All I want for Christmas είναι σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, ισότητα και άλλα βασικά πραγματάκια. Δεν είχαν, όμως, αυτό κατά νου οι δημιουργοί των δημοφιλέστερων εορταστικών τραγουδιών, μέσα από τα οποία μετέδωσαν άκρως προβληματικά μηνύματα.
Η κουλτούρα του βιασμού, ο ρατσισμός και η ομοφοβία δεν είναι ακριβώς αυτά που θα περιμέναμε να συναντήσουμε στα αγαπημένα μας χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Τι κι αν μας φτιάχνει η διάθεση κάθε φορά που ραδιόφωνο και διαδικτυακά playlists ξεκινούν την non-stop αναπαραγωγή τους, ένα πιο προσεκτικό άκουσμα είναι αρκετό για να θελήσουμε να ανοίξει η γη να μας καταπιεί.
Ασφαλώς και τα περισσότερα από τα παρακάτω, γράφτηκαν πριν από δεκάδες χρόνια, ανήκουν –κυριολεκτικά και μεταφορικά– σε μια άλλη εποχή και δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το ότι εκφράζουν την τότε πραγματικότητα, όμως είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το περιεχόμενο αυτών που τραγουδάμε ανέμελοι/-ες.
“Baby it’s cold outside” (Μωρό μου, κάνει κρύο έξω)
Το μακρινό 1944 γράφτηκε ίσως το πιο προβληματικό εορταστικό τραγούδι όλων των εποχών, το οποίο μάλιστα έμελλε να σημειώσει τεράστια επιτυχία. Το “Baby, it’s cold outside” γράφτηκε από τον Frank Loesser και έγινε ευρέως γνωστό μέσα από την ταινία “Neptune’s Daughter”. Ογδόντα χρόνια μετά, σταθερά κάθε Δεκέμβριο μπαίνει στα παγκόσμια charts, με πολλούς ραδιοφωνικούς σταθμούς όμως να αρνούνται να το παίξουν λόγω των στίχων του.
Αν και εκ πρώτης ακροάσεως, καταλαβαίνουμε πως πρόκειται για ένα ρομαντικό τραγούδι που έγραψε ένας άνδρας για τη σύζυγό του και με το οποίο της ζητά να περάσει το βράδυ μαζί του, ακούγοντας προσεκτικά τους στίχους παρατηρούμε πως τα όρια της συναίνεσης θολώνουν.
Η γυναικεία φωνή επανειλημμένα αναφέρει όλους τους λόγους για τους οποίους επιθυμεί να φύγει από τον χώρο, με την ανδρική φωνή να αγνοεί τα θέλω της και να επιμένει. Αποκορύφωμα αποτελεί το γεγονός ότι η γυναίκα λέει ξεκάθαρα «όχι» ενώ στη συνέχεια αναρωτιέται τι υπάρχει μέσα στο ποτό της:
I simply must go (Πραγματικά πρέπει να φύγω)
The answer is no (Η απάντηση είναι όχι)
Say, what’s in this drink? (Τι υπάρχει μέσα στο ποτό;)
Όλο και περισσότεροι ραδιοφωνικοί σταθμοί έχουν σταματήσει την αναπαραγωγή του τραγουδιού, ενώ κάποιες από τις νεότερες διασκευές περιλαμβάνουν διαφορετικούς στίχους, όπως στην περίπτωση του John Legend και της Kelly Clarkson που άλλαξαν την απάντηση της αντρικής φωνής από «μωρό μου, έξω κάνει κρύο» σε «Καταλαβαίνω, στείλε μου όταν φτάσεις σπίτι».
“Do they know it’s Christmas?” (Γνωρίζουν ότι είναι Χριστούγεννα;)
«Γνωρίζουν ότι είναι Χριστούγεννα στην Αιθιοπία;» αναρωτιούνται οι στιχουργοί, Bob Geldof και Midge Ure, μέσα από το κλασσικό εορταστικό τραγούδι, που ερμηνεύτηκε από τους Band Aid, προκειμένου να συγκεντρωθούν χρήματα για ανθρωπιστική βοήθεια στην Αιθιοπία που πληττόταν από τον λιμό. Το συγκρότημα απαρτίστηκε από κορυφαίους Bρετανούς και Iρλανδούς τραγουδιστές της εποχής όπως τους Bono, Paul McCartney, George Michael, Boy George κ.α.
Φέτος, συμπληρώνει 40 χρόνια από την κυκλοφορία του, και παρά την επιτυχία που σημειώνει ακόμα σήμερα, αλλά και το γεγονός ότι συνολικά έχουν συγκεντρωθεί πάνω από 150 εκατομμύρια για φιλανθρωπία, επικριτές κάνουν λόγο για ένα ατυχές τραγούδι που διαιωνίζει ρατσιστικά στερεότυπα, ρομαντικοποιεί την φτώχεια ενώ παράλληλα παρουσιάζει τους Αιθίοπες σαν άβουλα θύματα που περιμένουν να σωθούν από τους ηρωικούς λευκούς.
Bring peace and joy this Christmas to West Africa (Ας φέρουμε ειρήνη και χαρά αυτά τα Χριστούγεννα στην Δυτική Αφρική)
Το γεγονός ότι τα προβλήματα μιας χώρας γενικεύονται και παρουσιάζουν μια ολόκληρη ήπειρο σαν ένα μέρος στο οποίο δεν υπάρχει ειρήνη και χαρά, θυμίζει εκείνες τις εικόνες που ταυτίζουν όλους τους Αφρικανούς με παιδάκια που έχουν ξεραμμένα χείλη από την έλλειψη καθαρού νερού.
“Well tonight thank God it’s them instead of you” (Απόψε ευχαρίστησε το Θεό που είναι αυτοί σε αυτή τη θέση και όχι εσύ»)
Αλήθεια, τώρα;
“Fairytale of New York” (Το παραμύθι της Νέας Υόρκης)
Θεωρείται το απόλυτο αντι-χριστουγεννιάτικο χριστουγεννιάτικο τραγούδι. Με έντονο το ρεαλιστικό στοιχείο, το έργο των The Pogues αναφέρεται στις δυσκολίες που βιώνει ένα νεαρό ζευγάρι που ζει στη Νέα Υόρκη και για το πόσο σκληρή μπορεί να είναι η ζωή, ιδίως τις γιορτινές μέρες.
Παρά την καταθλιπτική διάθεση του τραγουδιού, για πολλούς/-ές αποτελεί το απόλυτο κλασσικό χριστουγεννιάτικο τραγούδι. Με την πάροδο των χρόνων, όμως, έχει ξεσπάσει διαμάχη για τους στίχους του που έχουν κατηγορηθεί για μισογυνισμό και ομοφοβία:
You’re an old slut on junk (Είσαι μια παλιά πόρνη στα σκουπίδια)
Lying there almost dead on a drip in that bed (Ξαπλωμένος εκεί σχεδόν νεκρός σε μια στάλα σε εκείνο το κρεβάτι)
You scumbag, you maggot (Σκουπίδι, σκουλήκι)
You cheap lousy f****t (Άθλιε π****η)
O στιχουργός του αμφιλεγόμενου τραγουδιού, Shane MacGowan, το 2017 δήλωσε πως δεν είχε σκοπό να προσβάλει τα queer άτομα, παραδέχτηκε ωστόσο πως δεν συμφωνεί με την λογοκρισία, αφού ο προσβλητικός όρος στο τραγούδι λέγεται από μια απελπισμένη αγενή γυναίκα στο πλαίσια ενός ρόλου.
Το ραδιόφωνο του BBC απαγόρευσε την μετάδοση του συγκεκριμένου τραγουδιού το 2020.
“It’s beginning to look a lot like Christmas” (Έχει αρχίσει να μοιάζει πολύ με Χριστούγεννα)
Στολισμένες γειτονιές, χιόνια στους δρόμους, ζαχαρωτά και παιχνίδια στις βιτρίνες παρατηρεί γύρω του καθώς πλησιάζουν οι γιορτές ο πρωταγωνιστής ενός από τα πιο πετυχημένα εορταστικά τραγούδια, γραμμένο από την Meredith Willson το 1951 και ερμηνευμένο από τον Bing Crosby.
Και τι κάνει χαρούμενα τα παιδιά αν όχι ο υπερκαταναλωτισμός και τα έμφυλα στερεότυπα; Αισθητά πριν 73 χρόνια, αισθητά ακόμα και σήμερα.
A pair of Hopalong boots and a pistol that shoots (Ένα ζευγάρι καουμπόικες μπότες και ένα όπλο που πυροβολεί)
Is the wish of Barney and Ben (Είναι η ευχή του Barney και του Ben)
Dolls that’ll talk and will go for a walk (Κούκλες που μιλούν και περπατούν)
Is the hope of Janice and Jen (Είναι η ελπίδα της Janice και της Jen)
Τα παιδιά στο τραγούδι αναμένουν τα χριστουγεννιάτικα δώρα τους. Τα κορίτσια θέλουν κούκλες (τι άλλο να θέλουν τα κορίτσια άραγε;), και τα αγόρια μπότες και… όπλα. Αν δεν είναι αυτό απόδειξη της κατεύθυνσης που παίρνουν τα αγόρια ήδη από μικρή ηλικία να αγαπούν την βία, τότε τι είναι; Και όλα αυτά σε μια χώρα, που καθημερινά μετρά τις πληγές της από την ελευθερία της οπλοκατοχής.
Καταληκτικά, η ανθρωπότητα δεν θα «σωθεί» αν εξαφανίσουμε από προσώπου γης τα προβληματικά έργα του παρελθόντος. Σίγουρα, όμως, θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε την πρόοδο που έχει σημειωθεί μέσα στα χρόνια, αλλά και το πόσο δρόμο έχουμε ακόμα μπροστά μας.