθηση του σκοπού
Προτάσεις υπάρχουν, αλλά και προβλέψεις του υπουργείου Περιβάλλοντος, οι οποίες περιλαμβάνουν τη συνεργασία δήμων, νομικών προσώπων και ιδιωτών. Οι συζητήσεις ιδιωτικού και δημοσίου τομέα ιδανικά, οφείλουν να υλοποιηθούν, ξεπερνώντας τη γραφειοκρατία και τις καθιερωμένες, παγιωμένες αντιλήψεις περί «ανέφικτων ριζικών αλλαγών» της καθεστηκυίας τάξης.
Βασικό τροχοπέδη παραμένει το κέρδος και η διάθεση χρηματικών πόρων για τέτοιες αναπροσαρμογές. Οι ιδιώτες δεν είναι διατεθειμένοι για έξοδα και οι επιδοτήσεις δεν επαρκούν ως κίνητρο. Το κράτος αρνείται να κάνει παραπάνω βήματα και να εντάξει στον προϋπολογισμό του ένα τόσο σοβαρό έργο-αντίβαρο των σύγχρονων αστικών αναγκών.
Κύριος στόχος είναι να γίνουν οι απαραίτητες μελέτες για έναν νέο πολεοδομικό σχεδιασμό, σε συνδυασμό με πρωτοβουλίες για τους άστεγους. Η πολιτιστική κληρονομιά να αξιοποιηθεί, αντί να γκρεμιστεί και οι άνθρωποι να στεγαστούν και όχι να μένουν στο δρόμο. Επί του πρακτέου, εάν υπάρχει πολιτική βούληση, μπορούν να γίνουν όμορφες αλλαγές. Είναι προκλητική η αντίφαση συνάνθρωποι μας να πετιούνται στο περιθώριο, όταν υπάρχει τόσος ελεύθερος χώρος.
Το εγχείρημα, συμβάλλει θετικά στην κοινότητα, αλλά και στην αίσθηση της ιστορικής κληρονομιάς, η οποία θα στεγάσει τα προβλήματα του σήμερα με την επαναχρησιμοποίηση της. Μπορεί να δημιουργηθεί και υπηρεσία υποστήριξης να ανοίξουν νέες θέσεις εργασίας, αλλά και σημαντικά κτίρια θα αναγεννηθούν. Έτσι, θα διορθωθούν δύο προβλήματα ταυτόχρονα.
Ανακαίνιση της κοινωνίας
Το καλύτερο είναι εφικτό και μας αξίζει, σε αντίθεση με την παραμέληση, την φτώχεια αλλά και την πνευματική ένδεια, διαμορφωμένη να βλέπει άλυτα προβλήματα, απλά επειδή τα έχει συνηθίσει.
Η σύνδεση του πολιτισμού με την αντιμετώπιση σύγχρονων αναγκών δημιουργεί έναν ορθό τρόπο ανακατανομής πόρων για ένα κοινωνικό και πολιτιστικό ζήτημα, όπου οι ελλείψεις πρωτοβουλίας έχουν αφήσει να μετουσιωθεί σε μία πραγματικότητα που δεν παρατηρούμε. Να εστιάσουμε στην βελτίωση καταστάσεων που κάνουν τη ζωή των ανθρώπων βιώσιμη, με αφετηρία τον πολιτισμό.
Ίσως καταφέρουμε να δημιουργήσουμε έτσι ένα αναγκαίο κοινωνικό αντίκτυπο.