«Ο καθένας μπορεί να θυμώσει – αυτό είναι εύκολο. Αλλά το να θυμώσει κανείς με το σωστό άτομο, στο σωστό βαθμό, τη σωστή στιγμή, για τη σωστή αιτία και με το σωστό τρόπο – αυτό είναι δύσκολο».
–Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια.
Ανά τους αιώνες, ένα από τα πολλά θέματα που ενδιέφερε ιδιαίτερα τον άνθρωπο, ήταν ο ίδιος του ο εγκέφαλος. Πώς σκεφτόμαστε, γιατί σκεφτόμαστε ποιος σκέφτεται καλύτερα. Επιστήμονες και φιλόσοφοι, μέσα στα χρόνια, έχουν προσπαθήσει να προσδιορίσουν, άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο αυθαίρετα, τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος.
Το πρώτο τεστ ευφυΐας (κλίμακα Binet- Simon) φανταστείτε, εμφανίστηκε το 1905 από τον ψυχολόγο, Alfred Binet, και το συνεργάτη του, Theodore Simon, για να αναγνωρίσει ποιοι μαθητές αντιμετώπιζαν δυσκολίες αντίληψης στο σχολείο. Από την άλλη, το πρώτο IQ test (ειδικά για ενήλικες), εμφανίστηκε το 1939 από το David Wechsler (κλίμακα WAIS), και προχώρησε περαιτέρω στην κλίμακα ευφυΐας για παιδιά (WISC).
Οι κλίμακες Wechsler περιλάμβαναν υποκατηγορίες, όπως: Λεκτική και πρακτική ικανότητα, έτσι ώστε να μη βασίζεται τόσο στην λεκτική ικανότητα, όπως το αυθεντικό τεστ Binet.
Όσον αφορά στον όρο «συναισθηματική νοημοσύνη», φαίνεται να πρωτοεμφανίζεται σε ένα έγγραφο του 1964 από τον Michael Beldoch. Εντούτοις, έγινε ευρέως γνωστός από την έκδοση του bestseller βιβλίου του Daniel Goleman: «Συναισθηματική νοημοσύνη – Γιατί μπορεί να έχει μεγαλύτερη σημασία από το IQ», το 1995.
Άραγε τελικά, η τόσο πολυπόθητη για τον Αριστοτέλη, ευδαιμονία, μήπως χρειάζεται ένα συγκερασμό δεξιοτήτων και λειτουργιών για να επιτευχθεί;
Η ανθρώπινη νοημοσύνη είναι φοβερά πολύπλοκη
Αιώνες μετά το έναυσμα του Αριστοτέλη, είδαμε να κάνουν την εμφάνισή τους καινούργιες έννοιες, καινούργια δεδομένα, τεστ και μετρήσεις, για να καταλάβουμε επιτέλους τι είναι αυτό που μας διαφοροποιεί, πώς το μετράμε και τί ακριβώς περιλαμβάνει.
«Μη ρωτάς πόσο έξυπνο είναι ένα παιδί, αλλά µε ποιον τρόπο είναι έξυπνο».
-Howard Gardner
Η λέξη «νοημοσύνη» εμφανίστηκε στην αγγλική γλώσσα περίπου το 12ο αιώνα, αν και η αντίληψή μας γύρω από αυτή την έννοια διαρκώς μεταβάλλεται.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, υποστηρίζεται πως η νοημοσύνη είναι το αποτέλεσμα που έχει η αλληλεπίδραση της βιολογίας (κληρονομικότητα) με τις εμπειρίες που αποκτά ο καθένας σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Για παράδειγμα, ένας έξυπνος χειρουργός θα εμφανίζει διαφορετικού τύπου νοημοσύνη από έναν έξυπνο αθλητή.
Πάμε να δούμε τις έννοιες…
Πώς ορίζεται η Συναισθηματική Νοημοσύνη;
Συναισθηματική Νοημοσύνη (Emotional Quotient, EQ) ή αλλιώς Συναισθηματικό Πηλίκο είναι η ικανότητα του ανθρώπου, να αναγνωρίσει, αρχικά, τη φύση και την προέλευση των συναισθημάτων του, των συναισθημάτων των γύρω του, να τα διαχωρίσει μεταξύ τους και να τα διαχειριστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Η ύπαρξη ανεπτυγμένης Συναισθηματικής Νοημοσύνης, καθιστά έναν άνθρωπο ικανότερο να ανταποκριθεί και να ανταπεξέλθει κάτω από δύσκολες συνθήκες ή συγκρούσεις.
Ειδικότερα, το να είναι κάποιος σε θέση να αντιληφθεί πώς αισθάνεται ο απέναντί του, τον βοηθά να χειριστεί ανάλογα οποία κατάσταση και να προκύψει ανάμεσά τους. Έτσι, μπορεί να διατηρήσει, σχεδόν πάντοτε, την ισορροπία στη σχέση τους και να πετύχει την ειλικρινή και ανοιχτή επικοινωνία μέσω της κατανόησης.
Έτσι, δημιουργούνται σχέσεις πιο ειλικρινείς και ακλόνητες, κάτι το οποίο είναι άκρως ευεργετικό για την ποιότητα της ζωής του ανθρώπου.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι η τόλμη και η αποφασιστικότητα για ριζικές και απαραίτητες αλλαγές στη ζωής, χωρίς φόβο ή αμφιβολία, καθώς το άτομο είναι σε θέση να προσαρμοστεί σε αυτές. Μέσω στρατηγικών αλλαγών, λοιπόν, επιτυγχάνουν ευκολότερα την επιτυχία.
Επιπλέον, η αυτοπεποίθηση και η ειλικρινής αναγνώριση του εαυτού, επιφέρουν μεγαλύτερη επίγνωση. Έτσι, η δέσμευση απέναντι σε οτιδήποτε και οποιονδήποτε είναι ουσιαστικότερη. Παράλληλα, η περίπτωση της αποτυχίας ή του λάθους είναι λιγότερο καταστροφική για την ψυχολογία και η προσπάθεια επίλυσής προβλημάτων, ψυχραιμότερη.
Θεμέλιος λίθος της είναι η αυτεπίγνωση, δηλαδή, το «γνώθι σαυτόν».
Διαφορετικά, πώς θα μπορούσε ο άνθρωπος να κυνηγήσει την ευτυχία του, εάν πρώτα δεν ήξερε τί είναι αυτό που πραγματικά τον κάνει ευτυχισμένο;
Τελικά, συνεπάγεται ευφυΐα ο υψηλός Δείκτης Νοημοσύνης;
Ο Δείκτης Νοημοσύνης (Intelligence Quotient, IQ) είναι ο δείκτης ο οποίος αναδεικνύει κατά προσέγγιση την ευφυΐα ενός ανθρώπου. Αυτό, προκύπτει μετά από τη διαδικασία του τεστ IQ, όπως προαναφέρθηκε.
Οι άνθρωποι με υψηλό Δείκτη Νοημοσύνης συνήθως παρουσιάζουν μια έφεση στο διάβασμα και μια επιθυμία συνεχούς απόκτησης καινούριας πληροφορίας και γνώσης. Επίσης, το διάβασμα, αναπτύσσει τις λεκτικές τους ικανότητες, ενισχύει τη συγκέντρωσή τους και βελτιώνει τη μνήμη τους.
Επιπλέον, έχουν ανεπτυγμένη την κριτική ικανότητα και την ικανότητα σύγκρισης, ανάλυσης, καθώς και τη μαθηματική, την οπτική και τη γλωσσική ικανότητα.
Όμως, ο υψηλός δείκτης νοημοσύνης υποστηρίζεται πως δεν είναι από μόνος του αρκετός για μια επιτυχημένη και ευτυχισμένη ζωή. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του William James Sidis, ο οποίος γεννήθηκε το 1898 και από πολύ μικρός διακρίθηκε ως προικισμένος.
Σύμφωνα με πληροφορίες, σε ηλικία μόλις 2 ετών μπορούσε να διαβάσει τους New York Times, ενώ μπορούσε να μιλήσει οκτώ ξένες γλώσσες από τα 6 του. Λίγα χρόνια αργότερα, στα 11 φοιτούσε το Πανεπιστήμιο του Harvard.
Μεγαλώνοντας, του ήταν εξαιρετικά δύσκολο να ενταχθεί ομαλά στο κοινωνικό σύνολο. Στην πορεία της ζωής του άρχισε να υποστηρίζει διάφορες ιδέες όπως ο σοσιαλισμός, ο αθεϊσμός και ο ειρηνισμός, με αποτέλεσμα να εκδιωχθεί ποινικά ως συμμετέχων σε σοσιαλιστικά γεγονότα.
Προκειμένου να αποφύγει τη φυλάκιση, παρέμεινε για αρκετό καιρό κρυμμένος στην ψυχιατρική κλινική του πατέρα του. Εύλογα, όλα αυτά τα γεγονότα ενέτειναν την τάση του για απομόνωση και προς το τέλος της ζωής του, κατέληξε να εργάζεται ως υπάλληλος γραφείου με ελάχιστο εισόδημα. Έτσι, ο εξυπνότερος ως τότε άνθρωπος στον κόσμο, πέθανε σε ηλικία μόλις 46 ετών, μόνος, δυστυχισμένος και φτωχός.
Ποιες είναι, λοιπόν, οι διαφορές μεταξύ Συναισθηματικής Νοημοσύνης και Δείκτη Ευφυΐας;
EQ
– Ικανότητα αναγνώρισης συναισθημάτων
-Αξιολόγηση των συναισθημάτων των άλλων
-Έλεγχος συναισθημάτων
– Χρήση συναισθημάτων για τη διευκόλυνση της κοινωνικής επικοινωνίας
– Ευκολία στη συσχέτιση με τρίτους
IQ
-Οπτική και χωρική επεξεργασία
-Ευρεία γκάμα γενικών γνώσεων
-Ρευστός συλλογισμός
-Καλύτερη μνήμη
-Καλύτερη συλλογιστική
IQ VS EQ
Στο βιβλίο του: «Συναισθηματική Νοημοσύνη», ο Daniel Goleman, υποστήριξε πως το EQ είναι σημαντικότερο από το IQ στη ζωή ενός ανθρώπου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αρκετοί ψυχολόγοι πιστεύουν πως τα αποτελέσματα των τεστ ευφυΐας προκύπτουν κάτω από πολύ στενά περιθώρια και δεν περιλαμβάνουν ολόκληρο το φάσμα της ανθρώπινης νοημοσύνης.
Ο ψυχολόγος Howard Gardner, ο οποίος θεωρείται ο «πατέρας» της θεωρίας της πολλαπλής νοημοσύνης, μέσα από το έργο του επαναπροσδιόρισε ολόκληρη την έννοια. Υποστήριξε πως το γνωστικό προφίλ ενός ανθρώπου διαμορφώνεται από πολλαπλούς τύπους ευφυΐας, χωρίζοντάς τους σε εννέα τομείς. Ανέφερε πως η νοημοσύνη είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού της φύσης (κληρονομικότητα, DNA) και των εμπειριών που αποκτά κάποιος κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Ο καθένας, δηλαδή, μπορεί να έχει περισσότερο ή λιγότερο αναπτυγμένη μια ή και περισσότερες μορφές νοημοσύνης. Αντί, λοιπόν, για μια γενική ευφυΐα, γνωστή ως “G-factor”, υποστηρίζεται πλέον ότι η ικανότητα και η ευχέρεια αντίληψης και κατανόησης των συναισθημάτων, παίζει εξίσου ή/και σημαντικότερο ρόλο στον τρόπο που πορευόμαστε.
Αδιαμφισβήτητα, το IQ εξακολουθεί να θεωρείται βασικός παράγοντας για την επιτυχία, απλώς, δε θεωρείται πλέον ο μοναδικός. Οφείλουμε πάντως να αναφέρουμε πως πλέον, ότι δεν είναι λίγες οι εταιρείες που συνιστούν εκπαίδευση Συναισθηματικής Νοημοσύνης και χρησιμοποιούν τεστ EQ κατά τη διάρκεια της αναζήτησης προσωπικού.
Υψηλό EQ ως προσόν στον εργασιακό τομέα
Οι εταιρείες πλέον γνωρίζουν καλά ότι η ανεπτυγμένη Συναισθηματική Νοημοσύνη, δεν είναι απλώς ένα δείγμα πως ο εργαζόμενος θα κάνει σωστά τη δουλειά του, αλλά θα έχει και καλύτερα αντανακλαστικά σε περιπτώσεις κρίσεων και θα διατηρεί καλύτερες σχέσεις με τους συνεργάτες του.
«Οι εργοδότες σήμερα αναζητούν άτομα με υψηλό EQ. Συνεργαζόμαστε με εταιρείες όπως η Google, η American Express και η FedEx – και είναι ψηλά στη λίστα τους όταν επιλέγουν άτομα»
-Steven Stein, Διευθύνων Σύμβουλος της Multi-Health Systems.
Συμπερασματικά, και τα δύο είδη νοημοσύνης μπορούν να επηρεάσουν δραματικά την ποιότητα της ζωής μας και την ικανότητα να κατακτούμε τους στόχους που έχουμε θέσει. Ίσως λοιπόν, ο σιγουρότερος τρόπος να γευτούμε τα όνειρά μας να είναι, αυξάνοντας τις τιμές μας και στους δύο αυτούς τομείς που αναλύθηκαν πιο πάνω.