Με αφορμή την Διεθνή Ημέρα Τρανς Ορατότητας, μιλήσαμε με ένα νέο τρανς άντρα για τη φυλομετάβαση, την τρανς συμπερίληψη, την πολλαπλή ευαλωτότητα των τρανς ατόμων, την αποδοχή της οικογένειας, καθώς και για τον ρόλο και τις ευθύνες της Πολιτείας.
«Τα τρανς δικαιώματα είναι ανθρώπινα δικαιώματα» είναι ένα από τα κεντρικά συνθήματα της τρανς κοινότητας. Τα τελευταία χρόνια, έχουμε δει σημαντικές προόδους στην αναγνώριση και προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των τρανς ατόμων σε ολόκληρη την Ευρώπη και διεθνώς. Αρκετές χώρες έχουν αρχίσει να αναθεωρούν τις πολιτικές τους και τη νομοθεσία τους για τη νομική αναγνώριση του φύλου, επιτρέποντας δηλαδή στα τρανς άτομα να αυτοπροσδιορίζονται με το φύλο τους και αυτό να αναγνωρίζεται από το κράτος χωρίς περιττές και κακοποιητικές διαδικασίες.
Οι φωνές των τρανς ατόμων φαίνεται να ακούγονται περισσότερο σε σύγκριση με μόλις 10 χρόνια πριν, δείχνοντας μια σημαντική αλλαγή στην ορατότητα των τρανς σε όλο τον κόσμο. Μάλιστα, σύμφωνα με πληθυσμιακή έρευνα που έγινε στην Ολλανδία, περίπου το 0,95% του ενήλικου πληθυσμού αυτοπροσδιορίζεται ως τρανς. Αν αναγάγουμε αυτό το ποσοστό στην ΕΕ, θα πρέπει να υπάρχουν περίπου 4.230.000 άτομα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή λίγο περισσότερα άτομα από τον πληθυσμό της Κροατίας.
Η θετική εξέλιξη προς την κατεύθυνση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δυστυχώς συνοδεύεται από έντονες αντιδράσεις και επιθέσεις, όπως το πογκρόμ που είδαμε πρόσφατα στην Θεσσαλονίκη, καθώς η μεγαλύτερη ορατότητα δεν οδηγεί αυτόματα σε ευρύτερη κοινωνική αποδοχή. Οι στοχευμένες επιθέσεις αυξάνουν τον φόβο και την ανασφάλεια, ενώ εξαπολύουν και μια ευρύτερη επίθεση στην ισότητα των φύλων. Ποιες είναι οι ευθύνες της Πολιτείας; Πώς νιώθει ένα νέο τρανς άτομο στην Ελλάδα σήμερα;
Ο Άγγελος Γκιώκας μιλά στο Estella και καταθέτει την προσωπική του εμπειρία:
«Είμαι 30 χρονών, τη φυλομετάβασή μου την ξεκίνησα στα 29 μου. Από μικρός ήξερα τι και πως. Δεν έχει να κάνει πότε το καταλαβαίνεις, αλλά με το πότε το αποδέχεσαι. Στην πορεία της ζωής σου συνειδητοποιείς ότι κάτι δεν πάει σωστά και συναντάς εμπόδια. Μπορεί στο δημοτικό να βλέπεις κάποια πράγματα διαφορετικά, στο γυμνάσιο να νιώθεις τις ορμόνες ή στο λύκειο νιώθεις να σοβαρεύουν πιο πολύ τα πράγματα. Το σημαντικό είναι πότε θα το αποδεχτείς εσύ για να ξεκινήσεις να κάνεις την αλλαγή».
Η διαδικασία για την αλλαγή των επίσημων εγγράφων είναι πολύπλοκη, χρονοβόρα και έχει σημαντικό κόστος που αγγίζει τα 1.000 ευρώ. Ο Άγγελος δεν έχει καταφέρει να κάνει αλλαγή των εγγράφων του ακόμη, γιατί ο δικηγόρος που πλήρωσε για αυτήν την διαδικασία, δεν ήταν σωστά ενημερωμένος και δεν του είπε εξ αρχής ότι πρέπει να ξεκινήσουν από την Γερμανία οι διαδικασίες, καθώς είναι γεννημένος εκεί. «Εννοείται ότι όλα αυτά έχουν κοστίσει πάνω από ένα χιλιάρικο και δεν είχα αποτέλεσμα. Κανονικά όμως έπρεπε να γνώριζε. Η αλλαγή εγγράφων είναι εξίσου σημαντικό με τα χειρουργεία που θες να κάνεις, γιατί αν θες να νοικιάσεις σπίτι, να βρεις δουλειά, να πας σε κάποια υπηρεσία, οτιδήποτε πρέπει να περνάς την ίδια ψυχοφθόρα διαδικασία. Σε κοιτάνε με ένα πολύ άβολο βλέμμα και εξίσου άβολες και απρεπείς ερωτήσεις. Η πιο συχνή ερώτηση που μου κάνουν είναι «Τι έχεις μέσα στα παντελόνια σου;» και το πώς κάνω σεξ. Εγώ δεν τους ρωτάω τέτοια αδιάκριτα πράγματα, αυτοί γιατί με ρωτάνε» αναρωτιέται;
Ερχόμενος στην Ελλάδα τα βρήκα πιο σκούρα. Εδώ έχουν πιο πολύ το ρατσισμό μέσα τους τα παιδιά.
Μεγάλωσε στη Γερμανία κι έπειτα μετακόμισε στον Βόλο, όπου ζούσε μέχρι τα 27 του. Τα τελευταία τρία χρόνια ζει στην Αθήνα. «Στην Γερμανία δεν είχα περάσει άσχημα, ερχόμενος στην Ελλάδα τα βρήκα πιο σκούρα. Εδώ έχουν πιο πολύ το ρατσισμό μέσα τους τα παιδιά. Στο εξωτερικό, δεν θα σε κρίνουν για το τι φοράς ή πως είναι τα μαλλιά σου. Εδώ όμως δέχτηκα πολύ bullying, είτε για την εμφάνισή μου, παρόλο που δεν είχα κάτι ξεχωριστό, είτε για τον χαρακτήρα μου που ήταν πιο ιδιαίτερος. Δεν είχα παρέες, έβρισκα ένα-δύο άτομα και καθόμουν με αυτά. Μέχρι το λύκειο δηλαδή, όπου βρίσκεις άτομα που δεν τους ενδιαφέρει τόσο η ζωή σου, κάνετε παρέα και όλα καλά. Μόνο με αγόρια έκανα παρέα βέβαια, με κορίτσια σπάνια, γιατί όταν τους έλεγα ότι σεξουαλικώς με ελκύουν κορίτσια με απέφευγαν. Ήταν το κλασικό «άρα με γουστάρεις κι εμένα;». Μετά το λύκειο, δεν είχα καθόλου παρέες. Κάποιες χαζοσχέσεις είχα κάνει, αλλά δεν ήταν οι σωστές. Δεν αποδέχονταν αυτό που είμαι».
Ο Άγγελος είναι από τους ελάχιστους τρανς άντρες που τοποθετούνται δημόσια για τα βιώματά τους και τη φυλομετάβαση και το πώς αντιμετώπιζε κάθε δυσκολία κι εμπόδιο που του έφερνε η κοινωνία. Τι ήταν αυτό που βοήθησε τον Άγγελο να ξεκινήσει την διαδικασία της φυλομετάβασης και να μιλάει σήμερα ανοιχτά για αυτό;
«Εννοείται πως όταν δεν βρίσκεις διέξοδο, το μυαλό σου έχει μπλοκάρει τελείως και αναρωτιέσαι γιατί νιώθεις αυτή τη δυσφορία, νιώθεις μόνος και λες γιατί να το περνάω αυτό, ψάχνεσαι τι είναι αυτό που νιώθεις. Βρήκα κι άλλα άτομα στο Internet που κάνουν ανάλογη εξομολόγηση, βρήκα ομάδες, συζήτησα με άλλα άτομα και είδα ότι ταιριάζουν τα συναισθήματα που έχουμε, το πως μας αντιμετωπίζει ο κόσμος και κατάλαβα ότι δεν είμαι ο μόνος που το περνάω αυτό. Τελικά, είμαστε πάρα πολλά άτομα, αλλά είναι όλα κρυμμένα, γιατί φοβούνται τις επιθέσεις, τις αντιδράσεις, την απόρριψη από φίλους, από συγγενείς κλπ. Εκεί μπορούσα να μιλήσω ελεύθερα, χωρίς να με κοροϊδεύουν, συζητούσαμε μεταξύ μας για αναζήτηση ψυχιάτρων που είναι φιλικοί προς ΛΟΑΤΚΙ+. Όσα άτομα είναι πιο πολλά χρόνια στην ορμονοθεραπεία, βοηθούσαν και μοιράζονταν την εμπειρία τους, καθώς έχουν φτάσει σε ένα στάδιο παραπάνω».
Αναρωτιέσαι γιατί νιώθεις αυτή τη δυσφορία, νιώθεις μόνος και λες γιατί να το περνάω αυτό.
«Όταν συνειδητοποίησα ότι είμαι κάτι που δεν μπορεί να αποδεχτεί ο κόσμος, κατάλαβα ότι είμαι ένα τρανς άτομο, δεν ήξερα πως να το μεταφέρω σε συγγενείς και φίλους. Ήταν ήδη αρνητικοί και επιθετικοί και είναι δύσκολο να τους κάνεις να αποδεχτούν ότι θες να αλλάξεις την εμφάνισή σου, κομμάτια του σώματός σου που δεν θες να τα έχεις πάνω σου» συνεχίζει.
Για να ξεκινήσεις τη φυλομετάβαση, όπως λέει ο Άγγελος, «χρειάζεσαι ένα κίνητρο, γιατί κάποιο άτομο μπορεί να το εξομολογηθεί στους γονείς του και να το πετάξουν έξω απ’ το σπίτι. Οι περισσότεροι το πνίγουν, γιατί φοβούνται να μιλήσουν στους γονείς τους, γιατί δεν θα έχουν που να πάνε ή θα βιώσουν ξυλοδαρμό. Εγώ γνωρίζοντας την Κωνσταντίνα στα 27 μου, ήξερα πως ό,τι και να συμβεί μέσα στο σπίτι μου, μπορώ να φύγω κι έχω κάπου να μείνω, έχω ένα πιάτο φαΐ και μια στέγη πάνω απ’ το κεφάλι μου».
Όταν αποφάσισε να έρθει να δει την Κωνσταντίνα για 3-4 μέρες, με την οποία μιλούσαν διαδικτυακά για μήνες, δεν γύρισα ξανά σπίτι του. «Έμεινα Αθήνα, βρήκα δουλειά και προσπάθησα να βρω σπίτι κι όλα αυτά χωρίς να έχω κάνει αλλαγή εγγράφων. Ούτε οι εργοδότες μου με αποδέχονταν όπως ήμουν. Μου απευθύνονταν στο προηγούμενο φύλο. Οπότε αναγκάστηκα να μπω σε ένα ψυχοφθόρο περιβάλλον και να μου συμπεριφέρονται, όπως καθόλου δεν ήθελα. Αναγκάζεις τον εαυτό σου να λειτουργεί με την προηγούμενη ζωή σου που εσύ προσπαθείς να την καλύψεις».
Μετά από ένα χρονικό διάστημα, ο Άγγελος αποφάσισε να μιλήσει στη μάνα του και η αντίδρασή της ήταν αυτό που περίμενε: “Δεν το δέχομαι, δεν το θέλω”. «Έτσι, κόψαμε επαφές με τη μητέρα μου για πολλούς μήνες. Δεν λέγαμε ούτε καλημέρα, ούτε τίποτα. Τώρα ξεκίνησε να μου μιλάει λίγο, όχι ότι με αποδέχεται στο 100%, αλλά μάλλον κατάλαβε ότι χάνει το παιδί της και προσπαθεί να το αποδεχτεί. Ούτε με την υπόλοιπη οικογένεια είχα καθόλου επαφές, από τα 4 αδέρφια, τα δύο δεν μου μιλάνε, οπότε ήξερα ότι ήμουν μόνο εγώ κι η Κωνσταντίνα».
Στο ΙΚΑ και σε δημόσια νοσοκομεία που έχω πάει έχω βιώσει το μίσος. Μου έχουν αρνηθεί να μου κάνουν τις εξετάσεις που χρειάζομαι.
Ο Άγγελος κατάφερε να μαζέψει ένα χρηματικό ποσό και ξεκίνησε να ψάχνει για ψυχίατρο. «Αν πας μέσω δημοσίου, είναι πάρα πολύ χρονοβόρο, πρέπει να περιμένεις 7-8 μήνες για ένα ραντεβού. Ήμουν σε μια ηλικία που δεν μπορούσα να περιμένω άλλο, ήταν πιο γρήγορο να το πάω ιδιωτικά, για να μπορέσω να ξεκινήσω τη φυλομετάβαση. Είναι αρκετά βέβαια τα χρήματα, μια συνεδρία σκέψου ξεκινάει από 50 έως 70 ευρώ και συχνά δεν είναι μόνο μία η συνεδρία».
Μετά τον ψυχίατρο, όπως δηλώνει, «πρέπει να βρεις ενδοκρινολόγο που να ειδικεύεται σε αυτό, γιατί εγώ στην αρχή την πάτησα. Έκλεισα ραντεβού με έναν ενδοκρινολόγο που όταν γύρισα και είπα από κοντά τι θέλω, μου είπε ότι δεν ασχολείται “με αυτά” και έπρεπε να περιμένω άλλους 6 μήνες. Οι ενδοκρινολόγοι που ειδικεύονται στη φυλομετάβαση έχουν αναμονή μηνών. Υπάρχουν και γιατροί που αρνούνται να σε εξετάσουν».
«Στο ΙΚΑ και σε δημόσια νοσοκομεία που έχω πάει έχω βιώσει το μίσος. Μου έχουν αρνηθεί να μου κάνουν τις εξετάσεις που χρειάζομαι. Έπρεπε να κάνω ένα καρδιογράφημα, γιατί έχω θέμα με την καρδιά και η γιατρός με κοίταξε και μου είπε: «Κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας; Γιατί με άλλο όνομα έκλεισες το ραντεβού; Τι είσαι». Κι αρχίζουν τελείως άβολες ερωτήσεις, τι είσαι, γιατί είναι έτσι η εμφάνισή σου κι εσύ περιμένεις ότι θα είναι ειδικευόμενη η γιατρός. Ό,τι κι αν είμαι, πρέπει να με εξετάσεις, δεν χρειάζεται να σου αναλύσω τι είμαι. Μου έχουν πετάξει και τις εξετάσεις στα μούτρα».
Ο Άγγελος πιστεύει ότι θα ήταν ωραίο να υπάρχει μια εξειδικευμένη κλινική, ώστε να ξέρουν όλα τα άτομα ότι μπορούν να πάνε εκεί απευθείας και να εξυπηρετηθούν και να μην ψάχνονται. Ωστόσο, λέει πως δεν ξέρει κατά πόσο εύκολο είναι να ταξιδέψει κάποιο άτομο στην πόλη που θα υπάρχει αυτή η κλινική. «Θα ήθελα απλά να μάθουμε να αποδεχόμαστε τους ανθρώπους ό,τι κι αν είναι, ανάπηροι, τρανς ή ΛΟΑΤΚΙ+ γενικότερα. Τον ρατσισμό δεν τον έχουν μόνο απέναντι σε εμάς. Κι εμείς άνθρωποι είμαστε, έχουμε συναισθήματα, αγαπάμε, πληγωνόμαστε. Δεν διαφέρουμε σε τίποτα».
Είναι γεγονός ότι στην διαδικασία της φυλομετάβασης δεν υπάρχει καμία οικονομική υποστήριξη. «Ό,τι κάνεις το κάνεις απ’ την τσέπη σου και τα ποσά είναι τεράστια. Για παράδειγμα, οι μαστεκτομές ξεκινάνε από 3.500 ευρώ και πάνω, ανάλογα και με τις δυσκολίες που υπάρχουν. Εντάξει, λες δεν θα πάρω αυτοκίνητο, θα κάνω μαστεκτομή που λέει ο λόγος, τα υπόλοιπα όμως χειρουργεία φτάνουν σε τέτοια ποσά που μπορείς να αγοράσεις ακόμη και σπίτι. Η φαλλοπλαστική δηλαδή που θέλει πάνω από 3 χειρουργεία που είναι πολύ χρονοβόρα αγγίζει 60 χιλιάρικα και πάνω, ώστε να μπορέσεις να κάνεις το μόριο ακριβώς όπως είναι και όχι κάποιες φθηνές παραλλαγές».
«Καλείσαι να κάνεις τις εξετάσεις λοιπόν για να δεις αν μπορείς να κάνεις την ορμονοθεραπεία και ξεκινάς έχοντας ακόμη κάποια “γυναικεία” όργανα που είναι εμφανή. Ξεκινάς να βγάζεις γένια, αλλάζει το πρόσωπό σου, το σωματότυπό σου και έχεις ακόμη στήθος. Εκτός του ότι μπαίνεις στην διαδικασία να κάνεις binding, το οποίο σου κόβει την ανάσα και πάνω από 8 ώρες απαγορεύεται να το φορέσεις. Κανονικά απαγορεύεται να το φοράς και στη δουλειά, είναι βάρβαρο να σηκώνεις βάρος και να το έχεις δεμένο. Εγώ έχω πάθει θλάση, έχω καταλήξει σε κρίσεις πανικού και να μην μπορώ να πάρω ανάσες».
Έχω κουραστεί να εξηγώ το αυτονόητο. Ότι είμαι άνθρωπος. Ότι έχω δικαιώματα. Αλλά δεν σημαίνει ότι θα σταματήσω να αγωνίζομαι.
Ο Άγγελος ζόριζε πολύ τον εαυτό του εκείνη την περίοδο, ήταν ίσως το πιο δύσκολο κομμάτι για εκείνον. «Γιατί δεν σε δέχονται να βγάζεις γένι και να φαίνεται το στήθος σου. Σε κοιτάνε στα όργανά σου, κάτι που δεν το θες. Ήδη σε κοιτάνε στα τρένα, στο λεωφορείο, στο δρόμο, όπου κυκλοφορείς, δεν θες και στη δουλειά σου να νιώθεις τα βλέμματα πάνω σου να σε κοιτάνε για να καταλάβουν τι είσαι. Όλο αυτό σε κάνει να μη θες να βγεις καθόλου από το σπίτι σου. Εσύ παλεύεις να περάσεις προς τα έξω αυτό που εσύ νιώθεις ότι είσαι κι εκείνοι κάνουν ακριβώς το αντίθετο, για να σε πειράξουν και να γελάσουν. Το βλέπω πολύ συχνά αυτό. Το misgendering το συναντάς παντού».
Η σύντροφός του η Κωνσταντίνα είναι το πιο σημαντικό του στήριγμα. «Χωρίς εκείνη δεν θα ξεκινούσα, γιατί θα ένιωθα πολύ φόβο. Εκείνη γύρισε και μου είπε ότι αν δεν το κάνω τώρα, δεν θα το ξεκινήσω ποτέ κι αν όντως το θέλω, να το ξεκινήσω κι αυτή θα είναι δίπλα μου. Έτσι και έγινε, μέχρι και σήμερα, όποιο βήμα και να κάνω, είναι εδώ. Ένας άνθρωπος που τον έχεις πλάι σου φτάνει και περισσεύει, αρκεί να σε αγαπάει πραγματικά. Γιατί υπήρξα σε σχέσεις που με τον πρώτο τσακωμό προσπαθούν να σε μειώσουν και να σε κάνουν να νιώσεις σκουπίδι κυριολεκτικά. Δηλαδή, με αποκαλούσαν με το dead name, μου έλεγαν ότι αυτό που θέλω να κάνω δεν θα το πετύχω ποτέ και θα μείνω πάντα “κοριτσάκι”».
«Έχω κουραστεί να εξηγώ το αυτονόητο. Ότι είμαι άνθρωπος. Ότι έχω δικαιώματα. Αλλά δεν σημαίνει ότι θα σταματήσω να αγωνίζομαι. Γιατί δεν είμαι μόνο εγώ. Είναι και πιο μικρά άτομα που ξεκινάνε τώρα, κάποιοι που θα έρθουν στην πορεία και πρέπει να ξέρουν ότι υπάρχουν άνθρωποι που είναι εκεί για εμάς. Όπως εμείς είχαμε τους παλαιότερους που πάλεψαν για να έχουμε εμείς σήμερα όσα έχουμε. Φυσικά με επηρεάζουν οι επιθέσεις που γίνονται σε τρανς και κουήρ άτομα, στο 100%, γιατί φοβάσαι να βγεις έξω μετά. Αυτές οι καταστάσεις είναι ο λόγος που πρέπει να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε».