Ο Βασίλης Σωτηρόπουλος, δικηγόρος, έχει κατά καιρούς υπερασπιστεί ορισμένες από τις σημαντικότερες νομικές υποθέσεις ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.
Βρίσκει άκρως σημαντικό: «Ο νόμος θεσπίζεται για να προστατέψει ακόμα και κάθε άτομο μεμονωμένα. Είναι κάτι αντικειμενικό, ισχύει για όλους, εφαρμόζεται για όλους τους ανθρώπους. Όταν μιλάμε για ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, λοιπόν, δεν εννοπούμε ότι τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα έχουν περισσότερα δικαιώματα από τα άλλα ή ιδικά δικαιώματα. Εννοούμε ότι κάθε άτομο εν δυνάμει μπορεί να είναι ΛΟΑΤΚΙ+ και άρα, ο νόμος πρέπει να προβλέπει δικαιώματα για κάθε άτομο».
Οι υποθέσεις
Ήταν 2015 όταν στο φωτεινό γραφείο του δικηγόρου βρέθηκε η Μαρίνα Γαλανού, παρέα με ένα νεαρό τρανς αγόρι και τους γονείς του. «Μου είπαν πως θέλουν να προχωρήσουν σε νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου, ενώ δεν υπήρχε στη νομοθεσία αυτή η έννοια. Στη νομοθεσία, μέχρι τότε, υπήρχε η έννοια “αλλαγή φύλου”, η οποία οδηγεί σε αλλαγή των στοιχείων. Οι δικαστές ερμήνευαν πως για την λεγόμενη “αλλαγή φύλου” θα πρέπει να έχεις κάνει χειρουργικές επεμβάσεις. Εμείς, τότε, πήγαμε στο δικαστήριο και εξηγήσαμε ότι είναι ακρωτηριασμός το να επιβάλεις σε ένα άτομο να κάνει χειρουργικές επεμβάσεις για να αναγνωριστεί η ταυτότητα φύλου του». Ήταν η πρώτη απόφαση νομικής αναγνώρισης φύλου, έναν χρόνο πριν την ψήφιση του σχετικού νόμου. Μάλιστα, στην εισαγωγική έκθεση του νόμου γίνεται ειδική μνεία στην υπόθεση που υπερασπίστηκε ο Βασίλης.
Μια ακόμη ιστορική υπόθεση ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων εντοπίζεται στην περίπτωση ενός τρανς κοριτσιού, το οποίο έπεσε θύμα ξυλοδαρμού. Πρόκειται για την πρώτη περίπτωση στην ελληνική ποινική ιστορία, στην οποία έχουμε απόδοση τρανσφοβικού κινήτρου στον δράστη. Όπως σημειώνει ο ίδιος ο δικηγόρος, όμως, η δικαίωση ήταν μισή, καθώς η απόφαση συνέχισε να αναφέρεται σε σεξουαλικό προσανατολισμό και όχι σε ταυτότητα φύλου.
Ελλείψεις στο ελληνικό νομικό πλαίσιο
Ο δικηγόρος παρατηρεί πως ο έλληνας νομοθέτης παραβλέπει συστηματικά την αναφορά σε ορισμένες ταυτότητες, ενώ επιλέγει την μερική αναγνώριση κάποιων άλλων. Τα νομοθετήματα δεν είναι ποτέ ολοκληρωμένα, πράγμα που ισχύει και για τον τελευταίο νόμο, εκείνον που θεσπίζει την ισότητα στο γάμο και την τεκνοθεσία.
«Ο νόμος για την ισότητα στο γάμο ενέχει ορισμένες προβληματικές. Αυτό που αναφέρει είναι ότι τα άτομα μπορούν να συνάψουν γάμο ανεξάρτητα απ’ το αν είναι ομόφυλα ή ετερόφυλα. Θα έπρεπε, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του συμφώνου συμβίωσης, να αναφέρει πως μπορούν να συνάψουν γάμο ανεξάρτητα από το φύλο. Είναι πιο συμπεριληπτικό το σύμφωνο συμβίωσης. Στο γάμο, όμως, το τόνισε η τρανς κοινότητα αυτό, φαίνεται ότι το ζήτημα ήταν τα ομόφυλα ζευγάρια, όχι τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγάρια. Στην περίπτωση των ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγαριών θα μπορούσε, για παράδειγμα, να συγκαταλέγεται μια περίπτωση ζευγαριού όπου το ένα μέλος είναι τρανς και δεν έχει ολοκληρώσει ακόμα την νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου».
«Τι σημαίνει αυτό; Ότι μπορεί ο νόμος να αναγνωρίζει δύο άντρες, αλλά το ένα άτομο να είναι τρανς γυναίκα που δεν θέλει ή δεν μπορεί να προχωρήσει σε νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου. Είναι κακοποιητικό να πεις ότι αυτό είναι ομόφυλο ζευγάρι. Πρόκειται σαφώς για ετερόφυλο ζευγάρι. Απλά το ένα απ’ τα δύο μέλη του ζευγαριού, είναι τρανς άτομο. Ακόμα πιο σοβαρό είναι το γεγονός πως ο νόμος για τον γάμο δεν περιέλαβε αποκατάσταση στο θέμα της αναγραφής των ονομάτων των τρανς γονέων στα χαρτιά των παιδιών τους».
Ένας νόμος δεν αρκεί, ειδικά όταν στην πραγματικότητα είναι μισός νόμος
Για τον ίδιο, οι νόμοι είναι μισοί όταν παραγνωρίζουν ορισμένες ταυτότητες ή δεν αναγνωρίζουν πλήρως δικαιώματα. «Ένας νόμος δεν αρκεί, ειδικά όταν είναι μισός νόμος. Κανένα από αυτούς τους νόμους, που μπορεί να περιλαμβάνουν και τα τρανς άτομα και τα intersex δεν αποδίδει το 100% των δικαιωμάτων. Κανένας νόμος δεν καλύπτει πλήρως τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα. Ο νομοθέτης φαίνεται να ανησυχεί πως, σε περίπτωση που προβλεφθούν αυτά τα δικαιώματα, το νομοθέτημα καθίσταται προκλητικό», συμπληρώνει.
Ανηλικότητα και ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα
Ο νόμος φαίνεται να χαρακτηρίζεται από ορισμένες ασάφειες όταν πρόκειται για ανήλικα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Για την ακρίβεια, στην περίπτωση των ανηλίκων, πέρα από τους γονείς, λόγο για το σώμα τους φαίνεται να έχει και το ίδιο το κράτος. Ο Βασίλης σημειώνει πως για την έγκριση νομικής απόφασης για την αναγνώριση φύλου, βασική προϋπόθεση αποτελεί η συγκρότηση μιας διυπουργικής επιτροπής, απαρτιζόμενης από γιατρούς και ψυχολόγους, η οποία εκδίδει σχετική γνωμοδότηση.
«Υπάρχει μια επιφύλαξη από πλευράς του νομοθέτη. Το όριο είναι το 15ο έτος της ηλικίας. Στις μικρές ηλικίες, ο νόμος δεν επιτρέπει τη νομική αναγνώριση φύλου. Υπάρχει, λοιπόν, έναν ερωτηματικό σχετικά με το κατά πόσο αφορά τις ιατρικές πράξεις, γιατί μια ιατρική πράξη επιτρέπεται με μόνη προϋπόθεση τη συγκατάθεση του ασθενούς. Αυτή είναι η μόνη συγκατάθεση. Τα παιδιά μπορούν να συμπληρώσουν τη συγκατάθεσή τους με τη συγκατάθεση των γονιών τους, οπότε ενδεχομένως, αν και δεν το έχω αντιμετωπίσει, οι χειρουργικές επεμβάσεις και οι άλλες ιατρικές πράξεις να μην απαγορεύονται νομικά. Θεωρώ ότι κάθε άτομο –ακόμα και ανήλικο– πρέπει να έχει τη δυνατότητα να κάνει όλες τις διαδικασίες αυτές.
«Σίγουρα, η περίοδος της ανηλικότητας σε βάζει υπό την προστασία των γονιών, δηλαδή πρέπει να έχεις τη συγκατάθεση των γονιών. Αυτό, όμως, θα έπρεπε να αρκεί. Δηλαδή, δεν θα έπρεπε να χρειάζεται να έρχεται και το υπ. Υγείας να δίνει συγκατάθεση σε ένα παιδί. Υπάρχει σαφώς και ένας αντίστροφος κίνδυνος στην περίπτωση των intersex ατόμων, όπου οι γονείς επιθυμούν χειρουργικές επεμβάσεις “κανονικοποίησης”. Ο νόμος του 2022 απαγορεύει “διορθωτικές” επεμβάσεις μη αναστρέψιμες, όταν το άτομο παρουσιάζει εξωτερικά γενετικά όργανα και από τα δύο φύλα, παρά μόνο αν επιβάλλεται για λόγους επιβίωσης. Δηλαδή, δεν θέλουμε πια να κανονικοποιήσουμε το φύλο στα intersex άτομα. Πρακτικά, αυτό σημαίνει πως από την ηλικία των 15 και μετά, αν ένα άτομο θέλει μπορεί να το κάνει», σημειώνει ο δικηγόρος.
ΛΟΑΤΚΙ+ Δικαιώματα και Ελευθερίες
Τόσο οι υποθέσεις που έχει υπερασπιστεί, όσο και οι ασάφειες του ελληνικού νομικού πλαισίου, λειτούργησαν ως κίνητρα για την συγγραφή του βιβλίου του «ΛΟΑΤΚΙ+ Δικαιώματα και Ελευθερίες». Εμπνεύστηκε την ιδέα μετά από ένα σχετικό σεμινάριο επιμόρφωσης δικαστών. «Τότε, κατάλαβα πως υπήρχαν τεράστια κενά. Υπήρχε έντονη ανάγκη για ενημέρωση σε θέματα ορολογίας και γενικά θεωρίας ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων. Οπότε, γύρισα στο ξενοδοχείο και σκέφτηκα: “Πρέπει να γράψεις ένα βιβλίο”. Το ξεκίνησα, λοιπόν, λίγο μετά το καλοκαίρι του 2022 και τελείωσα λίγο μετά την ψήφιση του νόμου για την ισότητα στο γάμο».
Το «ΛΟΑΤΚΙ+ Δικαιώματα & Ελευθερίες» περιλαμβάνει όλα τα νομοθετήματα που περιέχουν αναφορές για τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την έκφραση φύλου, την ταυτότητα φύλου και τα χαρακτηριστικά φύλου. «Στην Ελλάδα υπάρχουν πάνω από 25 σχετικοί νόμοι, συχνά το παραγκωνίζουμε αυτό», αναφέρει ο ίδιος. Στο βιβλίο αναφέρονται όλες οι υποθέσεις που έχουν καταγραφεί σε ελληνικά δικαστήρια, για τα θέματα αυτά, καθώς επίσης οι πιο γνωστές υποθέσεις που εκδικάστηκαν σε ευρωπαϊκές χώρες.
Ο Βασίλης Σωτηρόπουλος στέκεται στις αρνητικές επιπτώσεις τις έλλειψης σχετικής επιμόρφωσης των δικαστών στις ζωές και την ψυχολογία των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. «Είχαμε δει, πολλές φορές, αποφάσεις ταυτότητας φύλου να γράφουν μέσα οι δικαστές, ότι το άτομο πάσχει από διαταραχή ταυτότητας φύλου. Αυτό, ας πούμε, είναι ένα πρόβλημα το οποίο δεν το είχαν καταλάβει οι δικαστές. Είναι πρόβλημα να λες σε έναν άνθρωπο, ότι είναι ασθενής, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε αφαιρέσει την ταυτότητα φύλου απ’ τις διαταραχές από το 2018», αναφέρει. «Δεν μπορείς να μιλάς για διαταραχή φύλου όταν ο νόμος του 2017 αναφέρει ότι δεν λαμβάνουμε καθόλου υπόψιν το ιατρικό στάτους του ατόμου. Δεν υπάρχει προϋπόθεση για να κάνεις αλλαγή ταυτότητας φύλου, να έχεις υποβληθεί σε κάποια ιατρική πράξη, εγχείρηση, ορμονοθεραπεία, κάποια διάγνωση», συμπληρώνει.
Παρουσιάζει το βιβλίο του στη Μικρή Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, την Πέμπτη 20 Ιουνίου, στις 19:00.