Ο σκιτσογράφος που έκανε το πρώτο ερωτικό κόμικ στην Ελλάδα, αδιαφορεί για το αν συμφωνούν όλοι μαζί του. Μιλά για τα κορίτσια στα σκίτσα του, ενώ εκφράζει τον προβληματισμό του για καλλιτέχνες που θέλουν να γίνουν αρεστοί καταλήγοντας σκιτσογραφικό φερέφωνο μιας άποψης.
Στη βιβλιοθήκη μου, υπάρχουν βιβλία με κόμικς του Σταύρου Κιουτσιούκη, από μια εποχή που με θυμάμαι πολύ πιο ανάλαφρη να τα διαβάζω στο μετρό, ενώ περιμένω κάποιο αμφιλεγόμενο ραντεβού, ξαπλωμένη κάπου άβολα στο Αγκίστρι χωρίς αντικουνουπικό. Αυτή η βιβλιοθήκη έχει βρεθεί σε διαφορετικά σπίτια στα Εξάρχεια, απ’ τα οποία εξορίστηκα λόγω υπερτουριστικοποίησης, με αρκετά βιβλία να καταλήγουν μετανιωμένα στο πατρικό μου, μέσα σε κούτες. Η «Δρακουλίτα», όμως, ο «Καπτάν Ίγγλο» και η υπόλοιπη παρέα δεν με έχουν εγκαταλείψει στο επώδυνο ταξίδι της ενηλικίωσης λίγο μετά τα 35, παραμένοντας με συνέπεια στρυμωγμένοι στα ράφια της.
Κάπως έτσι έστειλα μήνυμα στον Σταύρο για να μιλήσουμε, να πούμε σοβαρά πράγματα με ανάλαφρο τρόπο, μα κυρίως για να θυμηθώ να διαβάσω ξανά τις ιστορίες.
Του λέω πως όπως εκείνος κι εγώ, έτσι κι εκατομμύρια παιδιά ανά τον πλανήτη, βρήκαν κάποια στιγμή το πρώτο τους μολύβι κι έκαναν κάτι που να μοιάζει με τέχνη στο χαρτί. Τι είναι όμως αυτό που σε κάνει να πιάσεις τον μαρκαδόρο και να μην τον αφήσεις ξανά;
«Την αγάπη του να κρατάω μολύβια τη συνειδητοποίησα στην εφηβεία, όπου διάβαζα πλέον αρκετά κόμικς, σε συνδυασμό με το ότι από μικρός μου άρεσε να αφηγούμαι ιστορίες. Λίγο πριν το Πανεπιστήμιο, ξεκίνησα να φτιάχνω μικρά φανζίν. Ήμουν 17 χρονών όταν έφτιαξα μια αυτοεκδοτική, η οποία υπάρχει μέχρι και σήμερα. Πηγαίνοντας για το πρώτο έτος στην Πάτρα έγινε μέσα μου το κλικ, ήμουν πλέον φοιτητής, άρα δεν είχα να διαβάσω για να περάσω κάπου. Ένιωσα ελεύθερος και πως ήρθε η στιγμή να κάνω κόμικς. Στο δεύτερο έτος, πήρα μεταγραφή για Θεσσαλονίκη. Εκεί, συνάντησα κι εντάχθηκα σε μια παρέα ανθρώπων που κινούνταν στον πυρήνα των underground κόμικς, της πόλης. Έβγαζαν ήδη ένα φανζίν, όταν τους γνώρισα μάλιστα είχαν κυκλοφορήσει το πρώτο τεύχος».
Ο Σταύρος, μου λέει ότι σαν έφηβος δεν ήταν ιδιαίτερα κοινωνικός και πως το να κάνει κόμικς ήταν ένας τρόπος να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους χωρίς να είναι απαραίτητα μπροστά του. Μιλάμε για ερεθίσματα, για εικόνες και ήχους, για τις μυρωδιές εκείνες που καταγράφονται μέσα μας και κάποιοι τις κάνουν δημιουργία.
«Ζούμε σε μια κοινωνία, σε μια οικογένεια, όπου λαμβάνουμε απ’ τα πολύ απλά ερεθίσματα όπως είναι μια κουβέντα με φίλους, μέχρι ένα λογοτεχνικό έργο που θα διαβάσουμε, ένας δίσκος που θα ακούσουμε. Όλα αυτά φιλτράρονται και κατατίθενται στην τέχνη που κάνεις. Η τέχνη, είναι έννοια σφαιρική. Καταναλώνοντας τέχνη παρόμοια με αυτήν που κάνεις, σε βοηθάει τεχνικά. Παρακολουθώντας όμως την υπόλοιπη κοινωνική δραστηριότητα, αποκτάς κοινωνική παιδεία, ώστε να έχεις πράγματα να πεις μέσα απ’ τη δική σου τέχνη. Αλλιώς, είσαι απλά τεχνίτης».
Μοιράζομαι μαζί του τη σκέψη ότι παρακολουθώντας τα τελευταία χρόνια τη δουλειά του, σκέφτομαι ότι μοιάζει με τραγούδι του Κηλαηδόνη, πως όπως κι εκείνος με μια χαρωπή μελωδία, έτσι κι αυτός μέσα από ένα σπιρτόζικο σκίτσο, μιλάνε ανάλαφρα για τα πιο σοβαρά
«Τα τελευταία δέκα χρόνια, προσπαθώ να το πετυχαίνω αυτό. Παλαιότερα, αντιμετώπιζα κάποιες φορές την τέχνη με έναν πιο σκεπτικιστικό τρόπο. Στην πορεία, διαπίστωσα ότι είναι πιο όμορφο να βρίσκεις μια πιο αισιόδοξη ματιά. Αν δεν τη βρούμε, το μυαλό κουράζεται».
Το πρώτο πράγμα που μπορεί να διακρίνει κανείς με ευκολία στα κόμικς του Σταύρου, είναι ο έρωτας με κορίτσια που δεν μοιάζουν μεταξύ τους
«Όλη μου τη ζωή ερωτεύομαι γυναίκες χωρίς μοτίβο στο πώς μοιάζουν, αν δηλαδή είναι αδύνατες ή πιο γεμάτες, κοντές ή ψηλές ή οτιδήποτε άλλο. Ερωτεύομαι βάσει της χημείας που αναπτύσσεται, οπότε δεν έχω ένα μοτίβο γυναίκας που ήθελα να προβάλω στα κόμικς μου. Δεν το κάνω για να γίνω αρεστός, αλλά γιατί έχω συναναστραφεί με πολύ διαφορετικές κοπέλες και θέλω να τις αποτυπώσω όλες, χωρίς όμως να κάνω αυτή τη διάκριση που κάνουμε τώρα για χάρη της κουβέντας. Πράγματι, όταν ξεκίνησα να κάνω ερωτικά κόμικς, οι αναφορές που είχα ήταν εικόνες που προέβαλαν έναν συγκεκριμένο σωματότυπο. Για παράδειγμα, στα εξαιρετικά κόμικς του Μίλο Μανάρα, προβάλλονταν ως ερωτικό ένα πολύ εξιδανικευμένο για τα δεδομένα της εποχής σώμα. Αυτό με τσιγκλούσε, ένιωθα ότι πραγματικά δεν χρειάζεται η ευτραφής κοπέλα να είναι μόνο ο αστείος χαρακτήρας, γιατί πολύ απλά μπορεί να είναι και η καύλα».
Μου λέει ότι γεννήθηκε το ‘78, τότε δηλαδή που έφτανες στο κύκειο και αγνοούσες βασικές έννοιες, όπως για παράδειγμα, τη γυναικεία ικανοποίηση
«Ούτε εγώ ούτε οι φίλοι μου είχαμε ιδέα ότι μια γυναίκα μπορεί να αυνανίζεται. Στην πορεία, όταν ανακάλυψα ότι και τα κορίτσια απολαμβάνουν το σεξ, μπήκε στο μυαλό μου η ίντριγκα του γιατί δεν το ήξερα, γιατί είμαστε τόσο μακριά το ένα φύλο απ’ το άλλο. Συνειδητοποίησα ότι η γυναικεία απόλαυση ήταν ένας εγκλωβισμός πίσω από μια μυστικότητα, ενώ για τους άντρες ένα καθημερινό πείραγμα. Ένιωθα, λοιπόν, ωραία με το να το συζητάω και να το προβάλλω, ήθελα να πάψει ο χειρισμός που συμβαίνει μέχρι και σήμερα και που θέλει αποκλειστικά τον άντρα να κάνει σεξ στη γυναίκα. Όχι. Μπορεί και η γυναίκα να απολαμβάνει και να έχει συγκεκριμένες επιθυμίες γύρω απ’ τον έρωτα».
Οι πρώτοι άνθρωποι που ένιωσαν καλά με τα ερωτικά κόμικς του Σταύρου, ήταν οι γυναίκες
«Όταν ξεκίνησα να φτιάχνω τέτοιες ιστορίες, ερχόντουσαν στις εκθέσεις κορίτσια και τα ξεφύλλιζαν, τις αντιμετώπιζαν όμορφα. Αντίθετα, τα αγόρια γελούσαν πονηρά ή ένιωθαν μια ντροπή. Δεν είναι αστείο, είναι η πραγματικότητα. Στο κρεβάτι όλοι έχουμε έναν στόχο. Να λάβουμε και να μοιράσουμε την απόλαυση. Σήμερα, βλέπω διαφορά στον τρόπο που το κοινό αντιμετωπίζει τις ιστορίες μου. Υπάρχουν περισσότεροι άντρες που σκέφτονται όπως θέλω να σκέφτομαι εγώ και να μιλάω μέσα απ’ τα κόμικς μου. Επίσης, υπάρχουν πλέον πολλοί νέοι δημιουργοί που ασχολούνται με τα ερωτικά κόμικς, οπότε η κουβέντα έχει ανοίξει πολύ. Όταν έκανα τον “Δεξιοτέχνη”, το πρώτο μου ερωτικό κόμικ, δεν υπήρχε καν ερωτικό κόμικ στην Ελλάδα».
Αρκετές εικόνες του έχουν λογοκριθεί, με εκείνον να αποφεύγει την αυτολογοκρισία
«Εννοείται ότι σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να μην είχα σκεφτεί πολύ λογικά ή να μην είχα καταλάβει κάποιο λάθος μου. Μέσα απ’ αυτές τις διαδικασίες, όμως, άλλαξα σταδιακά. Δεν μπαίνω στη διαδικασία να σκεφτώ ότι μπορεί να υπάρξει μια μερίδα ανθρώπων που δεν θα συμφωνήσει με κάτι που θα πω, γιατί αυτό είναι το δεδομένο. Στόχος μου είναι να εκφράζω την πλευρά των ανθρώπων που με ενδιαφέρει. Αν αυτολογοκρινόμουν για το καθετί, αν άλλαζα και προσπαθούσα να γίνω αρεστός σε κάποιους, τότε δεν θα ήμουν καλλιτέχνης αλλά το εργαλείο αυτών των ανθρώπων για να μοιραστούν την άποψη τους. Η τέχνη, όμως, πρέπει να προσθέτει πράγματα στην κουβέντα».
«Κάποιες φορές, με ενοχλεί και με απομακρύνει από τον έντονο κοινωνικό σχολιασμό, αυτό που συμβαίνει στα σόσιαλ, ότι δηλαδή καταλήγουν καλλιτέχνες να γίνονται ένα σκιτσογραφικό φερέφωνο μιας άποψης, με την οποία μπορεί να συμφωνώ μάλιστα. Το να μεταφέρω εν είδει συνθήματος απλά αυτό που πιστεύω, δεν μου κάνει. Είναι απλά μια αφίσα, που περιγράφει την ιδέα. Αν θέλω να μαζέψω likes, μπορώ να κάνω ένα οποιοδήποτε σκίτσο, να χρησιμοποιήσω συνθήματα όπως «καμία μόνη» –με το οποίο προφανώς και συμφωνώ– κι αυτό ήταν. Αν συμβεί δηλαδή μια γυναικοκτονία, την επόμενη μέρα θα γίνουν δέκα σχετικά σκίτσα, όμως μετά από μια εβδομάδα που θα έχει περάσει, κανένας δεν θα ανεβάσει ένα σχετικό σκίτσο. Είναι καθαρά για το hype».
«Δεν με ενδιαφέρει να εκμεταλλευτώ όλο αυτό, αλλά να κάνω μια εκτενή ιστορία που να μιλάει με έναν ωραίο τρόπο για τη γυναίκα, να την εντάσσει στις κανονικότητες που πρέπει να βρίσκεται, ώστε κάποιος που θα πάρει να διαβάσει το βιβλίο μου να κερδίσει κάτι απ’ αυτό. Αυτό που εκφράζω είναι ο προβληματισμός μου. Στην Ελλάδα, η τέχνη των κόμικς ποτέ δεν ήταν τρομερά δημοφιλής. Στην εποχή, λοιπόν, των σόσιαλ, “περνάει” στους αναγνώστες ότι κόμικς είναι κάτι απλοϊκό που κερδίζει πολλά likes. Δεν είναι αυτό. Είναι μια τέχνη που πρέπει να μιλάει συλλογικά για ένα ζήτημα, μέσα από μια μεγάλη ιστορία».
Τα θέματα που δεν αγγίζει, είναι τα θέματα που δεν γνωρίζει σε βάθος
«Με ρωτάνε συχνά γιατί δεν κάνω μια ολοκληρωμένη ιστορία ή συχνή δημιουργία strip, ομοφυλοφιλικού ενδιαφέροντος. Αρχικά, είμαι ένας άνθρωπος που έχει τοποθετηθεί στο θέμα. Αν, όμως, κάνω μια ομοφυλοφιλική ιστορία, 99% έχω πιθανότητα να κάνω κάτι που θα είναι λάθος. Θα το διαβάσει ένας gay και θα πει: “Ώπα φίλε, δεν γίνεται έτσι”. Δεν τα γνωρίζουμε όλοι, όλα. Όπως δεν θα ανεχτούμε κάποιον που δεν γνωρίζει τη ζωή μας, να μιλήσει γι’ αυτήν, δίκαια θα λειτουργούσε και το αντίστροφο».
Τα κόμικς στην Ελλάδα γνωρίζουν άνθιση και οι δημιουργοί έχουν αυξηθεί όπως και το αναγνωστικό κοινό
«Τα τελευταία είκοσι χρόνια χτίζεται μια σκηνή που δεν χρειάζεται ούτε να μπουν αυστηροί κανόνες, ούτε να απορρίπτονται πράγματα. Αυτό που χρειάζεται είναι οι δημιουργοί να κάνουμε όσο γίνεται πιο σαφές το τι είναι πραγματικά κόμικς. Δεν είναι το σκιτσάκι που ανεβάζω στα σόσιαλ, είναι οι άνθρωποι που το βλέπουν, τους αρέσει και πάνε στο βιβλιοπωλείο ή σε ένα φεστιβάλ και παίρνουν το βιβλίο».
Για κάποιον λόγο αισιοδοξούμε, φανταζόμαστε τη ζωή μας δέκα χρόνια μετά
«Πιστεύω ότι τότε θα φτιάχνω πράγματα με μια άλλη ματιά, πως θα έχω βρει έναν άλλον τρόπο να αφηγηθώ την ιστορία μου. Όλοι είμαστε λίγο-πολύ νέοι μέσα από την τέχνη. Ίσως, τελικά, η τέχνη γίνεται, για να παραμείνουμε νέοι».