Όλοι κάποιες φορές στη ζωή μας έχουμε καταναλώσει ποσότητες φαγητού που θεωρούσαμε ασυνήθιστα μεγάλες. Μπορεί μάλιστα μετά να έχουμε αισθανθεί δυσφορία ή ενοχές. Τι είναι όμως αυτό που διακρίνει ένα υπερφαγικό επεισόδιο;
Πότε μιλάμε για αδηφαγική διαταραχή; Ας δούμε την περιγραφή ενός ανθρώπου που φτάνει σε ένα διαιτολογικό γραφείο και περιγράφει το πως βιώνει ένα υπερφαγικό επεισόδιο:
«Με την δίαιτα έχω μαλώσει. Έχω κάνει τόσες δίαιτες στη ζωή μου που πραγματικά θα μπορούσα να γίνω η καλύτερη διατροφολόγος. Έχω έναν πάκο από δαύτες στη βιβλιοθήκη μου. Δεν ξέρω πόσα χρήματα έχω δώσει όλα αυτά τα χρόνια σε δίαιτες, χάπια αδυνατίσματος, κρέμες και οτιδήποτε υποσχόταν απώλεια βάρους. Έχω δοκιμάσει από κλασική μεσογειακή διατροφή μέχρι κυριολεκτικά το μαγικό ραβδί. Τις φορές που δεν αντέχω άλλο, που δυσφορώ με την εικόνα μου ή πλέον τα ρούχα μου δεν μου κάνουν, αποφασίζω ότι πρέπει κάτι να αλλάξει» λέει.
Ξυπνάει, λοιπόν, ένα πρωί κι αποφασίζει να τηρήσει την δίαιτά της κατά γράμμα. «Αυτή τη φορά έχω εξοπλιστεί με πολλή υπομονή και έχω αποφασίσει να πειθαρχήσω στο διατροφικό πλάνο που επέλεξα. Η μέρα δείχνει να πηγαίνει καλά. Ξεκινάω με πλήρες πρωινό, έχω εξοπλιστεί με σνακ και ταπεράκι για τις ώρες εκτός σπιτιού. Αυτή τη φορά πρέπει να δουλέψει. Και δουλεύει. Συνήθως μέχρι το απόγευμα ή για μερικές μέρες. Έρχεται όμως εκείνη η φορά, συνήθως βράδυ, που η κούραση της μέρας με ξεπερνάει. Θέλω όλο αυτό κάπου να το εκτονώσω. Την κούραση μου, την συσσωρευμένη πείνα, την έλλειψη ενέργειας», συμπληρώνει.
Είναι οι ώρες που είναι μόνη της. «Οι ώρες που δεν θα με δει και δεν θα με κρίνει κανείς. Θέλω απλά να φάω κάτι νόστιμο. Συνήθως όμως δεν είμαι εκεί όσο τρώω. Γίνεται όλο τόσο γρήγορα, τόσο μηχανικά, με μία παρόρμηση που μοιάζει να είναι έξω από μένα. Σαν να χάνω τελείως τον έλεγχο. Δεν μένω στο αρχικό φαγητό. Τρώω κι άλλο, κάνω εναλλαγές. Πηγαίνω από το αλμυρό στο γλυκό και πίσω. Τρώω μέχρι που με πονάει το στομάχι μου. Εκεί σταματάω. Και πως νιώθω; Νιώθω μουδιασμένη. Κάποιες φορές ανακουφισμένη. Πάντα όμως υπάρχει μαζί και δυσφορία. Το σώμα μου πονάει. Νιώθω τόσο φουσκωμένη που δεν μπορώ παρά να ξαπλώσω στον καναπέ και να περιμένω να χωνέψω. Γεμίζω με τύψεις. Αναρωτιέμαι γιατί στο καλό το έκανα αυτό για ακόμα μια φορά. Οι τύψεις αρχίζουν να μετακινούνται προς το αιώνιο πρόβλημα: την εικόνα σώματος. Κουράστηκα!», δηλώνει.
Σας μοιάζει γνώριμη η περιγραφή; Αυτά -με κάποιες παραλλαγές- είναι συνήθως τα λόγια που ακούω ως διατροφολόγος σχεδόν σε κάθε πρώτη συνεδρία. Όταν αυτός ο φαύλος κύκλος απώλειας ελέγχου και τύψεων για το φαγητό έχει εγκαθιδρυθεί για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και με μία συγκεκριμένη συχνότητα, τότε μιλάμε για ύπαρξη της αδηφαγικής διαταραχής ή αλλιώς binge eating disorder.
Αυτό που χαρακτηρίζει την αδηφαγική διαταραχή είναι τα επανειλημμένα επεισόδια binge eating, στα οποία μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα κάποιων λεπτών, καταναλώνεται μεγάλη ποσότητα τροφής. Κατά την διάρκεια αυτών των επεισοδίων, υπάρχει αίσθηση απώλειας ελέγχου, το άτομο δηλαδή νιώθει πως δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει.
Σε αυτό το άρθρο δεν θα προσπαθήσουμε να αυτοδιαγνωστούμε, γι΄αυτό και δεν θα μείνουμε στο αναλύσουμε την τυπική συμπτωματολογία και τα κριτήρια διάγνωσης της συγκεκριμένης διαταραχής.
Είναι όμως πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι τα αίτια των υπερφαγικών επεισοδίων είναι τόσο βιολογικά, όσο και ψυχολογικά. Αυτά τα δύο μάλιστα συνδέονται τόσο άρρηκτα μεταξύ τους, που είναι πολύ δύσκολο να τραβήξουμε μία νοητή γραμμή και να πούμε με σιγουριά πότε οφείλεται στο ένα και πότε στο άλλο.
Κάποιοι βιολογικοί παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε binge eating είναι:
– Η υπογλυκαιμία που μπορεί να προκύψει από ακατάστατα ωράρια γευμάτων και από πολύωρη ασιτία.
– Η έλλειψη συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών λόγω μη ισορροπημένης διατροφής (π.χ. έλλειψη απαραίτητων λιπαρών οξέων)
– Η ανεπαρκής πρόσληψη υδατανθράκων ή/και θερμίδων σε κάθε γεύμα.
– Η απευαισθητοποίηση του συστήματος πείνας-κορεσμού που είναι υπεύθυνο για να δίνει τα σωστά σημάδια στο σώμα.
– Η ελλιπής παραγωγή νευροδιαβιβαστών (και κυρίως σεροτονίνης που είναι υπεύθυνη για το αίσθημα του κορεσμού) που προκαλείται από την έλλειψη θρεπτικών συστατικών.
Όσον αφορά τους ψυχολογικούς παράγοντες για το binge eating, συνήθως εδώ το φαγητό έρχεται να λειτουργήσει σαν «βοήθημα» στην διαχείριση των δύσκολων καταστάσεων και μιας γκάμας αρνητικών συναισθημάτων που συνήθως δεν μας επιτρέπεται να βιώνουμε, καταλήγοντας να τα καταπιέζουμε. Έτσι, το φαγητό μπορεί να αποτελέσει μία διέξοδο, έναν τρόπο να ανακουφιστεί κανείς έστω και πρόσκαιρα από τις δυσκολίες που βιώνει.
Αντιμετώπιση
Η θεραπεία της αδηφαγικής διαταραχής ξεκινά με την διάγνωσή της. Το άτομο χρειάζεται να αναγνωρίσει και να αποδεχτεί το γεγονός ότι βιώνει μία τέτοια δυσκολία με το φαγητό και να θέσει ως προτεραιότητά του την βελτίωση της σχέσης που έχει με το φαγητό και την εικόνα σώματός του. Ο πρώτος στόχος διατροφικά είναι η αποκατάσταση της θρέψης και η παροχή όλων των θρεπτικών συστατικών που είναι απαραίτητα. Η μείωση του σωματικού βάρους, αν αυτό είναι αναγκαίο, θα πρέπει να γίνει με αργό ρυθμό, καθώς το μόνο αποτέλεσμα του να ακολουθήσει ένα άτομο με αδηφαγική διαταραχή μία στερητική δίαιτα, θα είναι να ενταθούν τα συμπτώματά του.
Κλείνοντας να θυμάσαι αυτό: η υπερφαγία είναι ένα σύμπτωμα σωματικής και ψυχικής δυσφορίας. Είναι ένα καμπανάκι που προσπαθεί να μας δείξει ότι κάτι πρέπει να βιωθεί αλλιώς. Για να σπάσει αυτός ο κύκλος, χρειάζεται ένας ακόμα «άγνωστος Χ» στην εξίσωση, εσύ.