Μια υπερεντατικοποίηση και εξουθένωση από την πολλή δουλειά, ένα παραλυτικό άγχος επιβίωσης και αγωνία του «να τα βγάλω πέρα», ενώ ο αριθμός των νέων ανθρώπων που πεθαίνει άδικα ολοένα και αυξάνεται.
Ξημέρωνε 13 Αυγούστου 2023, όταν ένας νέος δημοσιογράφος πέθανε μέσα στο ίδιο του το σπίτι. Ο Αντώνης Χρυσουλάκης, ο οποίος κάλυπτε το αστυνομικό ρεπορτάζ για την εφημερίδα Παραπολιτικά και παράλληλα, δούλευε σε ένα μπαρ στου Ψυρρή, έχασε τη ζωή του από φωτιά που ξέσπασε στο διαμέρισμά του στην πλατεία Αττικής. Είχε γυρίσει εξαντλημένος στο σπίτι, στέλνοντας το τελευταίο του κείμενο στις 6.30 η ώρα και έβαλε να μαγειρέψει κάτι. Ήταν ανοιχτό το μάτι, ίσως τον πήρε ο ύπνος από την κούραση και βρέθηκε πεσμένος πίσω από την είσοδο του διαμερίσματος, μεταξύ υπνοδωματίου και κουζίνας. Με εγκαύματα και χωρίς τις αισθήσεις του. Ο 37χρονος μάλλον προσπάθησε να ξεφύγει, αλλά πιθανολογείται ότι έχασε τις αισθήσεις του από τον καπνό και δεν πρόλαβε να βγει από το διαμέρισμα.
Πριν λίγες μέρες, η vegan σεφ Ντέμη Γεωργίου, η οποία είχε ανοίξει το δικό της εστιατόριο στην Πάρο, υπέστη κάποια οξεία βακτηριακή λοίμωξη. Μέσα σε λίγα 24ωρα κατέρρευσε, ενώ τα οικεία της πρόσωπα έκαναν λόγο για υπερκόπωση. Δούλευε 7 στα 7, για να μπορέσει να βγει η δουλειά του να έχεις το δικό σου εστιατόριο σε ένα νησί των Κυκλάδων.
«Σβήνω» είχε στείλει στην σύντροφό της, η οποία τότε έσπευσε σπίτι, κάλεσε το ΕΚΑΒ, μεταφέρθηκε στο κέντρο υγείας του νησιού, όμως ήδη ήταν σε κρίσιμη κατάσταση. «Πεθαίνω» ήταν το μήνυμα που έστελνε σε έναν άλλο φίλο της. Έπρεπε να μεταφερθεί στην Αθήνα επειγόντως, όμως το ελικόπτερο άργησε να βρεθεί. Όταν έφτασε στο Γενικό Κρατικό Νίκαιας, όπου διασωληνώθηκε στην εντατική, ήταν ήδη αργά. Οι γιατροί έλεγαν στους φίλους και οικείους της να μείνουν εκεί, γιατί δεν θα τα καταφέρει. Δυστυχώς, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία μόλις 39 ετών.
«Η Ντέμη είχε συμπτώματα κόπωσης τις τελευταίες περίπου 10 ημέρες, δεν ένιωθε τα άκρα της, είχε μουδιάσματα, αρκετές ενοχλήσεις, ωστόσο διαγνώστηκε με γαστρεντερίτιδα οπότε η φαρμακευτική αγωγή που έπαιρνε ήταν για γαστρεντερίτιδα», λέει στο Μega η στενή της φίλη, Αντριάννα Μανέτα.
Αυτές είναι μόνο δύο από τις δεκάδες περιπτώσεις που έρχονται στην δημοσιότητα και αφορούν νέους ανθρώπους που χάνουν τη ζωή τους, επειδή δούλευαν τόσο πολύ που η υγεία τους –ψυχική και σωματική– είχε μπει σε δεύτερη μοίρα. Γιατί το άγχος της επιβίωσης σε μια κοινωνία που μαστίζεται από πολυκρίσεις τους έχει καταβάλλει. Όπως μας καταβάλλει όλα τα άτομα καθημερινά. Απλά κάποιες ψυχές δεν τα κατάφεραν.
Το «Ζούμε από τύχη» δεν είναι μια απροσδιόριστη κραυγή αγωνίας ή μια (ακόμη) καταγγελία για κρατική αυθαιρεσία. Είναι η υπαρκτή αγωνία της ίδιας της αναπνοής μας. Αν θα συνεχίσει η καρδιά μας να χτυπάει ή θα σταματήσει, γιατί δεν μπορούσαμε να πάρουμε άδεια από την δουλειά για να φροντίσουμε την υγεία μας.
Η καταδίκη αυτής της γενιάς είναι να πεθαίνει από την δουλειά. Στην κυριολεξία.
Η εργασιακή εξουθένωση αναλύεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) από το 2019, οπότε και προσδιορίστηκε ως ένα σύνδρομο που προέρχεται από ένα επαγγελματικό φαινόμενο. Το burn out. Όσο αθώο και να ακούγεται στα αγγλικά, σκοτώνει. Και τα εξαντλητικά ωράρια είναι μόνο μία πλευρά αυτού του οδυνηρού φαινομένου.
«Η υπερβολική εργασία και επίδοση οξύνονται και καταλήγουν να γίνουν αυτοεκμετάλλευση, η οποία είναι αποτελεσματικότερη της εκμετάλλευσης από τρίτους, γιατί συνοδεύεται από ένα αίσθημα ελευθερίας» γράφει ο Μπιουνγκ-Τσουλ Χαν στην «Κοινωνία της κόπωσης».
Η κοινωνία μας εξελίσσεται σε μια κατάσταση γενικής εξάντλησης, μια κοινωνία της κούρασης, μια κοινωνία της «επίδοσης» όπου γινόμαστε εμείς οι τύραννοι του εαυτού μας. Όπως εξηγεί ο κορεάτης φιλόσοφος, στη σύγχρονη εποχή, οι αληθινές αλυσίδες έχουν εκλείψει, όμως παρατηρεί να δημιουργείται ένας νέος τύπος σκλάβου. Ο άνθρωπος που υποβάλλει τον εαυτό του σε εθελοντική εξάντληση.
Υπάρχει μια ψευδαίσθηση «ελευθερίας επιλογής», η οποία παράγει κουρασμένους, αποτυχημένους και καταθλιπτικούς ανθρώπους. Και νεκρούς.
Η μόνη πιθανή διέξοδος είναι να επαναφέρουμε συνεχώς σε «εργοστασιακές ρυθμίσεις» (oh the irony) και να υπενθυμίσουμε στους εαυτούς μας ποιες και ποιοι είμαστε και τι έχουμε έρθει να κάνουμε σε αυτόν τον κόσμο. Να κάνουμε συχνά διαλείμματα από τα εξαντλητικά ωράρια και να ξεκουραζόμαστε. Το δικαίωμα στην ξεκούραση και το δικαίωμα στην τεμπελιά είναι ιερά. Να αναθεωρήσουμε την άποψη ότι μπορούμε να κάνουμε τα πάντα. Δεν μπορούμε και δεν χρειάζεται. Να αποδομήσουμε την ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας και να αναρωτηθούμε ποιους ωφελεί η τάση μας για αυτοεκμετάλλευση. Να μην είναι ο στόχος μας να ικανοποιήσουμε το κεφάλαιο και να μην ξεχνάμε να ζούμε στο μεταξύ.
Ο Πωλ Λαφάργκ έγραφε στο βιβλίο του «Το δικαίωμα στην τεμπελιά» για το ολέθριο αυτό δόγμα: «Μία αλλόκοτη τρέλα διακατέχει τις εργατικές τάξεις των εθνών στα οποία βασιλεύει ο καπιταλιστικός πολιτισμός. Η τρέλα αυτή είναι ο έρωτας για τη δουλειά, το θανατηφόρο πάθος για τη δουλειά, που φτάνει μέχρι την εξάντληση των ζωτικών δυνάμεων του ατόμου και των απογόνων του».
Να ζει κανείς υπό αυτές τις συνθήκες ή να μη ζει;
Άγρια η ζωή. Πιο άγρια απ’ τον θάνατο…