Η Αναστασία Βαϊτσοπούλου μίλησε για το πως αντιμετωπίζουμε την υγεία σήμερα με την διατροφολόγο που υπόσχεται ολιστική προσέγγιση μέσω της διατροφικής θεραπείας, η οποία ειδικεύεται και σε θέματα περιόδου, ορμονικών διαταραχών και χρόνιων νοσημάτων.
Η πρώτη μας επαφή είχε γίνει μέσω του Instagram, όπου διατηρεί εδώ και χρόνια ένα προφίλ άκρως ενημερωτικό για πληθώρα θεμάτων που αφορούν όσα τρώμε, όσα χρησιμοποιούμε καθημερινά και όσα βλάπτουν την υγεία μας, χωρίς απαραίτητα να το ξέρουμε. Η Νίκη Μαρτιμιανάκη είναι διατροφολόγος με προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές σε δυο πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου, και πιο συγκεκριμένα με ειδίκευση στην διατροφική θεραπεία. Η ίδια ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τον γυναικείο οργανισμό, την ορμονική υγεία, το στρες, και τη θεραπευτική αντιμετώπιση χρόνιων ασθενειών μέσω της διατροφής και του τρόπου ζωής.
Είναι ασταμάτητη, καθώς πέρα από τις ενδελεχείς έρευνες που κάνει για το κάθε τι που δημοσιεύει, παραθέτοντας πάντα τις αντίστοιχες πηγές, τρέχει διάφορα πρότζεκτ (το Ertha και το We are hormonal). Θα σου προτείνει βιβλία, βότανα και sprouts. Θα σου πει ποια σκεύη είναι καλύτερο να χρησιμοποιείς. Θα σου μιλήσει για τα μικροπλαστικά. Θα σου δώσει εξηγήσεις σε θέματα υγείας που σε απασχολούσαν, αφού έχει ψάξει εξονυχιστικά κάθε πτυχή.
Η Νίκη Μαρτιμιανάκη μίλησε στο Estella για όλα όσα κάνει.
Νίκη, ας ξεκινήσουμε από το τι σημαίνει διατροφική θεραπεία…
Η προσέγγιση στην Ελλάδα στο κομμάτι της διατροφής αφορά κατά κόρον το διαιτολογικό κομμάτι, το να κάνεις απλά διατροφή, χωρίς μια κατ’ εμέ ουσιαστική εκπαίδευση, σχετικά με την διάσταση που μπορεί να πάρει η διατροφή στο θεραπευτικό κομμάτι και την πρόληψη.
Η διατροφική θεραπεία, στην οποία ειδικεύομαι, έχει να κάνει με το πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις την τροφή σου σαν μέρος της θεραπείας –και προληπτικά αλλά και θεραπευτικά– συνδυαστικά με κάποιες άλλες θεραπείες, χωρίς αναγκαστικά να μπεις στο κουτάκι ότι «κάνω διατροφή ή κάνω δίαιτα».
Με όποιο άτομο δουλεύω, ανάλογα με το πρόβλημα, του δίνω την επιλογή για το πώς μπορεί να υποστηρίξει τον εαυτό του ανάλογα δηλαδή το περιστατικό και το σύμπτωμα, βοηθώντας το πάντα να πάει στο αίτιο και να καταλάβουμε γιατί το σώμα του αντιδράει όπως αντιδράει. Εκεί, η διατροφή δεν μπαίνει μόνο στο τι τρως, αλλά και σε απομονωμένες ενώσεις από κάποιες τροφές, είτε σε συμπληρώματα είτε σε εκχυλίσματα, είτε σε βότανα, είτε σε κάποια πιο λειτουργικά τρόφιμα. Σου μαθαίνει να τρως, ανάλογα με το πώς είναι το terrain σου, το ποιος είσαι εσύ, το θέμα που αντιμετωπίζεις, τις ευαισθησίες και την προδιάθεση που έχεις και τι μπορείς να κάνεις σύμφωνα με την έρευνα που έχουμε, έτσι ώστε να ευημερήσει ο οργανισμός σου.
Κατά πόσο είναι πολιτικό διακύβευμα η υγεία μας και το πώς προσεγγίζει η κοινωνία τη δίαιτα και τη διατροφή;
Κατά μέσο όρο, ο τρόπος με τον οποίο ζει κάποιος φαίνεται να είναι και ο κοινωνικά αποδεκτός, αυτός που έχουμε κανονικοποιήσει, έτσι ώστε να παραβιάζουμε την ομοιόσταση στο σώμα μας.
Πας στον γιατρό και σου λέει ότι η διατροφή δεν παίζει ρόλο, λες και το σώμα δεν αντιδράει σε αυτό που του δίνεις, ενώ υπάρχουν εκατοντάδες έρευνες πάνω σ’ αυτό. Υπάρχει μεγάλη άγνοια και έλλειψη εκμάθησης σε αυτόν το τομέα.
Πώς ξεκίνησες να ασχολείσαι με το κομμάτι της ορμονικής υγείας;
Ο λόγος που ασχολήθηκα είναι το ότι έχω τα δικά μου θέματα, γιατί έχω το Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών από μικρή ηλικία, ενώ είχα εμφανή συμπτώματα από την εφηβεία. Όλη μου τη ζωή είχα ορμονικές διαταραχές, προβλήματα με την περίοδο, έχω περάσει πολλά. Μετά, η κατάσταση κορυφώθηκε με την ενδομητρίωση. Εκεί τα είδα όλα και εκεί είπα ότι θέλω να το ψάξω περισσότερο, γιατί ιατρικώς η προσέγγιση είναι χειρουργείο ή φαρμακευτική αγωγή. Το χειρουργείο είναι μια ακριβή επιλογή και οι περισσότεροι γιατροί δεν ειδικεύονται στην ενδομητρίωση, κάτι το οποίο είναι σημαντικό για τον θεραπεύοντα στο να βρει ένα γιατρό που επικοινωνεί σωστά και έχει γνώση πάνω σε αυτό το θέμα.
Αφότου τελείωσα τις μεταπτυχιακές μου σπουδές, στις οποίες έδειξα και ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο κομμάτι των ορμονικών διαταραχών, μετεκπαιδεύθηκα περισσότερο τα επόμενα 3 χρόνια και άρχισα να εφαρμόζω διάφορες πρακτικές διατροφής, βότανα, να γίνομαι πιο αυστηρή στις ρουτίνες μου και να δουλεύω στο ψυχολογικό κομμάτι και στα παιδικά μου τραύματα.
Το lifestyle medicine έχει να κάνει με τον ύπνο, το στρες, την άσκηση, την ενέργεια, τα συναισθήματα, όλα αυτά. Το έψαξα και άρχισα να εφαρμόζω πράγματα και να βλέπω τι δουλεύει. Υπάρχει ένα τεράστιο πεδίο ανεξερεύνητο. Γιατί αν έχεις ενδομητρίωση και κάνεις χειρουργείο, αυτό επιστρέφει. Τι θα κάνεις; Κάθε δύο-τρία χρόνια θα δίνεις χιλιάρικα στα χειρουργεία; Πρέπει ουσιαστικά να φτιάξεις το σώμα σου, να το φέρεις σε μια ισορροπία. Η άλλη λύση είναι να πάρεις τα φάρμακα, με τις παρενέργειες που μπορεί να έχουν.
Η διατροφή επηρεάζει και την περίοδο και το άγχος;
Όλα. Και την εκδήλωση της νόσου. Δηλαδή, εάν έχεις κάποια φλεγμονώδη ορμονική διαταραχή, πχ ενδομητρίωση, το πώς θα εκδηλωθεί, γιατί είναι μια προοδευτική, ουσιαστικά, νόσος κι όσο μεγαλώνεις χειροτερεύει γιατί υπάρχει ο βιολογικός παράγοντας –πέφτει η προγεστερόνη σου, εκτίθεσαι πιο πολύ σε οιστρογόνα, μπαίνεις σε εμμηνόπαυση. Άρα, παίζει ρόλο το πώς θα εκδηλωθεί η νόσος, πώς θα αναπτυχθούν διάφορες εστίες, το αν έχεις κάποιες κύστες. Τα πάντα παίζουν ρόλο, εννοείται, γιατί ό,τι δίνεις στον οργανισμό, στο επιστρέφει πίσω.
Απλά η διατροφή δεν είναι το μόνο κομμάτι, είναι ένα κομμάτι του παζλ. Σε όλες τις χρόνιες νόσους κοιτάμε το άτομο σαν σύνολο. Δηλαδή, επηρεάζουν και τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα, οι στρεσογόνοι παράγοντες. Αν βρίσκεσαι σε χρόνιο στρες για μεγάλο χρονικό διάστημα, δηλαδή βρίσκεσαι σε μια διαρκή κατάσταση φυγής από ένα παράγοντα που σε απειλεί, στη προκειμένη ο παράγοντας που σε στρεσάρει, σε εξουθενώνει, σε εξαντλεί, σου τρώει ενέργεια.
Ανέφερες τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα, κατά πόσο αυτά καταβάλλουν την υγεία μας;
Το μεγαλύτερο πλήγμα στην ορμονική υγεία είναι τα πλαστικά και ακόμα περισσότερο ότι υπάρχει μεγάλη έλλειψη δεδομένων για το πως πραγματικά μπορεί να μας επηρεάζουν.
Για τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα, αναφέρομαι στα πλαστικά, τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, τα καλλυντικά, το πού αποθηκεύεις την τροφή, πώς μαγειρεύεις την τροφή σου, τι κάνεις με τα κατσαρολικά, το μακιγιάζ που μπορεί να αποτελεί πηγή PFAS.
Δεν γνωρίζουμε πραγματικά πώς μας επηρεάζουν όλοι αυτοί οι παράγοντες ακόμα περισσότερο τις γυναίκες. Περιβαλλοντικά ερεθίσματα είναι και τι επηρεάζει το ψυχοσυναισθηματικό κομμάτι, το οποίο έχει να κάνει με τα ερεθίσματα που δέχεσαι ενεργειακά από τις κοινωνικές συνθήκες στις οποίες ζεις, από την οικονομική κατάσταση της χώρας στην οποία ζεις, την δική σου οικονομική κατάσταση, τις σχέσεις που έχεις, τα παιδικά τραύματα, το πως αλληλεπιδράς με άλλους, από τον κακό ύπνο που δεν βοηθά τον οργανισμό στο να κάνει την κατάλληλη αποτοξίνωση.
Έχεις μια διαθεματική οπτική με όσα καταπιάνεσαι, πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι αυτό;
Απλά παρατηρώ το σώμα μου, το τι μου λέει. Οπότε αρχίζω και ψάχνω, αναρωτιέμαι γιατί δεν υπάρχει αυτή η αντιμετώπιση και μέσα από την έρευνα, εντοπίζω την κοινωνική διάσταση. Είναι αρκετά δύσκολο, αλλά αυτό βοηθάει καθώς δίνεται έτσι μια διάσταση σε αρκετά θέματα και κατανοείς πως όλα εν τέλη συνδέονται μεταξύ τους.
Για παράδειγμα, αν και είναι εκτός του πεδίου αλλά το παρατηρώ συχνά, είναι η σύνδεση παιδικών τραυμάτων με ορμονικές διαταραχές. Ειδικά σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, που προσωπικά έχω βιώσει το δια γενεαλογικό τραύμα.
Μετά, πρέπει να δεις και άλλους κοινωνικούς σύγχρονους παράγοντες που επηρεάζουν πχ. τις συνθήκες εργασίας, την ακρίβεια κ.ά.. Το σώμα δεν συμπτωματολογεί όταν είναι ασφαλές, νιώθει ασφάλεια και ηρεμία. Προσπαθώ να το αξιολογήσω από πάρα πολλές πλευρές, έτσι ώστε να καταλάβεις εσύ γιατί το σώμα σου αντιδρά έτσι και πως μπορείς να το βοηθήσεις αναζητώντας διάφορες μορφές θεραπείας.
Σε μια συνάντηση για ένα θέμα υγείας, θα μιλήσεις και για το πως νιώθει ένα άτομο;
Κοίτα, στην πρώτη συνεδρία δεν μπορούμε να τα πούμε όλα. Το πρώτο θέμα είναι να βρούμε μια εύκολη αντιμετώπιση γρήγορα, με βάση τη συμπτωματολογία. Μετά, αρχίζουμε και δουλεύουμε και αν κάνουμε πολλές συνεδρίες –έχω αρκετό κόσμο που δουλεύουμε μαζί 2-3 χρόνια–, εκεί πέρα φτάνω σε ένα σημείο να έχω καταλάβει τι είναι αυτό που καλό είναι να αλλάξεις στη ζωή σου και να επενδύσεις στον εαυτό σου. Το σώμα μιλάει όταν εσύ δεν μπορείς να μιλήσεις. Αυτό είναι διαταραχή στην περίοδο. Αν δω ότι χρειάζεσαι βοήθεια για να ξεμπλοκάρεις, μπορεί να σου προτείνω να κάνεις ψυχοθεραπεία, yoga, γυμναστική, μασάζ. Να βρεις τρόπο να αφιερώνεις χρόνο στον εαυτό σου. Γιατί οι περισσότερες γυναίκες δεν αφιερώνουμε χρόνο στον εαυτό μας.
Αν μου μπει κάτι στο μυαλό, θα το ψάξω μέχρι τέλους, για να βρω την απάντηση και να είμαι σίγουρη για το πόρισμα. Εκεί είναι που μπορείς να απορρίψεις και το gaslighting που κάνουν αρκετοί γιατροί. Αν κάτι δεν έχει αποδειχθεί, δεν το απορρίπτεις, βάζεις ερωτηματικό, έτσι λειτουργεί η επιστήμη.
Στο κομμάτι της διατροφής, ποια είναι τα πιο συχνά «λάθη» που κάνουμε ως καταναλωτές;
Το πρώτο είναι σίγουρα ότι θα κάνουμε διατροφή, για να χάσουμε κιλά, κι αυτή είναι μια λάθος προσέγγιση για μένα. Το δεύτερο είναι ότι είμαστε παθητικοί δέκτες οποιασδήποτε πληροφορίας για οποιαδήποτε τροφή που μπαίνει στα ράφια. Και το τρίτο είναι ότι επειδή το βλέπω θεραπευτικά, όταν τρώμε κάτι και το σώμα δεν αντιδρά, επειδή δεν έχει φτάσει σε ένα σοβαρό σημείο φλεγμονής, θεωρούμε ότι είναι οκέι. Αλλά όσο μεγαλώνουμε, καταλαβαίνουμε ότι πρέπει να αλλάξουμε κάποιες συνήθειες. Πολύς κόσμος δεν μαθαίνει τα βασικά όσον αφορά το τι τρώει και γιατί το τρώει, το πως μεγαλώνει η τροφή του, αλλά και το ότι έχουμε τυφλή εμπιστοσύνη στο σύστημα.
Υπάρχει και η έκφραση του ό,τι κάνεις στα 20 σου θα βγει στα 30 και ούτε καθεξής. Πολύς κόσμος δεν μαθαίνει τα βασικά όσον αφορά το τι τρώει και γιατί το τρώει, το πως μεγαλώνει η τροφή του και πως αυτή έχει πραγματική επιρροή στην μακροζωία και στην ποιότητα ζωής.
Δουλεύεις αρκετά με την whole foods, plant-based διατροφή. Προτείνεις να αποφεύγουμε τα επεξεργασμένα τρόφιμα;
Ναι. Η επεξεργασία βέβαια έχει διάφορες βαθμίδες. Τα υπερεπεξεργασμένα είναι τα χειρότερα. Επεξεργασμένο όμως είναι, ας πούμε, και το smoothie, γιατί το βάζεις στο μπλέντερ και το επεξεργάζεσαι. Αυτό είναι εντάξει. Θεωρώ ότι η τροφή μας πρέπει να είναι κάτι το οποίοι εμείς οι ίδιοι θα μεγαλώναμε. Δεν έχουμε βέβαια τις ανέσεις και τον χρόνο να αφιερώσουμε στο φαγητό, οπότε βασιζόμαστε στο τι βάζουν στα ράφια που δεν ξέρουμε καν τι τρώμε. Δεν φταις εσύ, είναι το σύστημα.
Ασχολείσαι πολύ και με τις φύτρες και τα βότανα…
Στην Ελλάδα ενώ παράγουμε πάρα πολλά βότανα, είμαστε πολύ πίσω στην κατανάλωσή τους και πρωταγωνιστής παραμένει ο καφές. Αλλά έχει μπει λίγο η κουλτούρα του καφέ στη μέση που έχει γίνει καθημερινή συνήθεια. Στην Αγγλία, λόγω των σπουδών, ξεκίνησα να δοκιμάζω διάφορα βότανα και εξερεύνησα και άλλες κουλτούρες. Εκεί ξεκίνησα να ασχολούμαι και με τις φύτρες, ήθελα να δω τι μπορούσα να φτιάχνω και μόνη μου. Με τις φύτρες, ξέρεις τι μεγαλώνεις και όταν είναι μικρό το φυτό, μπορεί να έχει τριπλάσια με τετραπλάσια θρέψη.
Όσον αφορά τα βότανα, επικεντρώνομαι πολύ στο γυναικολογικό κομμάτι, στην ψυχική υγεία και οποιαδήποτε ψυχοτρόπα διάσταση μπορεί να έχει ένα βότανο, από τα πιο απλά, όπως το τσάι του βουνού και η μαντζουράνα.
Στην περίοδο βοηθάει πολύ ό,τι έχουμε βάλει στο κομμάτι της γυναικολογικής υγείας στην Ertha. Βότανα τα οποία χρησιμοποιούμε, και προσωπικά έχω χρησιμοποιήσει αρκετά στο παρελθόν και ακόμα χρησιμοποιώ, όπως και η λυγαριά, η κανέλα, η πιπερόριζα, η τσουκνίδα, τα φύλλα βατόμουρου, το σαφράν. Η λεβάντα, το μελισσόχορτο, το χαμομήλι βοηθάνε επίσης, όπως και η κάνναβη.
Η προσέγγισή μου πάντα είναι ό,τι κάνω να το έχω μελετήσει και να υπάρχει ένα όφελος για την υγεία από πίσω.